3-Amaliy mashg’ulot Gazlarni kritik va keltirilgan parametrlari Gaz aralashmasi qovushqoqligi Kritik parametrlar

3-Amaliy mashg’ulot


Gazlarni kritik va keltirilgan parametrlari
Gaz aralashmasi qovushqoqligi


Kritik parametrlar. Yuqorida (§ 1.4 qarang) kritik parametrlar to`g`risida tushuncha berilgan edi. Ma`lumki, berilgan bosimda gaz suyuqlikka aylanmaydigan temperatura kritik temperatura deyiladi.Ko`pgina individual gazlarning kritik parametrlari ma`lum va bir necha adabiyotlarda [2, 4, 5, 11] keltirilgan. Ayrim gazlar uchun bu kattaliklar 16 – ilovada berilgan.
Neft fraksiyalariga qarganda gaz aralashmalari uchun kritik parametrlarni additivlik qoidasiga ko`ra hisoblash uncha murakkab emas. Masalan, n komponentlardan iborat gaz aralashmasining kritik temperaturasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
T_kr=U T_kr1+U Tkr₂ +…+U T_krp =ΣU T_kri.
Boshqa kritik parametrlarni ham shunday aniqlash mumkin.
Shuningdek, gazlarning kritik parametrlarini molyar massaga bog`liqligi grafikidan (2.1, 2.2, rasm) aniqlash mumkin.
Keltirilgan parametrlar. Barcha gazlar uchun keltirilgan temperatura va bosim (1.8) va (1.9) formulalar orqali hisoblanadi: T<sub>kel</sub> = T/T<sub>kr</sub>; R<sub>kel</sub>= R/R<sub>kr</sub>, vodorod, geley va neon gazlari bundan istisno. Ular uchun quyidagi tenglama qo`llaniladi [1]: T_kel=T/(T_kr+8):R_kel= R/(R_kr +8).
Misol 2.4. Gaz aralashmasi (foiz hajmda) 15% etan va 85% propandan tarkib topgan. Aralashmaning 120 ⁰C va 2,5 MPa dagi keltirilgan temperaturasi va bosimini aniqlang.
Yechish. 16 – ilovadan foydalanib, kritik temperatura va bosimni topamiz:
Etan uchun Tkr=305,5 K; R_kr= 4,89 MPa va propan uchun T_kr =370 K; R_kr = 4,32 MPa.
Gaz aralashmasi xajmiy ulishi molyar ulushlarga tengligini eslagan xolda, aralashmaning kritik parametrlarini aniqlaymiz:
T_kr= 0,15·305,5+0,85·370=360,3 k
R_kr= 0,15·4,89+0,85·4,32=4,4 MPa
So`ng (1,8) va (1,9) formuladan berilgan aralashmani keltirilgan parametrlarini topamiz:

Yuqorida aytilganidek, amaliyotda real gaz aralashmasi ideal gazlar xususiyatidan bir muncha ko`p yoki kam qiymatga ogishi mumkin. Shuning uchun ko’pgina texnologik hisoblashlarda Mendeleev – Klapeyron tenglamasi z tuzatmasi bilan foydalaniladi. PV=zNRT.
Bu yerda z o`lchovsiz empirik tuzatma bo`lib, siqiluvchanlik koefficienti deb ataladi. Normal sharoitda siquluvchanlik koefficienti z₀ individual gazlar uchun ushbu formuladan