Bobosharipov Umidjon REJA - 1. Moliyaviy tizim yordamida resurslarning vaqt (zamon) va makonda aylanib yurishi
- 2. Moliyaviy tizim orqali risklarni boshqarish (riskiy boshqaruv)
- 3. Moliyaviy tizim yordamida hisob-kitob-to‘lovlarni amalga oshirish
- 4. Moliyaviy tizim tufayli resurslarning birlashishi va kapitaldagi ishtirok ulushining bo‘linishi
- 5. Moliyaviy tizim tomonidan informatsion qo‘llab-quvvatlash (axborot ko‘magi)
- 6. Moliyaviy tizim yordamida stimullashtirishning psixologik muammolarini yechish
Moliyaviy tizim yordamida resurslarning vaqt (zamon) va makonda aylanib yurishi - Turli mamlakatlar moliyaviy institut (muassasa)lari bir-biridan farqlanishining bir qator sabablari mavjud. Ular qatoriga har xil o‘lchamlar, texnologiyalarning murakkablik yoki oddiylik darajasi, shuning -dek, davlatlarning siyosiy, madaniy va tarixiy rivojlanishidagi farqlar kiradi. Bundan tashqari, moliyaviy institut (muassasa)lar vaqtning o‘tishi bilan bir holatdan boshqa holatga o‘tib turadi. Ularning bajaradigan funksiyalari, muassasaning nomi o‘zgarmasdan oldingiday qolishiga qara-masdan, juda kuchli o‘zgarishi mumkin. AQShdagi zamonaviy banklar ushbu mamlakatda 1928 yoki 1958 yillarda bo‘lgan banklardan katta farq qiladi va shuningdek, Germaniya yoki Buyuk Britaniyada banklar deb nomlanadigan institutlardan ham juda ko‘p farqlanadi. Sho‘rolar davrida O‘zbekistonda mavjud bo‘lgan banklar bilan undagi hozirgi banklar o‘rtasida ham juda katta farqlar mavjud. Mazkur bo‘limd a biz turli mamlakatlarning moliyaviy institut (muassasa)lari nimaga va qanday bir -biridan farq qilishini hamda vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishini Sizlarning yaxshiroq tushunishingizga imkon beradigan ko‘p narsani o‘z ichiga olgan konseptual tuzilma (yondoshuv)ni ishlab chiqishga harakat qilamiz.
Foydalanilayotgan yondoshuvning asosi shuki, mo‘ljal sifatida moliya-viy institut (muassasa)larning o‘z-o‘zlari emas, balki ularning funksiya-lari olingan. Tahlilning bunday uslubini biz funksional yondoshuv deb atadik (functional perspective). U quyidagi dastlabki ikki shartga asoslangan:
moliyaviy tizim funksiyalari uning institut (muassasa)lariga qaraganda
ko‘proq barqarorlik xarakteriga ega. Bu funksiyalar vaqtning oqimi (o‘tishi)ga bog‘liq ravishda kamroq darajada o‘zgaradi va mamlakatdan mamlakatga uncha katta farqlanmaydi.
moliyaviy institut (muassasa)lar shakli mantiqan ularning funksiya -laridan
kelib chiqadi. Moliya sohasidagi innovatsiya va institutlar o‘rtasidagi raqobat oxiroqibat moliyaviy tizim faoliyati samaradorligi-ning oshishiga olib keladi.
Ularni yanada aniqroq tarzda quyidagicha ifodalasa bo‘ladi: - iqtisodiy resurslarning vaqt (davr) bo‘ylab (bo‘yicha), davlat chega-rasi orqali va iqtisodiyotning bir tarmog‘idan boshqasiga o‘tish (joyini o‘zgartirish) usulini ta’minlash;
- • riskni boshqarish (riskiy boshqaruv usullarini ta’minlash;
- • savdoga imkon yaratadigan hisob-kitobni amalga oshirish va kliringusullarini ta’minlash;
- • moliyaviy resurslarni birlashtirish va turli korxonalarda egalik-ning bo‘linishi mexanizmini ta’minlash;
- • iqtisodiyotning turli tarmoqlarida qaror qabul qilishning markaz lashtirilmagan jarayonini muvofiqlashtirish imkonini beradigan narx-navo (baho) axboroti bilan ta’minlash;
- • stimullashtirish muammolarini hal qilish usullarini ta’min-lash.
