Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyasına muwapıq, nef-gaz sanaatı salasında -da qatar ózgerisler ámelge asırıldı

3. 15. Qorǵaw úskeneleri
Shuqurliq nasos menen úskenelestirilgen qudıqqa toplantuǵın qumnıń toplanıwın kemeytiw ushın eki qıylı qorǵaw maslamasi qollanıladı : 1) filtrler; 2) qumli yakr.
Filtrleytuǵın material retinde qalta -qanar kapron gezleme yamasa latun tori isletiledi. Olar tesilgen (perforirovlangan) patrubkag’a ornatıladı. Odan tısqarı grafitli filtrler de qollanıladı. Filtrler konstruktsiyasinin’ kemshiligi - olardıń ılaylar menen to'lib qalıwı. Nátiyjede olar qudıq debitinin’ azayıwına alıp keliwi múmkin. Eń ko’b qumli yakr qollanıladı. (3. 4., 3. 5., 3. 6.-su'wretler).


3. 4.-su'wret. Tuwrı (a) hám obrashenniy (b) qumli yakor.

3. 5.-su'wret. Gazqumli yakor YaGP1-114.
1 -perevodnik; 2 - gaz kamerasınıń korpusı ; 3 - jıljıtıw trubası ;
4 - arnawlı mufta; 5 - jumısshı truba ; 6 - qum kamerasınıń korpusı ; 7 - konusli nasadka; 8 - zaglushka.


3. 6.-su'wret. Gazqumli yakor YaGP2-114
1 -perevodnik; 2 - gaz kamerasınıń korpusı ; 3 -arnawlı mufta;
4 - disk -vkladish; 5 - jumısshı truba ; 6 -nasadka.
Juwmaq
Neftli hám gazlı jınıslardıń litologik hám fatsial dúzilisin úyreniw neft hám gaz kánlerin isletiwde, razvedka hám isletiw qudıqların aqılǵa say jaylastırıwda hám b. larda zárúrli áhmiyetke iye. Kópden-kóp neft hám gaz jer astı saqlag’ishlari shógindiden payda bolǵan jınıslardan - qum, qumtas, konglomerat, hák tas, dolomit hám sh. k. den quram tapqan. Basqa jol menen payda bolganlari, mısalı, magmatik hám metamorfik jınıslar kemnen-kem jaǵdaylardaǵana jer astı neft saqlagichlari bóla aladı .Jer maydanınıń túrli uchastkalarında fizikalıq-geografiyalıq sharayatlardıń ózgeriwshenligi hár túrlı genetikalıq tipdegi shógindi hám fatsiyalardin’toplanıwına sebep boladı.
O’nimdar qatlamlar geologik tárepten quramalı dúzilgen bolsa, qudıq kesiminde sanaat áhmiyetine iyelik etiw qatlam -kollektordı belgilew, onı ol yamasa bul kollektorlar qatlamına tiyisliligin hám shamalıq o’nimdarlig’in anıqlaw qıyın keshedi. Bunday máselelerdi taw jınıslarınıń tiykarǵı parametrlerin (gewekliligi hám ótkizgishligin) anıqlamasdan hám tiykarlamastán sheshib bolmaydı.
Kópshilik neft kánlerinde neft parafinli boladı. Bunday neftlerde parafinlerdin’ muǵdarı 2% ten asadı. Ápiwayı sharayatlarda parafin kristalliq qattı element formasında, qatlamlarda bolsa neftte erigen halda boladı. Neft qudıq tu’binen qudıq awızınadeyin kóterilgende onıń qudıqtan gaz seporatorina deyin háreketi nátiyjesinde temperatura hám basım ózgerip baradı. Nátiyjede, neft - erigen gaz - erigen neftlerdin’ teń salmaqlılıg’ı buziladı. Gazdiń azayıwı nátiyjesinde neft salmag’i artadi, jabısqaqlıǵı asadı, onıń eriwsheńlik qábileti salmaqli uglevodorod hám basqa qospalarǵa salıstırǵanda azayadı. Bir waqtıniń ózinde nefttin’ temperaturası da azayadı. Keyin qudıq átirapındaǵı taw jınıslarǵa neftten ıssılıq beriliwi hám gaz ajraliwı nátiyjesinde neft suwib ketedi. Bul processler nátiyjesinde aǵımnıń eń suwig’an noqatında neftten mayda bóleksheli qattı parafin sho’gedi.
Shuqur nasoslı qudıqlardan parafinli neftti qazib alıwda kóteriw trubalar diywallarında hám shuqir nasos buwınlarında parafinlerdi jıynalıwi nátiyjesinde hár túrlı tásirler júz beredi. Kóteriw trubalar diywallarındaǵı parafin jatqiziqlari olardıń kese kesimin kishilestiredi, nátiyjede shtanga trubalar birikpesine hám suyıqlıq háreketine tásir etedi. Parafin jatqiziqlarinin’ asıwı menen stanka-kachalka balansi tayanshina beriletuǵın júk kóbeyedi jáne onıń teń salmaqlılıg’ı buziladı.
Qudıq tubi aldı zonasına ıssılıq penen tásir etkende. Truba qudıq diywali, filtr zonası hám qatlam geweklerindegi parafin - smola jatqiziqlari erip neft aǵımı menen jer júzine shıǵadı. Bul qudıq tubi aldı zonasındaǵı taw jınıslarınıń filtrleniw qábiletin asıradı. Odan tısqarı jabısqaqlıǵı azayadı hám nefttin’ ha’reketshen’ligi asadı.
Qudıq stvolina qumınıń toplanıwı bolsa, kem tsementlengen taw jınıslarınıń qudıq tubi aldı zonasında jemiriliwi nátiyjesinde, qudıqtaǵı suyıqlıqtıń filtrleniwinen payda boladı. Qudıq tubi aldı zonasındaǵı taw jınıslar malum muǵdarındaǵı basım hám filtratsiya tezliginde filtrleniwshi suyıqlıqtıń tásirinen jemiriledi. Qum tıǵınlarınıń payda bolıwına qarsı gu’reste tómendegi usıllar qollanıladı :
- qudıqtan suyıqlıq alıwdı tártipke salıw ;
- shuqirliq nasostıń qabıllaw jayında yamasa nasos -kompressor trubaları bashmag’inda qumdi perporatsiya qılıw ushın qorǵaw úskenesinen paydalanıwı ;
- tóplanǵan qumdı jer júzine shıǵıwı ;
- qudıqta qum yamasa tsementlovchi elementlardıń toplanıwın eskertiw ushın arnawlı filtrlerden paydalanıw ;
- qudıqtaǵı qumdı úzliksiz túrde juwıw.

Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. Akramov B. Sh., Umedov Sh. X. «Neft qazib alıw boyınsha málimleme”, Tashkent, “Pán hám texnologiya” -2010, 368 bet.
2. Akramov B. Sh., Sidiqxo'jaev R. K. “Neft hám gaz jumısı tiykarlari”, Tashkent, TDTU-2003. 203 bet.
3. Pokrepin B. V., “Razrabotka neftyanix i gazovix mestorojdeniy”, Uchebnoe posobie, Moskva, Nedra - 2009. 156 str.
4. Shurov V. I. “ Texnologiya i texnika dobichi nefti”, Moskva, Nedra - 2008. 498 str.
5. Basarigin Yu. M., Budnikov V. F., Bulatov A. I., Proselkov Yu. M.- «Texnologicheskie osnovi osvoeniya i glusheniya neftyanix i gazovix skvajin» Uchebnik dlya VUZov, Moskva, OOO «Nedra-Biznestsentr», 2001 g., - 543 str.
6. Bulatov A. I. «Texnologiya bureniya» Moskva, Nedra - 2003 g, 1003 st.
7. Bulatov A. I., Kachmar Yu. D., Makarenko P. P., Yaremeychuk R. S. «Osnovi skvajin» Spravochnoe posobie - Moskva, Nedra, 1999 - 473 st, il. tiraj 1000 ekz.
8. Bulatov A. I. «Zakanchivanie skvajin», Moskva, Nedra - 2008 g., 668 str.
9. Bulatov A. I., Makarenko P. P., Budnikov V. F. i dr., Pod red. Bulatov A. I.- «Teoriya i praktika zakanchivaniya skvajin v 5 t. », Moskva, Nedra - 1997-1998 g. T: 1-5, 1001 str.
10. Bulatov A. I., Makarenko P. P., Budnikov V. F., Basarigin Yu. M.- «Teoriya i praktika zakanchivaniya skvajin»,- Moskva, OAO «Izdatel'stvo-Nedra», 1998 g. T. 5 - 375 str.: il.- ISBN5-247-03791-x.
11. Gandjumyan R. A., Kalinin A. G., Serdyuk N. I.- «Rascheti v burenii» Spravochnoe posobie. Pod redaktsiey A. G. Kalinina,- M.: RGGRU, 2007 g. 668 str.
12. Kudinov V. I. «Osnovi neftegazopromislovogo dela»- Moskva - Ijevsk. 2005, 720 st.
13. Solov'ev Ye. M.- «Zadachnik po zakanchivaniyu skvajin»- Moskva, Nedra - 1989 g.

1. 
   www.google.uz.
   
2. 
   www.google.ru.
   
3. 
   www.oilandgas.com.
   
4. 
   www.oilandgaslibrary.com.
   
5. 
   www.Oilgas.ru
   
6. 
   www.gubkin.ru
   
7. 
   www.ziyo.net.TGTU.uz