Зоология ва экология

Xom ashyoni ishlab chiqarishga tayyorlash.

Xom ashyoni ishlab chiqarishga tayyorlash, begona aralashmalardan tozalash va xom ashyoni bundan keyingi foydalanish uchun muvofiq holatga keltirish maqsadida amalga oshiriladi.

Unni ishlab chiqarishga tayyorlash aralashtirish, elaklash, magnitli tozalash va o’lchashdan iborat bo’ladi.

Unni aralashtirish. Bir xil navdagi turli un turkumlari, bir turkumdagi unning qaysidir sifat ko’rsatkichini boshqa turkumdagi un hisobiga oshirish maqsadida bu turkumlar ma’lum nisbatda aralashtiriladi. Aralashtirish retsepturasi laboratoriyada unni analiz qilish asosida tuziladi. Asos sifatida unning rangi, kuldorligi yoki kleykovina miqdori olinadi.

Unni elash un zarrachalaridan o’lchamlari bilan farqlanadigan tasodifiy aralashmalarni ajratish maqsadida amalga oshiriladi. Elash uchun odatda tirqishla-rining o’lchami 1,0 dan 1,6 mm bo’lgan metall elaklar bilan jihozlangan buratlar, «Pioner» elaklash mashinalaridan foydalaniladi.

Unni magnitli tozalash. Unni tozalash, unga transport mexanizmlari, elaklash mashinalari qismlarining ishqalanishi natijasida unga tushishi mumkin bo’lgan metallomagnit aralashmalarni ajratish maqsadida amalga oshiriladi. Tozalash doimiy magnitlar yordamida amalga oshiriladi. Doimiy magnitlar ikki nuqtada: elaklashdan keyin va makaron presslari dozatorlaridan oldin o’rnatiladi. Un magnitlar maydonida 6-8 mm dan qalin bo’lmagan qatlamda, 0,5 m/s dan katta bo’lmagan tezlikda harakatlanishi kerak. Har 4 soatdan keyin magnitlarni tozalab turish tavsiya etiladi.

Unni o’lchash. Omborxonadan ishlab chiqarishga uzatiladigan un miqdorini hisobga olish uchun amalga oshiriladi. Bu maqsad uchun ko’pincha porsion avtomatik tarozilardan foydalaniladi. Un qoplarda saqlanganda qabul qilish voronkasiga solingan qoplar soni hisobga olinadi. Unni tarasiz saqlashda o’lchashning tenzometrik usulidan foydalanish lozim, bunda siloslardagi un massasi unni tarasiz saqlash ombori boshqaruv pultida hisobga olinadi.

Qo’shimchalarni tayyorlash. Tuxum foydalanishdan oldin dezinfeksiyalanadi, keyin esa suv bilan yuviladi. G’alvirsimon yashiklarga joylangan tuxumlar 5-10 min davomida dastlab 2 % li xlor ohagi eritmasi bilan, keyin esa 20% li ichimlik suvi eritmasi bilan ularga ishlov beriladi. Bundan keyin tuxumlar sovuq suvda 3-10 min davomida yuviladi.

Dezinfeksiyalash va yuvishdan keyin tuxumlar 3-5 tadan alohida idishga chaqib solinadi, organoleptik usulda sifati aniqlanadi, aralashtiriladi va tirqishlarining o’lchamlari 3 mm bo’lgan g’alvirdan o’tkazib umumiy idishga quyiladi.

Melanj. Ishlatishdan oldin yopiq bankalar issiq suvli (harorati 45 °C atrofidagi) vannalarga solinib 3-4 soat eritiladi. Ochishdan oldin bankalar yaxshilab yuviladi. Keyin melanj tirqishining o’lchamlari 3 mm dan katta bo’lmagan elaklardan o’tkaziladi. Elakdan o’tishini osonlashtirish uchun melanj 1:1 nisbatda suv bilan aralashtiriladi. Eritilgan melanj 3-4 soat davomida foydalanilishi kerak.

