Зоология ва экология

Bug’doy va javdar unlaridan tayorlangan nonlarning fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari

Un navi	Yopish usuli	Namlik (foiz) ko’p emas	Nordonlik (gard) ko’p emas	G’ovaklik (foiz) kam emas
1 nav bug’doy unidan	shaklli shaklsiz	45 44	3 3	68 65
2-nav bug’doy unidan	shaklli shaklsiz	45 45	4 4	65 63
Javdar-bug’doy unidan	shaklli shaklsiz	49 49	11 11	50 57
Po’stli javdar unidan	shaklli shaklsiz	51 51	12 12	48 45
Po’stsiz javdar unidan	shaklli shaklsiz	49 48,5	11 11	51 49
Elangan javdar unidan	shaklli shaklsiz	48 46	7 7	57 55

Namlik. Yopilgan nonning sifatini aniqlashda namlikni aniqlash faqat mag’zida olib boriladi.

Tahlil uchun olingan namunada havo tegib turgan tarafi kesiladi va qalinligi taxminin 0,5 sm burda kesib olinadi. So’ng 4 joydan: o’rtasidan 5-6 va yon qobig’idan 1 sm qoldirib, yuqori, quyi, yon tomonidan 2-3 grammdan o’yib olinadi. Nusxaning umumiy og’irligi 12-15 gr. Olingan uyumlar tezda va sinchiklab, pichoq bilan maydalaniladi, aralashtiriladi va har biri 5 gr ikki namu-na ajratiladi. Namunalar 0,01 aniqlikda tortiladi. Namunalarni quritish va namlikni hisoblash, don namligini aniqlash singari amalga oshiriladi. Parallel ikki aniqlashlar o’rtasidagi farq 1 foizgacha ruxsat etiladi.

Nordonlik. Hamir ko’pchishida nafaqat hamirturush (spirtli ko’pchish), balki nordon sut bakteriyalari ham ishtirok etadi. Nordon sut ko’pchishi natijasida ma’lum miqdorda sut kislotasi yuzaga keladi. Sut kislotasi juda katta ahamiyatga ega bo’lib, u nordon, sirka va nordon moy bakteriyalari rivojlanishiga to’sqin-lik qiladi. Xamirturushlar rivojlanishiga yaxshi ta’sir etadi. Undan tashqari u non ta’mini yaxshilaydi. Javdar unidan tayyor-langan xamirda ko’p miqdorda sut kislotasini to’planishi uning kolloid xususiyatlarini yaxshilaydi.

Nonning nordonligi gradusda ifodalanadi. Nordonlik gradusi iborasi ostida, 100 gr non mag’zidan tayyorlangan suv namunasini neytrallash uchun sarflanadigan normal achchiq ishqor aralashmasining millilitr miqdori tushuniladi.

Silindrdan chiqqan va kesilgan mag’iz hajmi quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:

bu erda: a – silindrning ichki diametri (sm);

N – mag’iz silindrining balandligi (sm).

Juravlyovning standart asbobida aq3 sm, NqZ,8 sm, mag’iz silindri uyumi hajmi 27 sm³ ga teng.

Olingan uyumlar bir vaqtda 0,01 aniqlikkacha tortiladi, jamlanadi va formulada nonning g’ovakligi topiladi (% ):

U=S

bu erda: X – noma’lum g’ovaklik;

U – non uyumlarining umumiy hajmi (sm³);

S – uyumlar og’irligi (g);

R – g’ovaksiz mag’iz uyumining (r) zichligi.

Yopilgan non g’ovaksiz massasining (r) zichligi:

javdar, javdar-bug’doy va po’stloqli bug’doy uni 1,21

javdar navlari 1,27

bug’doyli 1-nav 1,31

bug’doyli 2-nav 1,26

G’ovaklikni hisoblash 1,0% aniqlikda amalga oshiriladi va 0,5% gacha qisqartiriladi; 0,5% dan ortig’i esa birga aylantiri-ladi. G’ovaklikni olingan foiz ko’rsatkichlari texnik shartlarda belgilangan me’yorlarga yoki 35-jadval ma’lumotlariga taqqosla-nadi va nonga baho beriladi.