%збекстан республикасы жо№ары

tura  qaraqalpaq  tilindegi  lıq,  lik  suffikslerine  sáykes  kelip,  orta  ásirlerde  tasqa 

basıw  (litos-tas),  kitap  baspası,  baspasóz  degendi  ańlatqan.  Soń  XVIII-XIX 

ásirlerde  Evropada  hám  Rossiyada  literatura  ulıwma  ádebiyat  yamasa  “kórkem 

ádebiyat” túsinigin ańlata baslaǵan, oǵan deyin kórkem ádebiyat túsinigin poeziya 

degen atama menen júrgizgen. 

Orta  ásir  musılman  Shıǵısı  ellerinde  de  ilimiy,  tariyxıy,  didaktikalıq  hám 

kórkem shıǵarmalardıń hámmesin jıynaqlap  ádebiyat termini menen ataw dástúri 

kórinbeydi.  Ol  dáwirlerde  poeziyalıq  shıǵarmalardı  nazm,  sheyr  dep  ataǵan, 

prozalıq  shıǵarmalardı  nasr  (dizilmegen,  shashpa  sóz  degendi  ańlatadı)  dep 

júritken. Erte dáwirdegi qaraqalpaq kórkem sóz ónerinde poeziyalıq shıǵarmalardı 

jır dep ataǵan, prozalıq shıǵarmalardı qara sóz yamasa nasır dep ataǵan. Kórkem 

shıǵarmalardıń barlıq túrlerin, janrların ańlatatuǵın kórkem ádebiyat termini Orta 

Aziya  xalıqlarınıń,  sonıń  ishinde  qaraqalpaq  xalqınıń  ruwxıy  turmısında  XX 

ásirdiń baslarında qollanıla baslaǵan

1

. 

                                                      

1

  Ádebiyat  hám  ádebiyattanıw  terminleri  haqqında  keńirek  maǵlıwmatlardı  qarańız:  Бобоев  T. 

Aдaбиётшунослик асослари. Tошкент, «Ўзбекистон», 2002, 6-10 бб. 

 

---

 

5 

 

 

 Ádebiyat  degen  atama  keń  mániske iye  boladı. Ulıwma  xatqa  túsirilgen  hám 

jámiyetlik  mazmunǵa  iye  shıǵarmalardı  ádebiyat  degen  termin  menen  júritedi. 

İlim-izertlew  tarawına  tiyisli  miynetlerdi  ilimiy  ádebiyat,  huqıq,  nızamǵa  tiyisli 

miynetlerdi  yuridikalıq  ádebiyat,  medicina  tarawına  tiyisli  miynetlerdi