Òzbekstan respublikasi joqari hàM Òrta arnawli bilimlentiriw ministrligi berdaq atindaǵi qaraqalpaq màmleketlik universiteti sirtqi bólim Ekonomika fakulteti Makro ekonomikaliq analiz hám prognozlastiriw pàninen Kurs jumisi Tema: Xalıq aralıq miynet

ÒZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÀM ÒRTA ARNAWLI BILIMLENTIRIW MINISTRLIGI
BERDAQ ATINDAǴI QARAQALPAQ MÀMLEKETLIK UNIVERSITETI
Sirtqi bólim Ekonomika fakulteti
Makro ekonomikaliq analiz hám prognozlastiriw pàninen

Kurs jumisi

Tema: Xalıq aralıq miynet bólistiriwi: milliy ekonomika ushin imkaniyatlar hám qálipler

Orinlaǵan: 411-topar studenti Bektursinova N

Qabilladi: Aytbaev Artiqbay
Nokis 2022-jil

Mazmuni:

Kirisiw............................................................................................................ 3
1. Xalıq aralıq miynet bólistiriwi: túsinigi, abzallıqları, kemshilikleri…….. 5
2. Xalıq aralıq miynet bólistiriwiniń tariyxı ………………………………...9
3. Xalıq aralıq miynet bólistiriwinde Ózbekstannıń ornı …………………11
4. Milliy ekonomika jáne onıń makroekonomikalıq ólshemleri…………..17
5. Milliy ekonomikanıń koefficientler, teń salmaqlılıqı hám cikllı rawajlanıw xarakteristika……………………………………………………………….21
Juwmaq…………………………………………………………………...29
Paydalanılǵan ádebiyatlar……………………………………………… 30

Kirisiw
Temanıń aktuallıǵı : Búgingi dúnyada birden-bir húkimran mámleket joq. Shubhalı esaptan tısqarılar Arqa Kareya sıyaqlı júdá sheklengen sistemalar bolıp tabıladı. Biraq, olardıń barlıǵı ózlerin tolıq támiyinlewdiń nátiyjesizligini tastıyıqlaydı. Hesh bir mámleket, hátte oǵırı rawajlanǵan mámleket, óz puqaraları hám mámleket mútajlikleri ushın barlıq xızmetler hám tovarlardı etarli dárejede nátiyjeli islep shıǵarıw ushın ulıwma barlıq shárt-shárayatlardı támiyinley almaydı.jáne bul boyınsha, xalıq aralıq miynet bólistiriwi, álbette, aldıńǵı hám paydalı hádiyse esaplanadı. Tiykarınan, bul global kólemdegi qánigeliklashuv. Xalıq aralıq miynet bólistiriwi zamanagóy qánigeler eki tárepten paydalanatuǵın túsinik bolıp tabıladı. Birinshiden, arnawlı bir mámlekette túrli mámleketlerde islep shıǵarılǵan ónimlerdiń tikkeley qánigeliklashuvi bolıp, olar ushın málim bir mámlekette basqa mámleketler menen salıstırıwlaganda jeńillikli shártler ámeldegi: arzan jumısshı kúshi, sheki onim, ónimli topıraq, rawajlanǵan infratuzilma, mashinasozlik kárxanaları hám basqalar. Ekinshiden, miynettiń xalıq aralıq bólistiriwi - túrli mámleketlerdiń ayriqsha xızmet hám tovarlardı óndiriste qánigeliklashuvi menen ajralıp turatuǵın zamanagóy jáhán ekonomikasın ózin ózi shólkemlestiriwdiń bir usılı. Sonnan keyin olar ortasında ǵalabalıq almasinuv bar.
Xalıq aralıq miynet bólistiriwi insaniyat tariyxında da zárúrli orın iyeleydi. Tiykarınan, bul process jáhánda globallasıw menen bekkem baylanıslı. Fenikelilerin saparları, áyyemgi grekler sawdası, Rim imperiyasining basıp alıwları, Orta ásir dáwirindegi karvon jolları, ullı geografiyalıq ashılıwlar xalıq aralıq miynet bólistiriwin quraydı. Hár qanday kirip yamasa import tovarları xalıq aralıq miynet bólistiriwin júzege keltiredi. Dúnya mámleketleri ozaldan xalıq aralıq sawda-satıq menen shuǵıllanıp kelisken. Házirgi waqıtta ilimiy hám texnologiyalıq rawajlanıw hawa rayı, tábiy resurslar, xalıq úlkenligi, aymaq muǵdarı, kartadaǵı jaylasıwı sıyaqlı faktorlardıń áhmiyetin tómenlewine alıp kelgen bolsa, búgingi kúnde ámeldegi bolǵan transport baylanısların rawajlandırıw hám basqa kóplegen múmkinshilikler pútkilley basqa faktorlardı keltirip shıǵardı. Zamanagóy dúnyada miynettiń xalıq aralıq bólistiriwi tómendegi ayrıqshalıqlardıń rawajlanıwı nátiyjesi bolıp tabıladı:
• Joqarı ekonomikalıq ósiwdiń keń tarqalıwı ;
• Jańa sanaattıń payda bolıwı ;
• Islep shıǵarıw aylanıwın kemeytiw;
• Xızmetlerdi keńeytiw:bank, qamsızlandırıw, turizm, transport hám basqalar (bul faktor informaciya jámiyetlerinde ásirese zárúrli áhmiyetke iye).