Moliyaviy tizim iqtisodiy resurslarning vaqt (davr, zamon) bo‘ylab
(bo‘yicha), geografik hududning biridan boshqasiga, shuningdek, iqtisodi-yotning bir tarmog‘idan boshqasiga (o‘tish) joyini o‘zgartirish usulini ta’minlaydi.
Ko‘p hollarda moliyaviy oqimlar harakati jismoniy yoki yuridik shaxs
bugungi kunda o‘zining mablag‘ini boshqa shaxsga kelgusida o‘rniga o‘rin boshqa mablag‘ni olish uchun, va aksincha, berishiga asoslangan. Talabalarga qarzlar, uy sotib olish qarzlari, jamg‘arilgan pensiya va ishlab chiqarish quvvatiga kapital qo‘yilmalar – ushbu barcha operatsiyalar resurslarni vaqt (davr, zamon)ning bir vnuqtasidan boshqasiga o‘tishi (joylashuvi)ga olib keladi. Ushbu kabi vaqt (davr, Resurslarni vaqt (zamon) va makonda joylashtirishnRiskni boshqarish (riskiy boshqaruv) Hisob-kitobto’lov tizimi Moliyaviy tizim funktsiyalari Stimullashtirishning psixologik
muammolarini echish Resurslarning birlashishi va kapitaldagi ishtirok
ulushining bo’linishi Informatsion qo’llab-quvvatlash (axborot ko’magi) 38
zamon)lararo resurslarning joylashuvi uchun shart-sharoitlarning ta’minlanishi moliyaviy tizim funksiyalaridan biri hisoblanadi.
- Moliyaviy tizim resurslarni vaqt (davr, zamon) bo‘ylab joylashuviga yordam berishdan tashqari, resurslarning makonda joylashishida ham juda muhim rol o‘ynaydi. Ba’zida u yoki bu biznes-loyihani amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan kapital undan yuqori samaradorlik bilan foydalanish mumkin bo‘lgan joydan juda uzoqlikda joylashgan bo‘ladi. Masalan, Germaniyada uy xo‘jaliklari O‘zbekistonning biron-bir joyida yuqori samara bilan ishlatish mumkin bo‘lgan kapitalni pul mablag‘larini jamg‘arib borish yo‘li bilan yig‘a oladilar. Moliyaviy tizim ham pul resurslarini Germaniyadan O‘zbekistonga ko‘chib o‘tishiga yordam beradigan bir qator mexanizmlarni taqdim etadi. Ulardan ikkitasini keltirsak yetarli: birinchidan, nemis fuqarolari O‘zbekiston kompaniyalari chiqargan qimmatli qog‘ozlarni sotib olishlari mumkin; ikkinchidan, Germaniya banklari O‘zbekiston firmalariga qarz berishlari mumkin.
Moliyaviy tizim tufayli resurslarning birlashishi va kapitaldagi ishtirok ulushining bo‘linishi. - Moliyaviy tizim katta ko‘lamdagi korxonani tashkil etish yoki yirik korxonalar kapitalini ko‘p sonli mulkdorlar o‘rtasida bo‘lish uchun moliya-viy mablag‘larning birlashish mexanizmini ta’minlaydi.
- Moliyaviy tizim tufayli individual uy xo‘jaliklari katta miqdor-dagi pul talab qilinadigan investitsiyalarda resurslarning birlashishi va umumiy investitsiyalarda ulushlarning keyingi bo‘linishi yo‘li bilan qatnashish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Moliyaviy tizim tomonidan informatsion qo‘llab-quvvatlash (axborot ko‘magi). - Moliyaviy tizim iqtisodiyotning turli jabha (sektor)larida qabul qilinuvchi mustaqil qarorlarni muvofiqlashtirishga yordam beradigan narx (baho) axborotini taqdim etadi.
- Gazetalar, radio va televideniye qimmatli qog‘ozlar kursi va foiz stavkalari to‘g‘risidagi axborotni har kuni xabar qiladil ar. Ushbu ma’lumotlarni olayotgan millionlab odamlar ichidan, deyarli kam odam professional darajada qimmatli qog‘ozlar savdosi bilan shug‘ullanadi. Biroq, ko‘pincha fond bozoridan ancha yiroq bo‘lgan odamlar qimmatli qog‘ozlar birjasiga asoslangan axborotni moliyaviy qarorlar qabul qilish uchun jalb qilishlari (foydalanishlari) lozim. Masalan, uy xo‘jaliklari bu ma’lumotlardan joriy daromadning qancha qismini kelajakka saqlab qo‘yishni va jamg‘arilgan mablag‘larni qaysi aktivlarga investitsiya qilish foydaliroqligini hal qilish uchun foydalanishlari kerak.
