Zokirjon salimov n e f t V a g a z n I q a y t a I s h L a s h j a r a y o n L a r I


Download 4.11 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/46
Sana25.09.2017
Hajmi4.11 Mb.
#16434
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   46

s

1 7 .7-rasm.  Ko‘p pog'onali va qaram a-qarshi oqimli ekstraksiyalashning

sxem asi:

1,2,....., n -1 ,  n -  pog‘onalar;  Ei -  birinchi  pog‘onadan chiqayotgan

ekstrakt;  Rn -oxirgi  pog 'onadan chiqayotgan rafinat.

Oxirgi  yillarda  suyuqliklarni  ekstraksiyalash  uchun  sanoatda 

flegm a  yordam ida  ishlaydigan  qaram a-qarshi  y o ‘nalishli  va  ikkita 

erituvchidan 

foydalanishga 

asoslangan 

usullar 


ham  

keng 


qoMlanilmoqda.

17.5.  S U Y U Q L IK L A R N I  E K S T R A K S IY A L A S H N IN G   T E Z L IG I

Suyuqliklarni  ekstraksiyalashda  ikkita  suyuq  faza  o ‘rtasida  modda 

alm ashinish  jarayoni  yuz  beradi,  ajratib  olinishi  lozim  boMgan 

kom ponent  bitta  suyuqlikdan  ikkinchisiga  o ‘tadi.  Fazalar  o ‘rtasidagi 

kontakt  yuzasini  k o ‘paytirish  uchun  suyuqliklardan  biri  m ayda 

tom chilarga  ajratiladi.  Bunda  bitta  suyuqlik  ekstraktom ing  hajmi 

b o ‘yicha  (yoki  kontakt  tnoslam asining 

ustida)  uzluksiz  yoki  yaxlit 

joylashgan  boMadi,  ikkinchi suyuqlik esa tom chi  holida boMadi.  Birinchi



suyuqlik  yaxlit  yoki  dispersion  faza  deb,  tom chi  holidagi  suyuqlik  esa 

dispers faza deb yuritiladi.

T urg‘un 

rejim da 

birinchi 

fazadan 


ikkinchi 

fazaga 


o ‘tgan 

m oddaning  m iqdori  M,  m odda  o ‘tkazishning  um um iy  tenglam asiga 

asosan,  fazalarning  kontakt  yuzasi  G ‘  ga  va  o 'rta ch a  harakatlantiruvchi 

kuch (AUo r yoki ДХо Г) ga to ‘g ‘ri m utanosib boMadi:

U shbu  tenglam alardagi  m odda  o ‘tkazish  koeffitsiyentlari  quyidagi 

tenglam alar orqali  aniqlanadi:

bu  yerda,  pD  va  ps  -   dispers  va  yaxlit  fazalar  uchun  m odda  berish 

koeffitsiyentlari; m -  tarqalish koeffitsiyenti.

Ekstraksiya  jaray o n id a  tom chilam ing  sferik  yuzasi  m oddaning 

tarqalishi  uchun  kontakt  yuza  vazifasini  bajaradi.  Tom chi  ichidagi  va 

yaxlit  fazadagi  gidrodinam ik  shart-sharoitlar  turlicha  boMadi,  albatta. 

Shu  sababdan  dispers  va  yaxlit  fazalardagi  m odda  berish  jarayonlarini 

bir xil  tenglam alar orqali  ifoda qilish mumkin emas.

D ispers  fazani  m ayda  tom chilarga  aylantirishda  hosil  boMgan 

tom chilam ing  shakli  va  oMchamlari  turlicha  boMishi  m um kin,  shu 

sababdan 

m olekular  va  konvektiv  diffuziyalar  orqali  tarqalgan 

m oddalarning nisbatlari  ham  har xil  boMadi.  M ayda tom chilar uchun  (Re 



<  1)  kerakli  m odda  asosan  m olekular  diffuziya  yordam ida  tarqaladi. 

Bunday  holatda  m odda  o ‘tkazish  jarayonining  tezligi  asosan  tomchi 

ichidagi diffuzion  qarshilik orqali aniqlanadi  va  Ku ~  pD  deb olinadi.

Kichik  va  o ‘rtacha  oMchamli  tom chilar  uchun  (R e  <  200)  m odda 

berish  koeffitsiyenti  p D  ni  aniqlash  uchun  quyidagi  tenglam adan 

foydalanish m um kin:

M  =  KuFAUo4  va  M  =  КкҒДХоЧ .



m

---- +  —

(17.4)


Pi

Pc

va

K r  =

(17.5)

—  +


f  

\

1+ £ e.




t*c.

bu  yerda, 



N u ‘n  = ^ - ,   P e 1

,,  = ! ^ - ,

  Pro = —   -  

dispers  faza  uchun  Nusselt,

£*/) 


^0 

^0

Pekle  va  Prandtl  diffuzion  m ezonlari;  d  -   tomchi  diam etri;  yD -   dispers 



fazaning  kinem atik  qovushoqligi;  W N -   fazaning nisbiy  tezligi;  |iD, 

~  


dispers  va  yaxlit  fazalarning  dinam ik  qovushoqligi;  D

d

  -   dispers 



fazadagi m olekular diffuziya koeffitsiyenti.

Tom chilar 

ichida 

sirkulatsiya 



boMmagan 

sharoitda 

(ya’ni 

tom chilam ing  diam etri  kichik  boMganda)  yaxlit  fazadagi  m odda  berish 



koeffitsiyenti J3S n i  hisoblash  uchun quyidagi  tenglam a tavsiya etilgan:

Nu[-

  =  2 +   0,76 Re " ( P r / . ) " ”  

(17.8)

bu  yerda, 



Nu{.  =

 

,  Pr,'  = 



-  

yaxlit  faza  uchun  Nusselt  va  Prandtl

diffuzion  m ezonlari;  Ys  -   yaxlit  fazaning  kinem atik  qovushoqligi;  Ds  -  

yaxlit 


fazadagi 

tarqalayotgan 

m oddaning 

m olekular 

diffuziya 

koeffitsiyenti.

Agar tarqalish  koeffitsiyenti  m  »   1  v a tom chining diam etri  ancha 

katta boMganda (R e »   200),  m odda 

0

‘tkazish jarayonining tezligi yaxlit 



fazadagi  diffuzion  qarshilik  orqali  aniqlanadi.  Bunday  holat  uchun 

Kx~Ps  deb olinadi.

17.6.  E K S T R A K T O R L A R N IN G  T U Z IL IS H I

Sanoatda 

suyuqliklarni 

ekstraksiyalash 

uchun 

ishlatiladigan 



uskunalar  asosan  uch  turga  boMinadi:  aralashtirish-tindirish;  kolonnali; 

rotatsion ekstraktorlar.

A ra la s h tirish -tin d iris h  

e k s tra k to r la ri. 

Eng 

oddiy, 


davriy 

ishlaydigan  aralashtirish-tindirish  ekstraktorlari  vazifasini  aralash- 

tirgichli  uskunalar bajaradi.  Bir pog‘onali ekstraksiyalashni uzluksiz olib 

borish  uchun  ikki  qism  (aralashtirish  va  tindirish)  dan  iborat  uskunalar 

ishlatiladi.  Sanoatda  aralashtirgichlar  sifatida  injektorli,  diafragm ali, 

quvurli  aralashtirgichlar,  m arkazdan  qochm a  nasos,  oddiy  ventillator 

keng ishlatiladi.

Eng  oddiy  tindirgich  gorizontal  joylashgan  idishdan  iborat. 

Tindirgichning  hajm i  b o ‘ylab  suyuqlik  lam inar  rejim   bilan  harakat 

qiladi,  natijada aralashm a  ikki  qism ga ajraladi.  Yengil fraksiya (ekstrakt) 

idishning  tepasida  joylashgan  shtuser  orqali  chiqadi.  OgMr  fraksiya


(rafinat)  esa  tindirgichning  pastki  qism idagi  shtuser  va  sifon  orqali 

tashqariga chiqadi.

