Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Хужаликлараро тацсимлагнч CD Хужалик таксимлагичи ©


Download 0.73 Mb.
bet97/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

0 Хужаликлараро тацсимлагнч CD Хужалик таксимлагичи
© Участка таксимлагичи
® Муиаццат
ариц
© Бешамак


Сугориш
л гати


  1. расл. Муваккат сугориш тармокларини жойлаштириш схемалари (М.Ф.Рахимбоев буйкча): a буйлама; б — кундаланг; 1 - хужаликлараро таксимлагич; 2 — хужалик таксимлагичи; 3 - участка таксимлагичи;

4 — муваккат арик; 5 — укарик; 6 — сугориш эгатлари.
ганда 1200 м. гача, кундаланг схемада эса 800 м. гача булади. Кучли сув утказувчан тупрокдар ва мураккаб рельефли шаро- итларда укариклар кискарок килиб олинади. Муваккат cyFo- риш тармокларини тавсия этилган муътадил улчамлари 88- жадвалда келтирилган (Лактаев Н.Т.).


88- жадвал
Укарикнннг асосий курсаткичлари (Лактаев Н. Т. маълумоти)



Муваккат арикнинг курсаткичлари

Жойлаштириш схемаси

буйлама

кундаланг

Энг катта узунлиги, м

600-800

400

Энг кичик узунлиги, м

300-400

300

Энг кУп сув сарфи, л/сек.

60

40

Энг кам сув сарфи, л/сек.

10

10

Муваккат ариклар орасидаги масофа, м

70

Эгат узунлигига
мувофик

СУВ ЙИРИШ-ТАШАМА (ОКОВА) ТАРМОКЛАРИ
Сугориладиган ерларда к,ор эриши ва жала сувларини, авария содир булганда х,алокатли сув ок,имини, сугориш тар- мокдарини ишлатиш технологиясига мувофик; уларни буша- тиш жараѐнида ва далаларда шаклланаѐтган окрва сувларни к,абул килиш ва участкадан ташкарига чикариб ташлаш учун сув йигиш—ташама тармоклари курилади.
Сув йигиш—ташама тармоклари сугориладиган участкалар ва алмашлаб экиш далалари чегараси буйлаб жойнинг энг паст кисмида жойлаштирилади. Уларга чегараловчи тармок- лар, бош ташама канал, хужаликлараро ва хужалик, участка ва карта ташама тармоклари киради.

КОЛЛЕКТОР-ЗОВУР ТАРМОКЛАРИ


Сунъий сугоришни куллаш сувни фильтрацияга сарфини ортишига ва бу эса табиий зовурлаштирилганлик даражаси паст булган ерларда сизот сувлар сатхини кутарилишига олиб келади. Сизот сувлари чучук ерларда тупрокларнинг боткок- ланиш, минераллашган ерларда эса шУрланиш жараѐни куча- яди. Сизот сувлар сатхини пасайтириш ва муътадил чукур- ликларда тутиб туриш \амда уларни ташкарига чикариб ташлаш максадида коллектор-зовур тармокларидан кенг фойда- ланидадиуу
О /Боткокланган ва шурланган ерларда коллектор-зовур Тармоклари сугориш тизимининг ажралмас таркибий кисми булиб хисобланади. Сугориладиган шурланган ерларда очик ва ѐпик горизонтал \амда вертикал зовурлардан фойдала- нилади. Айрим \олларда горизонтал ва вертикал зовурлар биргаликца аралаш холда кулланилиши хам мумкин.
Очик зовурларда ортикча сизот сувлари тупрок узанли чукур каналлар оркали чикариб юборилса, ѐпик зовурларда тупрокнинг маълум бир чукурлиги га Урнатилган зовур кувУР- лари ѐрдамида чикариб ташланади. Вертикал зовурлар чукур (20—30 м. дан 100—
150 м. гача) кУДУКлар булиб, сизот ва ер ости сувлари 6-30 м чукурликка урнатилган насос курил- малари ѐрдамида тортиб олиниб, коллекторларга ташлаб юбо- рилади.
Сугориладиган ерларда макбул зовур тури, унинг улчам- лари ва солиштирма узунлиги сизот сувларнинг лойихавий

режими асосида танлаб олинади. Сизот сувлари як,ин жой- лашган гидроморф тупрокдарда саѐз (2 м. гача), ярим автоморф тупрокдарда чукур (2,5—3,5 м) зовурлар ва автоморф тупрокдарда вертикал зовурлар яхши самара беради.


I '^Очик, горизонтал зовурлар доимий ѐки муваккат булиши мумкин. Зовурлар ало\ида-ало\ида (локаль) хам да маълум бир тартибда (системали) жойлаштирилади. Коллектор-зовур тизими бирламчи ва гурух зовурлари, хужалик ва хужаликлараро коллектор хамда магистрал коллекторлардан иборат бу- лади.: Одатда, коллектор- зовур тармокдарида сув уз окими билан чикиб кетади. Акс холда кичик тартибдаги тармокдаги зовур сувлари катга тартибдаги тармокка насос курилмалари ѐрдамида кутариб берилади.
Горизонтал зовурларнинт самараси катор омилларга, шу жумладан уларни далада жойлаштирилиш тартибига боглик Зовурларнинт иккита сугориш тармоги оралигининг Уртасида энг катта нишоблик йуналишида жойлаштирилиши максадга мувофик Бундай шароитда зовурнинг таъсир фаолияти куча- яди.
КШурланган ерларда бирламчи зовурлар чукурлиги 2,0-2,5 м, гурух зовурлари 2,5-3,0 м ва коллекторлар чукурлиги 4 м ва ундан ортик булади. ^
Зовурлар орасидаги масофа зовурнинг чукурлиги, тупрокнинг сув-физик хусусиятлари, жойнинг табиий зовурлаш- тирилганлик даражаси, сув утказмайдиган катлам чукурлиги ва бошка омилларга боглик холда 100—250 м. дан 500—600 м. гача булиши мумкин.
Ерларни узлаштириш вактидаги асосий шУр ювишда зовурлар фаолиятини ошириш максадида муваккат саѐз ва чукур зовурлардан фойдаланиш юкори самара беради. Улар доимий зовурлар оралигида канал казгичлар ѐрдамида кури- либ, доимий чукур'-зовурларга туташтирилади. Огир туп- ]рокдарда 0,8 м чукурлик ва 40—50 м ораликда, уртача туп- рокдарда тегишлича 1,0 ва 55—65 м хамда енгил тупрокдарда 1,2 м чукурлик ва 70-80 м масофада олинади.
Коллектор-зовур тармокдаридан тугри фойдаланиш cyFo- риш тармокдари ва улардаги гидротехник иншоотлар, насос станциялари, сугоришнинг техник воситаларидан фойдала- мутаносибликда амалга
оширилмоги мак-

ШОЛИЧИЛИК СУГОРИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ ВА ТАРКИБИЙ КИСМЛАРИ


Асосан шоли етиштиришга мулжалланган тизимлар шоличилик сугориш тизимлари деб юритилади. Бундай тизимлар одатдаги сугориш тизимларининг таркибига кирув- чи элементлардан ташцари алохида чеклардан иборат булган шоличилик карталари, карта сугориш ва ташама тармоклари, сугориш-ташама тармоги, чегараловчи зовур ва дамбалардан таркиб топган булади.

Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling