%збекстан республикасы жо№ары

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. 
   Trop terminiń mánisi?
   
2. 
   Metafora degenimiz ne?
   
3. 
   Epitet degenimiz ne?
   
4. 
   Metonimiya degenimiz ne?
   
5. 
   Sinekdoxanıń metonimiyadan ayırmashılıǵı nede?
   
6. 
   Teńew tuwralı túsinik beriń.
   
7. 
   Janlandırıw degenimiz ne?
   
8. 
   Simvollıq súwretlew tuwralı túsinik beriń.
   
9. 
   Allegoriya degenimiz ne? Ol qaysı janrdaǵı shıǵarmalarda ushırasadı?
   
10. 
    Stilistikalıq figuralarǵa neler kiredi? Mısallar keltiriń.
    
11. 
    Ádebiy tekstte kórkem punktuaciyanıń atqaratuǵın xızmeti qanday?
    
12. 
    Kórkem punktuaciyanıń qanday túrlerin bilesiz hám olarǵa mısallar keltiriń.
    

10-tema. QOSIQ QURÍLÍSÍ

Jobası:

1. 
   Qosıq – kórkem tildiń bir forması.
   
2. 
   Qosıq hám kórkem obraz.
   
3. 
   Qosıq qurılısınıń tiykarları (ırǵaq-ritm, intonaciya, qosıq ólshemleri, bántler, uyqaslar h.t.b.).
   
4. 
   Qosıq ólsheminiń túrleri: a) barmaq yamasa sillabikalıq ólshem. b) aruz ólshemi. c) tonikalıq ólshem. d) sillabo-tonikalıq ólshem.
   
5. 
   Qosıq bántleri (strofalar) – qosıq ólsheminiń bir elementi. Olardıń túrleri: ekilikler, úshlikler, tórtlikler, beslikler, altılıqlar h.t.b.
   
6. 
   Uyqaslar haqqında túsinik hám olardıń túrleri: birgelkili uyqaslar, ishki uyqaslar, redifli uyqaslar.
   

Tayanısh sózler: qosıq qurılısınıń tiykarları: ırǵaq, ólshem, bánt, uyqas; ólshemniń túrleri: barmaq yamasa sillabikalıq ólshem, aruz ólshemi, tonikalıq ólshem, sillabo-tonikalıq ólshem; bánttiń túrleri: ekilikler, úshlikler, tórtlikler, beslikler, altılıqlar, segizlikler, onlıqlar; uyqas hám onıń túrleri: birgelkili uyqaslar, ishki uyqaslar, redifli uyqaslar.

1. 
   Kórkem tildiń túrleri bar. Olar arqalı jazıwshı súwretleydi, obraz jaratadı, óziniń aytajaq oy-pikirin, ishki sezimlerin, ruwxıy jaǵdayların beredi. Kórkem ádebiyatta onıń eki forması keńnen hám erte zamanlardan berli qollanıladı: proza hám poeziya.
   

Proza menen jazılǵan shıǵarmalarda joqarıdaǵı aytılǵan qásiyetler ápiwayı sintaksislik konstrukciyalar arqalı (gápler arqalı) beriledi. Oy-pikirler, súwretlewler izbe-iz logikalıq jaqtan tiykarlanǵan túrde beriliwi múmkin. Proza tili menen, kóbinese, epikalıq shıǵarmalardı (romanlardı, gúrriń, ocherklerdi) jazıw úrdis bolıp ketken. Al, negizinde, epikalıq shıǵarmalar qosıq qatarları menen de jazıla beriwi múmkin. Mısalı, qosıq penen jazıılǵan roman, qosıq penen jazılǵan povest, qosıq penen jazılǵan ocherk ádebiy ámeliyatta ushırasıp turadı.
Qosıq (poeziya) – bul da kórkem tildiń bir forması.
Biraq oy-pikirdi, ishki sezimlerdi yamasa waqıyalardı qosıq penen beriwdiń ózgeshelikleri bar. Qosıq, eń birinshi náwbette, ritmge (ırǵaqqa) tiykarlanǵan bolıwı, yaǵnıy qosıqtıń tili kóterińki, emocional, tásirsheń hám ekspressivlik qásiyetlerge iye bolıwı tiyis. Sonıń menen birge proza tilinde morfologiyalıq, sintaksislik ólshemlerden basqa sheklengenlik joq, al qosıq óziniń qatań normativlerine, ólshemlerine baǵınadı.
Qosıq penen jazılǵan shıǵarmalar ólshemli qatarlarǵa iye bolıwı, qatarlarda buwın sanları esapqa alınıwı kerek. Juwmaqlanǵan bir oy-pikirdi yamasa
sezimlerdi beriw ushın qosıq tórt qatardan yamasa bes qatardan, ayırım jaǵdaylarda altı qatardan turatuǵın bántlerge (strofaǵa) toplanadı.
Solay etip, poeziya yamasa proza ádebiy janrlar emes, olar kórkem tildiń formaları bolıp tabıladı. Biraq ádebiy ámeliyatta, kúndelikli baspasózde proza janrı yamasa poeziya janrı dep qollanılatuǵın jaǵdaylar ushırasıp turadı. Biraq olardı ilimiy jaqtan tallap qaraǵanımızda janrlıq talaplarǵa juwap bere almaydı. Al, kórkem tildiń formaları ekeni málim boladı.

2.