A ralashm alarni  ikki  qism ga  ajratishda  m urakkab  tuzilishga  ega 

b o ‘lgan  boshqa  tindirish  uskunalar  (gidrosiklonlar,  sentrifugalar  va 

m arkazdan qochm a separatorlar) ham   ishlatiladi.

Sanoatda  ko ‘pincha  ikkita  suyuq  fazani  aralashtirish  v a   ajratish 

operatsiyalari  bitta  uskunada  am alga  oshiriladi.  Bunday  uskunalar 

aralashtirish-tindirish  esktraktorlari  deb  ataladi  (17.8-rasm ).  Y engil  faza 

quvur  (1),  o g ‘ir  faza  esa  quvur  (4)  orqali  aralashtirish  kam erasining 

propellerli nasos  о ‘m ad lgan qism i  (5)  ga  kiradi.  Bu  yerga quvur (10) va 

halqasim on  b o ‘shIiq  (3)  orqali  tindirish  zonasining  yuqorigi  va  pastki 

qatlam laridan  em ulsiya  o'tadi.  Q uvur  (10)  va  halqasim on  b o ‘shliq  (3) 

ning  balandligi  resirkulatsiya  qilayotgan  yengil  va  o g ‘ir  fazalarning 

ulushini  belgilaydi.  Yengil  va  o g ‘ir  fazalar  aralashm asi  aralashtirish 

kam erasi  (7) dan halqasim on  kam era (9) ga,  u yerdan tindirish  b o ‘sh lig ‘i

(11)  ga  o ‘tadi.  O g ‘ir  faza tindirish  b o ‘shlig‘ining pastki  qism idan  quvur

(12)  orqali  ekstraktom ing  keyingi  bosqichiga  yuboriladi.  Y engil  faza 

tindirish  zonasining  yuqorigi  qism idan  kollektor  (6)  orqali  tashqariga 

chiqariladi.

17.8- rasm.  A ralashtirigich-tindirgich rusum idagi ekstraktom ing

sxem asi:

1  -  yengil  faza kiradigan quvur; -  aralashtirish quvuri; 3 -  em ulsiyani 

resirkulatsiya qilish uchun halqasim on  bo'shliq; -  o g ‘ir fazani  kiritsh 

uchun quvur;  5 -  propellerli nasos; 6 -  yengil fazani chiqarish uchun 

kollektor;  7 -  aralashtirish  kam erasi;  8 -  uzatm a; 9 -  halqasim on 

kam era;  10-em ulsiyani  resirkulatsiya qilish  uchun quvur;  11  -  tindirish 

zonasi;  12 -  o g ‘ir fazani  chiqarish uchun quvur.  O qim lar: 

-  yengil 



faza; 

II 


-  o g ‘ir faza.

K olonnali  e k s tra k to r la r.  Neft  va  gazni  qayta  ishlash  sanoatida 

nasadkali,  tarelkali  va  rotatsion  ekstraktorlardan  foydalaniladi.  Sanoatda 

diametri  5  m etrgacha  va  balandligi  40  m etrgacha  boMgan  kolonnali 

uskunalar  ishlatiladi.  Bunday  ekstraktorlar  atm osfera  bosimi  bilan  yoki 

yuqori  bosim da  ishlaydi.  M asalan,  17.9-rasm da  m oylam i  furfural  bilan 

tozalashga  moMjallangan  nasadkali  ekstraksion  kolonnaning  sxemasi 

ko ‘rsatilgan.  E kstraktom ing  balandligi  b o 'y ic h a   8 -1 0   ta  seksiya  (2) 

boMib,  ulam ing  ichiga  oMchamlari  25x25  mm  boMgan  Rashig  halqalari 

joylashtirilgan.  H ar  bir  seksiyaning  balandligi  1,2  dan  3  m etrgacha 

boMishi  m um kin.  N asadkalarning  oraligMda  taqsim lovchi  tarelkalar  (1) 