Moliyaviy tizim yordamida stimullashtirishning psixologik muammolarini yechish. - Agar moliyaviy operatsiyaning bir tomoni bitim bo‘yicha boshqa hamkor bilmaydigan axborotga egalik qilganda, yoki bir tomon boshqasi uchun qaror qiluvchi agent hisoblanganda paydo bo‘ladigan stimullashtirishning psixo -logik muammolari moliyaviy tizim yordamida hal qilinadi.
- Yuqorida ta’kidlaganimizdek, moliyaviy bozorlar va vositachilar risk va pul resurslarining samarali taqsimlanishiga yordam beruvchi bir necha funksiyalarni bajaradilar. Biroq, stimullashtirish psixologiyasiga tegishli bo‘lgan, vositachilarning ko‘rsatilgan funksiyalarni bajarish layo-qatini cheklaydigan muammolar mavjud. Stimullashtirishning psixologik muammolari shartnoma tomonlari ko‘pincha bir-birini kuzatish va biri ikkinchisini nazorat qilish imkoniyatiga ega bo‘lmaganlari uchun yuzaga keladi.
Stimullar bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar, odatda, uch turga bo‘linadi va ular xalqaro amaliyotda quyidagicha nom olgan:
1. “Ma’naviy risk” muammosi;
2. “Noqulay tanlov” muammosi;
3. “Komitent
39
-komissioner”
40
muammosi.
2- topshiiq test - 1. Stimullar bilan boģliq bòlgan muamolar odatda necha turga bòlinadi va ular xalqaro amalyotda qanday nom olgan ?
- A. 2 tur.Manaviy risk ,Noqulay tanlaov
- B. 3 tur. Manaviy risk. Noqulay tanlov. Komitent -komissioner.
- C. 2 tur. Madani risk Qulay tanlov
- 2) Intertemporal sòzining ma'nosi?
- A. Vaqtlar orasida
- B. Hamma vaqt
- C. Zamonlar osha.
- 3)Moliyaviy tizimning funksiyalari nechta ?
- A.4
- B.8
- C.6
- 4. Moliyaviy tizim funktsiyalari togri berilgan qatorni toping
- A. Hisob-kitobto’lov tizimi
- B. Resurslarning birlashishi va kapitaldagi ishtirok ulushining bo’linishi
- C. a va b
- 5. kliring operatsiyalarini amalga oshirish hamda tovarlar, xizmatlar va aktivlar almashinuvini rag‘batlantiruvchi usullar bilan to‘lovlarni amalga oshirishga imkon (yordam) beruvchi tizim bu?
- A. moliyaviy
- B. iqtisodiy
- C. kapital
- 6. Stimullar bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar, odatda,nechchi turga bo‘linadi ?
- A. 2
- B. 3
- C. 4
- 7. Resurslarning moliyaviy resurslari ortiqcha bo‘lgan iqtisodiy sub’-ektlardan moliyaviy resurslari defitsit bo‘lgan iqtisodiy sub’-ektlarga oqib o‘tishiga nima deyiladi?
- moliyaviy oqim
- Iqtisodiy oqim
- Pul oqim
- 8. Asosiy ishi moliyaviy xizmatlar taqdim etish va moliyaviy mahsu-lotlar savdosidan iborat bo‘lgan firmalar deb ataladi?
- A. ishlab chiqarish
- B. iqtisodiy vositachilar
- C. moliyaviy vositachilar
- 9. ……..- bu ikki va undan ko‘p kishi (oila) mulki bo‘lgan firma?
- A. shirkat
- B. yakka egalik
- C. korparatsiyalar
- 10. Biznes olib borishning asosiy tashkiliy shakllari nechta ?
- A. 4 b. 3 c. 2
JAvoblar - 1 b
- 2 a
- 3 c
- 4 c
- 5 a
- 6 b
- 7 a
- 8 c
- 9 a
- 10 b
E`tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
