Òzbekstan respublikasi joqari hàM Òrta arnawli bilimlendiriw ministrligi berdaq atindaǵi qaraqalpaq màmleketlik universiteti sirtqi bólim Ekonomika fakulteti Duniya juzi ekonomikasi hám xaliq araliq ekonomikaliq qatnasiqlar pàninen

1. Házirgi rawajlanıw basqıshında Frantsiya


1. 1 ekonomikalıq rawajlanıwdıń tiykarǵı kórsetkishleri

Frantsiya XXI asrga kirip, eń kúshli ekonomikalardan birine iye boldı. Ol jáhán jalpı ishki óniminiń 5 procentinen aslamın islep shıǵaradı, bul kórsetkish boyınsha dúnyada besinshi orındı iyeleydi hám AQSh, Yaponiya, Kitay hám Germaniyadan keyin ekinshi orında turadı. Xalıq jan basına YAIM dárejesi hám jáhán sanaat óndirisindegi salıstırma salmaǵı boyınsha Frantsiya 2008 jılda dúnyada 8-orındı iyeledi, YAIM bolsa 2, 843 trln. AQSh dolları Usınıń menen birge, Frantsiya ekonomikası " xizmet kórsetiw ekonomikası" bolıp tabıladı.

Frantsiya barlıq Evropa mámleketleri arasında awıl xojalıǵı ónimlerin islep shıǵarıw boyınsha etakchi esaplanadı. Bunnan tısqarı, Frantsiya ekonomikasınıń transport hám telekommunikatsiya, azıq-túlik hám farmacevtika sanaatı, bank xızmetlerin, qamsızlandırıw, turizm hám, álbette, dástúriy sánatli ónimler (sherim buyımlar, tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni kiyimleri, parfyumeriya, sharob hám basqalar ) islep shıǵarıw sıyaqlı tarmaqları jáhán kóleminde joqarı básekige shıdamlı bolıp tabıladı. Mashinasozlik, atap aytqanda, avtomobil islep shıǵarıw, elektronika, metallurgiya da Frantsiya ekonomikasınıń eń rawajlanǵan tarmaqları qatarına kiredi[30].
Sonı atap ótiw kerek, sońǵı jıllarda Frantsiyada Real jalpı ónim hám sanaat óndirisiniń ósiw páti evro aymaǵı mámleketleri boyınsha ortasha kórsetkishlerden asıp ketti. Bul basqa batıs Evropa mámleketlerine salıstırǵanda inflyatsiya hám mámleket qarızınıń tómen dárejeleri fonında gúzetildi. Házirgi kúnde dúnyada keń tarqalǵan uǵımsızlıq ortalıǵına qaramay, kóplegen frantsuz qánigeleri tutınıw tovarları hám azıq-túlik ónimlerin islep shıǵarıw boyınsha unamlı prognozlardı saqlap qalıwıp atır. Bul tarawlarda ósiw hám sanaat óndirisiniń tómenlewine jol qoymaw kerek. Sonday etip, ulıwma jáhán ekonomikası daǵdarısı sharayatında Frantsiya ele da etarlicha kúshli poziciyanı saqlap kelip atır.
Frantsiya ekonomikasınıń taǵı bir ayriqsha ózgesheligi-bul mámlekettiń joqarı dárejede qatnasıwı, mámleket múlkiniń úlken úlesi. Eger tiykarınan bazar mexanizmlerine tiykarlanǵan ekonomikaǵa ótiw ushın bir qatar zárúrli qádemler qoyılǵan bolsa -de. Mámleket ele da kóplegen kompaniyalarǵa, sonday-aq France Telecom, er France, Electricite de France, gaz de France, Renault sıyaqlı frantsuz náhánlerine qarsı qadaǵalaw paketine iye. Mámleket jámiyetlik transportı salasında, qorǵaw salasında dominant bolıp qalıp atır, tábiy monopoliyalar bahaların, den sawlıqtı saqlaw xızmetlerine tariflarni, kópshilik awıl xojalıǵı ónimleriniń bahaların baqlawdı dawam ettirmoqda.
Frantsiyanıń ekonomikalıq rawajlanıwınıń zárúrli ózgesheligi, sonıń menen birge, evro aymaǵı mámleketleri boyınsha ortasha kórsetkishten joqarı bolǵan joqarı jumıssızlıq bolıp tabıladı. Eger, álbette, buǵan baylanıslı bir qatar unamlı nátiyjelerge erisildi. Jumıssızlıqtıń tómenlewi sońǵı 10 jıl ishinde bazar sektorında jumıs orınlarındı jaratıwdı xoshametlewge qaratılǵan ekonomikalıq siyasat sebepli júzege keldi. Yarım kúnlik jumıs menen támiyinlewdi xoshametlew, ilmiy tájriybesi tómen bolǵan jumısshılar ushın social qamsızlandırıw fondlariga tólewlerdi kemeytiw, ǵayratkor jumısqa qabıllaw tuwrısındaǵı shártnamalar, shártnama tiykarında jumıs waqtın kemeytiwdi xoshametlew - bul jaǵdaylardıń hár birinde kárxanalardı jumısshılar sanınıń azayıwı basqarıw natiyjeliligin asıradı degen pikirden waz keshiwge úndew zárúrligi haqqında edi[30].
Qattı báseki sharayatında háreket etiwge májbúrli Frantsiya izertlewlerdi rawajlandırıw, islep shıǵarıwdı modernizaciyalaw, jańa ónimler hám úskenelerdi islep shıǵıwǵa pul tikdi. Sanaat quwatlarınıń jańa islep shıǵarıw ritmiga iykemlesiwi jemisdorlikning asıwı menen birge keldi. Usınıń menen birge, tarmaqlardı kompyuterlestiriw hám matematikalıq qollap-quwatlawdı rawajlandırıw ámelge asırıldı, bul bolsa óndiriske avtomatikalıq proektlestiriw hám texnologiyalıq processlerdi basqarıwdıń zamanagóy sistemaların engiziwge múmkinshilik berdi.
Sonday etip, biz ekonomikalıq rawajlanıwdıń tiykarǵı kórsetkishlerin kórip shıqtıq.