mavjud  boMib,  ular  oqimlarni  uskuna  k o 'n d alan g   kesimi  bo 'y icha  bir 

m e’yorda  taqsim lashga  yordam   beradi.  Taqsim lovchi  tarelkaning 

asosida  yengil  fazaning  o 'tishi  uchun  diam etri  100  mm  gacha  boMgan 

patrubkalar o'm atilg an ,  o g 'ir fazaning o 'tish i  uchun  esa diametri  10  mm 

gacha  bo'lgan  teshiklar  (yoki  patrubkalar)  m avjud.  Kolonnaning  pastki 

qism ida ekstrakt eritm asi  sovitiladi,  buning uchun  eritm a b o 'g 'iq   tarelka 

(3)  dan  olinib,  oraliq  sovitgich  (4)  orqali  taqsim lovchi  (1) ga yuboriladi. 

Erituvchi  va  sovitilgan  eritm a  kolonnaga  taqsim lovchi  tarelkalar  (1) 

orqali beriladi.

17.9 -rasm.  N asadkali ekstraksion kolonnaning sxemasi:

1-taqsim lovchi tarelka; 2-nasadka qatlam i;  3 - b o 'g 'iq  tarelka; 4 -oraliq 

sovitgichlar.  O qim lar:  I-xom ashyo;  Il-e ritu v ch i;  3-rafinat eritmasi;

ekstrakt eritm asi.



S a n o a td a   e la k sim o n   ta relk a li  e k stra k sio n   k o lo n n alar  h am   k en g  

ishlatiladi.  B u n d a y   e k strak to rlard a  (1 7 .1 0 -ra sm )  y en g il  faza  ham ,  o g ‘ir 

fa z a  

h am  


m a y d a  

za rra c h a la rg a  

boM inadi. 

E k strak to r 

v ertik al 

silin d rsim o n   q o b iq   v a   q u y ilish   p a tru b k a la ri  (2 )  boMgan  e lak sim o n  

ta rle k a la r  (1 )  g a   ega.  K olo n n an in g   ish lash i  q u y id a g ic h a   boradi.  OgMr 

fa za  (II)  k o lo n n a n in g   y u q o rig i  q ism ig a  u z lu k siz   b erilad i,  y a x lit  o q im  

b ilan   p a stg a   h a ra k a t  qiladi  v a   p astk i  sh tu se r  o rq ali  ta sh q a rig a   ch iq ad i. 

Y en g il  fa z a  (I)  u z lu k siz  rav ish d a  k o lo n n a d ag i  p astk i  ta relk a (2 )  n in g  osti 

q ism ig a   b e rila d i.  U sh b u   faza   tare la k a d a g i  te sh ik la r  o rq ali  o ‘tg a n id a  

m ay d a  to m c h ila rg a  ajraladi.  U sh b u  to m c h ila r y a x lit  faza  ich id a y u q o rig a  

h arak at  q ilad i  v a   tare lk a  zo n a sig a   y e tg a n id a   o ‘zaro   q o ‘shilib,  su y u q lik  

q a tla m in i  h o sil  q iladi.  B u  qatlam   tirg o v ic h   q atlam   d eb   y u ritilad i.  B u 

q atla m d a g i  su y u q lik   ta relk an in g   tesh ik lari  o rq a li  o ‘tib   y a n a   to m ch ilar 

hosil  q ilad i.  E k stra k to rd a   y a x lit  faza  b itta   tarelk ad an   ik k in ch isig a 

q u y ilish  p a tru b k a la ri (2 ) y o rd a m id a  o ‘tadi.

1 7 .1 0  

- ra sm .  E lak sim o n  ta relk ali  e k stra k to m in g  sxem asi: 

1 -e la k sim o n   tare lk a;  2—q u y ilish   p atru b k asi.  O q im lar:  I-x o m a sh y o ;

I I-e ritu v c h i;  IH -ra fin a t  eritm asi;  I V -e k s tra k t eritm asi.

