3- ma’ruza dielektriklarni qizdirish asoslari va qurilmalari. Reja Mikroto’lqinli pechlar

---

3- MA’RUZA 
Dielektriklarni qizdirish asoslari va qurilmalari. 
Reja 
1. Mikroto’lqinli pechlar. 
2. Materiallarni elektr fizik va kimyoviy usullar bilan qayta ishlash 
 
Dielektrikni qizdiruvchi qurilmalar va maishiy elektr qizdiruvchi asboblar 
Dielektrik qizdirish qurilmalarining (DQQ) ishlash printsipi o’zgaruvchan elektr 
maydoniga kiritilgan dielektrik materiallar va yarim o’tkazgichlardan o’tayotgan 
elektr tokining ta’siriga asoslangan. 
Texnologik belgilariga ko’ra yuqori chastotadagi dielektrik issiqlik ishlovi 
beruvchi qurilmalar uch ko’rinishda bo’ladi. 
 
Birinchi ko’rinish  DQQ lar bir jinsli elektr maydonida tezkor issiqlik ishlovi 
berishni talab qiluvchi juda katta o’lchamdagi maxsulotlarni qizdirishga 
mo’ljallangan bo’lib, ularda jun yoki paxta matolarini, tsellyuloza va daraxt 
ma’sulotlarini quritish, katta o’lchamdagi elektr izolyatorlari va fosfor 
ma’sulotlariga issiqlik ishlovi berish, plastmassa va polimer plyonkalarni 
payvandlash kabi jarayonlar amalga oshiriladi.
 
Ikkinchi ko’rinish DQQ lar uzun yassi ma’sulotlarga issiqlik ishlovi berish 
uchun mo’ljallangan bo’lib, ularda paxta tolalarini, matoga tushirilgan rasmlar 
(shakllar) ni, qooz, fotoplyonka, kimyoviy va farmatsevtik preparatlarni quritish, 
yelimlarni polimerlash, kauchukni qizdirish va boshqa shu kabi jarayonlarni 
amalga oshirish uchun mo’ljallangan.
 
Uchinchi ko’rinish DQQ larda bir jinsli va tez qizdirishni talab qilmaydigan 
jarayonlar amalga oshiriladi, bular ma’sulotlarni muzdan tushirish, oziq-ovqatni 
isitish yoki uni tez tayyorlash, oddiy keramik ma’sulotlarga issiqlik ishlovi berish, 
choy bargi yoki ma’lum meva ma’sulotlarini quritish kabilardir.
DQQ larida issiqlik ishlovi berilayotgan ma’sulot yuqori chastotali tebranish 
konturiga ulangan ishchi kondensator plastinalari orasiga o’rnatiladi. DQQ lar 
chastotasi 0,5 - 300 Gts ga teng bo’lgan lampali generatorlar orqali elektr 
energiyasi manbasiga ulanadi. Bunda issiqlik ishlovi berish qizdirilayotgan 
ma’sulotda hosil bo’layotgan siljish toki va o’tkazuvchanlik toki, shuningdek, 
ma’sulotdagi dielektrik yo’qolish hisobiga amalga oshiriladi. 
Dielektrikli kondensatordan o’tayotgan tok, uning ikki tashkil etuvchisi, ya’ni 
siljish toki I 
sm
= j

C

U va o’tkazuvchanlik toki I
p
=gU yiindisidan iborat bo’ladi: 
7.1) 
O’tkazuvchanlik tokining siljish tokiga nisbati, dielektrikdagi yo’qolish 
koeffitsiyentini aniqlaydi: 
tg
I
I
CM



Ushbu koeffitsiyent dielektrikning jinsi, uning fizik holati (namligi va 
harorati ), shuningdek maydon chastotasiga bog’liq. 
Dielektrikda energiya yo’qolishi miqdori: 
2
U
tg
C
P






ä
[Vt]

---

bu yerda : 
U - kondensator plastinalari orasidagi kuchlanish, [V]; 

- tokning aylanma chastotasi,

= 2 

f, [ 
1
/Cek]; 
S - kondensator plastinalari o’rtasidagi siim, [f]; 
YAssi, ko’p qatlamli kondensator siimi : 
C
E
E
b l
a
g


 
0
[f] 
bu yerda: 
b - elektrodning eni, [cm] 
a - kondensator plastinalari o’rtasidagi izolyator qalinligi, [sm]; 
l
- kondensator uzunligi, [sm]; 
E
o
- elektrik doimiy; ye
o
= 8,85*10
-14
f/sm, 
E
d
- nisbiy dielektrik singdiruvchanlik. 
Dielektrikning ‘ajm birligida ajralgan quvvat miqdori: 
a
U
tg
C
V
U
tg
C
V
P
P
2
0
2
0













ä
ä
ä
, [
vt
/sm
3
] 
Ushbu tenglamada S
o
=S/(
b l

) va yassi kondensator uchun ye = U/a ni ‘isobga 
olsak: 
P
E f tg
E
0
2
7
5 55
10

  



,

[vt/sm
3
]
bu yerda ye - elektr maydon kuchlanganligi, [kv/sm]. 
Ma’sulotni qizdirish uchun talab qilinadigan quvvat miqdori: 

)
(
17
,
4
1
2
t
t
C
G
W




[kvt] 
G - ma’sulotning oirligi, [kg]; 
S - solishtirma issiqlik siimi, [kkal/kg*grad]; 
(t
2
- t
1
) - , belgilangan va boshlanich haroratlar o’rtasidagi farq, [
o
S]; 

- qizdirish uchun ketgan vaqt. 
Dielektrik qizdirish uchun belgilangan yuqori chastotali, triod asosidagi 
generatorning printsipial sxemasi (a) va uning ekvivalent sxemasi (b), quyidagi
3.1-rasmda keltirilgan. 
3.1-rasm yuqori chastotali, triod asosidagi generatorning printsipial sxemasi 
Ekvivalent sxemasidagi R
1 
- metall, induktiv altak va elementlarni 
tutashtiruvchi o’tkazgichlarning aktiv qarshiligi. Konturning to’la aktiv qarshiligi: 
R
k
= R
1
+ R
n 
Agar, R
k
<<2
L
C
H
H
/
bo’lsa, unda rezonansdagi ekvivalent qarshilik: 

---

R
L
C
R
H
H
H
3


bu yerda
L
H
- kontur induktivligi. 
Bunda genarator chastotasi: 
f
L
C
H
H


1
2

Qizdirish jarayonida R
n
va S
n
qiymatlari o’zgarib borishi munosabati bilan 
konturning ekvivalent aktiv qarshiligi va demak generatorning ish rejimi o’zgarib 
boradi. R
n
qiymatining o’zgarishi ko’proq R
e 
qiymatini o’zgarishiga sabab bo’lsa, 
S
n
qiymatining o’zgarishi R
e
va f qiymatlarining o’zgarishiga sabab bo’ladi.