%збекстан республикасы жо№ары

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. 
   Filologiya qanday ilim hám ol neshe tarawdan turadı?
   
2. 
   Ádebiyattanıw iliminiń izertlew obyekti ne?
   
3. 
   Ádebiyattanıw qanday tarawlardan turadı?
   
4. 
   Ádebiy sın degen ne?
   
5. 
   Ádebiyat tariyxı degen ne?
   
6. 
   Ádebiyat teoriyası degen ne?
   
7. 
   Ádebiyattanıwǵa járdemshi ilimler qaysılar?
   
8. 
   Bibliografiya ilimi neni úyrenedi?
   
9. 
   Tekstologiya ilimi neni úyrenedi?
   
10. 
    Paleografiya ilimi neni úyrenedi?
    
11. 
    Kórkem ádebiyat termini Orta Aziya xalıqlarınıń, sonıń ishinde qaraqalpaq xalqınıń ruwxıy turmısında qashan qollanıla baslaǵan?
    
12. 
    Kórkem ádebiyattıń baslı wazıypası neden ibarat?
    
13. 
    Kórkem ádebiyattıń baslı qásiyеtleri?
    
14. 
    Kórkem ádebiyattıń basıp ótken tariyxıy jolı haqqında túsinik beriń.
    

2-tema. KÓRKEM SHÍǴARMANÍŃ MAZMUNÍ HÁM FORMASÍ

Jobası:

1. 
   Kórkem shıǵarmanıń mazmunı haqqında túsinikler. Tema, problema, ideya.
   
2. 
   Kórkem shıǵarmanıń forması tuwralı túsinik.
   
3. 
   Kórkem shıǵarmanıń formasınıń quram bólekleri, janrlıq formalar, syujetler, kompoziciya, kórkem til.
   

Tayanısh sózler: mazmun, tema, problema, ideya; forma, janrlıq formalar, syujet, kompoziciya, kórkem til.

Tábiyatta, jámiyette, turmısta hárbir zattıń, qubılıstıń, kórinislerdiń, waqıyalardıń mazmunı hám forması boladı. Olar bir-biri menen tıǵız baylanıslı, bir-birin tolıqtırıp turadı. Kórkem ádebiyatta da mazmun hám forma birligi saqlanadı. Biraq mazmun jetekshi orında turadı. Basqasha aytqanda, kórkem shıǵarmada qanday da bir waqıyanı yamasa adamdı mázi súwretlep qoymaydı. Olar tuwralı qurǵaq maǵlıwmatlar beriw menen sheklenbeydi. Qanday da bir ideya hám mazmundı solar arqalı aytadı. Súwretlenip atırǵan syujet arqalı, adamlardıń obrazları arqalı jazıwshı óziniń sırtqı dúnyaǵa, jámiyetke, turmısqa bolǵan qatnasın, kózqarasın bildiredi, yaǵnıy shıǵarmanı ideyalar menen, mazmun menen toltıradı. Biraq hárqanday jaqsı ideya ózinen ózi mazmun dárejesine kóterile almaydı. Ol kórkem forma menen beriledi. Shıǵarmada forma (kórkemlik) tómen bolsa eń jaqsı, eń tereń mazmun tiyisli dárejede berilmey qaladı. Jazıwshınıń aytajaq oy-pikiri, ideyası qurǵaq bayanlaw, qurǵaq maǵlıwmatlar dárejesinde qalıp qoyadı. Basqasha aytqanda, shıǵarmada kórkem obraz jasalmay qaladı.

Kórkem shıǵarmada jazıwshı jámiyetlik turmıstaǵı, adam táǵdirindegi qanday da bir máselelerdi, problemalardı kóteredi. Usı problemalardı qozǵaw arqalı óziniń aytajaq oy-pikirin, basqasha aytqanda, ideyasın beredi. Sonday-aq jazıwshı kórkem shıǵarmanı dóretiwdiń barısında belgili bir kózqaraslardı, principlerdi basshılıqqa aladı. Olardı ózi jaratqan obrazlarǵa sińdiredi. Demek, kórkem shıǵarmanıń mazmunı temadan, problemadan hám ideyadan turadı eken. Tema – bul kórkem shıǵarmanıń sáwlelendiretuǵın turmıslıq materialı, syujetlik materialları. Mısalı, T.Qayıpbergenovtıń “Maman biy ápsanası” romanınıń teması – XVIII ásirdegi qaraqalpaqlardıń jámiyetlik turmısı, sociallıq hám tariyxıy jaǵdayları.