S h u n d a y   q ilib ,  b itta  k o lo n n a d a  k o ‘p   m a ro ta b a   su y u q lik n in g   m ay d a 

to m c h ila rg a   p arc h ala n ish i  v a   ular  q o ‘sh ilib ,  su y u q lik n in g   tirg o v ic h  

q atlam in i  h o sil  q ilish i  y u z   b erad i.  E n g   y u q o rig i  ta re lk ad an   k o ‘ta rilib  

ch iq ay o tg an   to m c h ila r q o ‘sh ilib , y e n g il  su y u q lik   q a tlam i-e k strak t  (III)  ni 

h osil  q ilib ,  u sk u n ad a n   y u q o rig i  sh tu se r  o rq ali  tash q arig a  ch iq arilad i.



OgMr  faza  -   rafinat  (IV)  uskunaning  pastki  qism iga joylashgan  shtuser 

yordam ida tashqariga uzatiladi.

Tarelka  teshiklaridan  chiqayotgan  tom chilam ing  tezligiga  k o ‘ra, 

tom chi  hosil  qilishning  uch  xil  rejim i  bor:  1)  notekis  tom chi  hosil 

boMishi  (kichik  tezliklarda);  2)  bir  tekis  tomchi  hosil  boMishi  (tezlik 

biroz  ortganda);  3)  suyuqlikning  kichik  oqim lar  bilan  chiqishi  (katta 

tezliklarda).  Tajribalam ing  ko‘rsatishicha,  elaksim on  tarelkalarning  eng 

sam arali  ishlashi  uchun  dispers  fazaning  teshiklardan  o ‘tish  tezligi 

0,15-^0,30  m/s  boMishi  kerak  ekan.  B unday  tezlikda  suyuqlikning  kichik 

oqim lar  hosil  qilish  rejimi  m avjud  boMadi.  Tarelkalar  oraligMdagi 

m asofa  0,25-5-0,60  m   qilib  olinishi  mumkin.  Yaxlit  fazaning  tarelka 

ustidagi  balandligi  0,2  m  atrofida  boMsa,  modda  o‘tkazish  jarayoni  tez 

ketadi.  Tarelkadagi teshiklam ing diam etri odatda 3+9 mm boMadi.

N asadkali  va  tarelkali  kolonnalam ing  sam aradorligini  pulsatsion 

oqim larni  qoMlash  orqali  oshirish  mumkin.  Bunday  m aqsad  uchun 

m odda  alm ashinish  uskunasining  ichiga  ikki  turdagi  kichik  chastotali 

tebranishlam i  kiritish  mumkin:  1)  kontaktga uchragan  fazalarga  pulsator 

yordam ida 

qaytalanuvchi-ilgarilab 

boruvchi 

harakat 

beriladi; 

2)  uskunalar  ichidagi  kontakt  m oslam alariga  kichik  chastotali  tebranish 

beriladi.  Birinchisi  pulsatsiya,  ikkinchisi  vibratsiya usuli deyiladi.

Pulsatsiyali 

ekstraktorda 

(1 7 .1 1-rasm) 

ikki 


fazali 

oqim ga 


q o ‘shim cha  energiya  beriladi.  B unda  ekstraktom ing  ichidagi  suyuqlikka 

pulsatorlar yordam ida  qaytalanuvchi-ilgarilab  boruvchi  harakat  beriladi. 

Pulsatsiya  tebranishlari  ta ’sirida  oqim ning  turbulentligi  v a  fazalarning 

tom chilarga  aylanish  darajasi  ortadi,  natijada  nasadkali  va  g ‘aIvirsim on 

tarelkali  kolonnalardagi  m odda  o ‘tkazish  jarayonining  sam aradorligi 

k o ‘payadi.