Tuxum kukuni va quritilgan sut. Bular teng miqdordagi harorati 40-45 °C bo’lgan suv bilan qaymoqsimon konsistensiyaga ega bo’lgunicha aralashtiriladi. Keyin aralashma qo’shimchalar uchun mo’ljallangan qurilma bakiga solinadi. Bakga oldindan xamir qorish retsepturasiga asosan hisoblangan suvning qolgan qismi solingan bo’ladi. Hosil bo’lgan emulsiya makaron pressi dozatoriga berishdan oldin va dozatorga berish vaqtida yaxshilab aralashtirib turiladi.

Tvorog. Ishlab chiqarishga yuborishdan oldin tirqishlarining o’lchamlari 2 mm bo’lgan elakdan qirib o’tkaziladi va keyin tuxum kukuni va quruq sut kabi tayyorlanadi.

Quyultirilgan tomat mahsulotlari. Mahsulot solingan bankalar ochishdan oldin yaxshilab artiladi yoki yuviladi. Tomat mahsulotlari retsepturaga ko’ra hisoblangan miqdordagi issiq suvda (suvning harorati 55-65 °C) eritiladi.

Tomat mahsulotlarining kukuni. Tuxum kukuni va quritilgan sut kabi tayyorlanib, faqat harorati yuqoriroq – 55-65 °C bo’lgan suvdan foydalaniladi.

Vitaminlar. Vitaminlar qadoqlangan idish, retseptura aralashmalarini tayyorlashdan oldin yoki vitaminlarni xamirga solishdan oldin ochiladi. B₁, B₂ va PP vitaminlari haroratga chidamli va foydalaniladigan miqdorlari suvda yaxshi eriydi, shuning uchun ular qo’shimchalarni tayyorlash baklarida istalgan haroratdagi suvda eritilishi mumkin. Ularni xamir qorish pressining tog’orasiga kukun ko’rinishida qo’shish maqsadga muvofiq emas, chunki kichik dozadagi vitaminlarni makaron xamirining butun massasi bo’ylab tekis taqsimlash juda qiyin.

Nazorat savollari

1. 
   Makaron ishlab chiqarishda xom ashyo sarfini me’yorlashtirish va hisobga
   

olish qanday maqsadda amalga oshiriladi?

2. 
   Korxonada xom ashyo sarfining rejali me’yori nimani anglatadi?
   
3. 
   Unning hisobga olingan va qaytarilmas yo’qotishlari nimalardan iborat?
   
4. 
   Bir tonna mahsulotga unning amaldagi sarfi qanday aniqlanadi?
   
5. 
   Korxonada un sarfini tekshirish qanday ketma-ketlikda amalga oshiriladi?
   

1. 
   Makaron ishlab chiqarishning asosiy xom ashyolariga nimalar kiradi?
   
2. 
   Makaron ishlab chiqarishning qo’shimcha xom ashyolariga nimalar kiradi?
   
3. 
   Nima uchun yaxshi sifatli makaronlarni faqat qattiq bug’doy unidan tayyorlash mumkin?
   
4. 
   «Semolina» so’zi nimani anglatadi?
   
5. 
   Unning makaronboplik xossalarini qaysi omillar asoslaydi?
   
6. 
   Makaron ishlab chiqarishda kleykovinaning ahamiyati qanaqa?
   
7. 
   Makaron xamirini shakllantirishda gliadinning ahamiyati qanaqa?
   
8. 
   Xamir va tayyor mahsulot xossalarining shakllanishida un zarrachalarining o’lchamlari qanday ahamiyatga ega?
   
9. 
   Undagi qora xollar makaron mahsulotlarining sifatini shakllantirishda qanday ahamiyatga ega?
   
10. 
    Makaron xamirini qorishda suvga qanday talablar qo’yiladi?
    
11. 
    Makaron mahsulotlari ishlab chiqarishda qaysi noan’anaviy xom ashyolardan foydalaniladi?
    
12. 
    Unni makaron mahsulotlari ishlab chiqarishga tayyorlash jarayoni nimadan iborat bo’ladi?
    
13. 
    Qo’shimchalarni makaron mahsulotlari ishlab chiqarishga tayyorlash jarayoni nimadan iborat bo’ladi?