Sanoatda  pulsatorlar  sifatida  porshenli,  plunjerli,  m em branali 

nasoslar  yoki  maxsus  pnevm atik  uskunalar  ishlatiladi.  17.11-rasm da 

O tto  H.  Y ork  Company,  Jnc.  firm asining  pulsatsiyali  ekstraksion 

kolonnasining  sxemasi  ko'rsatilgan.  Havo  yoki  inert  gaz  pulsator  (5) 

yordam ida  ekstraksion  kolonnaning  pulsatsion  quvuri  (4)  ga  yuboriladi. 

T o ‘g ‘ri  impuls  paytida  pulsatsion  quvurdagi  suyuqlikning  sathi 

pasayadi,  oqibat  natijada  kolonnadagi  suyuqlikning  sathi  ko‘tariladi. 

Teskari  im puls  paytida esa kolonnadagi  suyuqlikning  sathi  esa pasayadi. 

B unday  kolonnada  quyilish  m oslam alariga  ehtiyoj  qolm aydi,  chunki 

kolonnadagi  suyuqlik  ustuni  k o ‘tarilganda  tarelkadagi  teshiklar  orqali 

yengil  faza  o ‘tadi,  suyuqlik  ustuni  pastga  tushganda  esa  -   ogMr  faza 

o ‘tadi.


17.11  - rasm .  P u lsa tsiy a li e k stra k to m in g  sxem asi:

1 -k o n ta k t m o slam alari;  2 -ta q sim la g ic h ;  3 -fa z a la m in g  ajralish  yu zasin i 

n a z o ra t qilish   sistem asi;  4 -p u ls a ts io n   quvur;  5 -p u ls a to r;  6 -q a lq o n   idish;

7 -s a q lo v c h i  k lap an ;  8 - h a v o   ch iq arg ich .  O q im lar:  I-y e n g il  faza;  I I -  

rafin at;  I II-h a v o  y o k i  azot;  I V - o g ‘ir faza;  V -e k stra k t.

P u lsa tsio n   e k stra k to rla rd a   o d atd a  elak sim o n   ta re lk a la r  ishlatiladi. 

E la k sim o n   ta re lk a   te sh ik la rin in g   diam etri  3 - 5   m m ,  tarelk ad ag i  h am m a 

te sh ik la m in g   y u z a si  e sa   k o lo n n a  k o ‘n d ala n g  k esim i  y u z a sin in g  2 0 -2 5   %  

ini  tash k il  e tad i.  T a re lk a la r  orasid ag i  m aso fa  50  m m .  Pulsatsion 

ek stra k to rla rn in g   diam etri  c h e g a ra la n g a n   b o ‘ladi  (e n g   k o ‘pi  bilan  600; 

800 

m m ). 


E k stra k to m in g  

sam arad o rlig i 

p u lsa to r 

te b ran ish in in g  

c h a sto tasi  v a   am p litu d a sig a   bogMiq.  P u lsa to rla m in g   k o ‘p in ch a  m aq b u l 

te b ra n ish la r so n i  m in u tig a  200-

h

300  ni tash k il  q ilad i,  b u n d a  a m p litu d a  1 -



2  m m   g a   te n g   boMishi  kerak.  U sh b u   ek stra k to rla rn in g   asosiy  afzalligi  -  

u la m in g   ic h id a  h ara k a tla n u v ch i  q ism la r y o ‘q.

1 7 .1 2 -rasm d a  v ib ra tsiy a li  e k stra k to m in g   sx em a si  b erilg an .  U sh b u  

e k stra k to m in g   ich id a   g o rizo n tal  h o latd a g i  te sh ik la r  boMgan  plastin alar 

(5 )  sh ta n g a (2 ) v a  sterje n la r (4 )  sistem asi  b ilan   q attiq   b irlash tirilg an .


m

17.12-rasm.  Vibratsiyali ekstraktom ing sxemasi:

1-tebranish chastotasining variatori; 2-shtanga;  3,7-taqsim lagichlar; 

4-sterjen;  5-perforatsiya qilingan plastinalar;  6-qaytaruvchi to ‘siqlar;

8-shtanganing pastki tayanchi.  Oqimlar:  I-y en g il  faza; IV-ogM r faza; 

ajratilgan  mahsulotlar:  Il-rafin at;  Ill-ekstrak t.

Ish  jarayonida  plastinalar  qaytarm a-ilgarilam a  harakat  qilishadi. 

Fazalarning  bir  m e’yorda  aralashishini  ta ’minlash  uchun  elaksimon 

plastinalar paketi  oralig‘iga qaytaruvchi  to ‘siqlar (6)  o ‘m atilgan.  H ar bir 

rusum dagi  uskuna  uchun  vibratsion  tebranishlar  chastotasi  va  amplitu- 

dasining  eng  maqbul  qiym atlari  m avjud  b o ‘lib,  bunda  ekstraksiya 

jarayoni 

birm uncha 

jadallashgan 

holatda 


boradi. 

Vibratsion 

ekstraktorlarning  tom onlariga  quyidagilar  kiradi:  konstrkutiv  tuzilishi 

sodda;  tayyorlash  uchun  metall  kam  sarflanadi:  uzatmasi  oddiy  tuzilgan; 

inodda  alm ashinish  bo 'y ich a  yuqori  ko‘rsatgichga  ega;  ish  unumdorligi 

katta.


R o tatsio n  e k s tra k to r la r.  Bunday uskunalarda fazalarning kontakti 

va  ularni  ajratish  m arkazdan  qochm a  kuch  ta ’sirida  am alga  oshiriladi.

17.13-rasm da 

m oylam i 

tozalashga 

moMjallangan 

rotatsion-diskli 

ekstraktom ing sxem asi  koMsatilgan.  Halqasim on to ‘siqlar (2) yordamida 

uskuna  bir  necha  seksiyalarga  ajratilgan.  Ekstraktom ing  o ‘rtasidagi


aylanuvchi  val  (4)  ga yapaloq  disklar (3)  birlashtirilgan.  Val  katta tezlik 

bilan  harakat  qilganda,  yengil  faza  m arkazdan  qochm a  kuch  ta ’sirida 

diskning  chekkasiga  tom on  harakat  qiladi,  o g ‘ir  faza  esa  rotorning 

m arkaziga  yaqin  joyni  egallaydi.  N atijada  fazalarning  jadallashtirilgan 

harakati  yuz  beradi  va  seksiyalarda  uzluksiz  ravishda  fazalarning 

ajralishi  ham   davom   etadi.  F azalar  kontaktini  yanada  jadallashtirish 

uchun  yapaloq  disklarga  kurakchalar  biriktiriladi  (1 7 .13-rasm,  b). 

Bunday  holatda  kurakchalar  yordam ida  uloqtirilgan  suyuqlik  to ‘r 

qatlam i  (8)  orqali  o ‘tadi.  U m um an  olganda,  ekstraktom ing  ichida 

fazalarning qaram a-qarshi y o ‘nalgan harakati paydo boMadi.

S anoatda m arkazdan qochm a kuchlar ta ’sirida ishlaydigan rotatsion 

ekstraktorlarning  boshqa  turlari  ham  ishlatiladi.  M arkazdan  qochm a 

kuch  m aydonida  ishlaydigan  ekstraktorlarda  jarayon  m aksim al  tezlik 

bilan  boradi.  A ralashm a va erituvchi  zichiiklarining ayirm asi ju d a  kichik 

boMgan 

holatda  ham ,  em ulsiya  hosil  boMishga  m oyil  boMgan 



suyuqliklarni  ajratishda  ham  bunday  ekstraktorlam i  ishlatish  mum kin. 

Bu turdagi ekstraktorlarning tuzilishi ju d a  ixcham,  ish unum i katta.



17.13  - rasm.  Rotatsion-diskli ekstraktor: 

a-rotatsion-diskli ekstraktom ing sxem asi:  b-rotatsion-diskli  ekstraktor 

kontakt zonasining sxem asi:  1,5-taqsim lovchi panjaralar;  2 -stato r 

halqasi;  3 -ro to r diski; 4 -ro to r vali;  6-kurakchalar;  7-gorizontal 

halqasim on  qaytargichlar;  8 - to ‘r.  Oqimlar:  I-yengil  faza;  II-erituvchi;

III—yengil  faza (ekstrakt);  IV-ogM r faza (rafinat).



Bunday  ekstraktorlar  kam chiliklardan  ham   holi  emas:  tuzilishi 

birm uncha  murakkab;  ayrim  paytlarda  suyuqliklarni  uskunaga  bosim  

bilan  berishga to ‘g ‘ri  keladi.

17.7.  E K S T R A K S IY A L A SH   U S K U N A L A R IN I  H IS O B L A S H

Ekstraktorlam i  hisoblashdan  asosiy  m aqsad  ulam ing  o'lcham larini 

topishdir.  Uskunaning  asosiy  oMchami  uning  diametri  va  balandligi 

hisoblanadi.  Ekstraksiyalash  uskunalarining  k o ‘pchilik  rusum larini 

hisoblash  uslublari  yaxshi  ishlab  chiqilm agan,  chunki  um um lashtirish 

uchun  tajriba  natijalari  yetarli  em as,  bundan  tashqari,  tadqiqot  ishlari 

oMchamlari kichik boMgan uskunalarda olib borilgan.

Sanoatda  elaksim on  tarelkali  ekstraktorlar  ancha  k o ‘p  ishlatiladi, 

shu  sababli  misol  tariqasida  shu  uskunalarni  hisoblash  tartibi  bilan 

tanishib chiqamiz.

Dispers  (yoki  tomchi)  fazaning  sarfi  bo 'y ich a  tarelkaning 

perforatsiya  qilingan  (ya’ni  teshiklari  boMgan)  qism ining  yuzasi 

hisoblanadi:

bu  yerda,  pg  -   dispers  fazaning  zichligi,  kg/m 3;  e  -   tarelkaning 

perforatsiyalangan 

qismi 

erkin 


kesim ining 

koeffitsiyenti, 

bu 

koeffitsiyent  teshiklar  uchburchakliklar  b o 'y ich a  joylashtirilganda 



quyidagiga teng:

bu  yerda,  d0  -   tarelkadagi  teshiklam ing  diam etri,  m;  t  -   teshiklam ing 

qadam i, m.

Yaxlit 


fazaning 

sarfi 


bo'y ich a 

tarelkadagi 

quyilish 

patrubkasining yuzasi topiladi:

bu yerda,  pc -  yaxlit  faza zichligi,  kg/m 3;  wn -  bu fazaning patrubkadagi 

tezligi, m/s.

Quyilish  patrubkasidagi  yaxlit  faza  oqim i  orqali  olib  ketilayotgan 

m ayda  tom chilam ing  diametri  yordam ida  w n  ning  qiym atini  aniqlash 

m um kin:

(1 7 .1 0 )

Л 

yd



\n

bu yerda, ц с -  yaxlit  fazaning dinam ik  qovushoqligi,  Pa-s;  Ду -  dispers 

va yaxlit fazalarning  solishtirm a ogMrliklari  orasidagi  farq,  N /m 3;  dvrr -  

yaxlit  faza  tom onidan  olib  ketiladigan  m ayda  zarrachalam ing  diam etri, 

m.

Tarelkani  uskuna  qobig‘iga  birlashtirish  v a  quyilish  patrubkalarini 



joylashtirish  uchun  F]  va  F2  yuzalar  y ig ‘indisining  10  %  iga  teng 

b o ‘lgan halqasim on kesim li m aydon qoldiriladi:

F3 =  0,1  (F,  +  F2 ). 

(17.13)


B unda ekstraktom ing ichki diam etri quyidagicha aniqlanadi:

Download 4.11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling