Analitik kimyo
Download 183 Kb.
|
Sevara Kurs ishi analitik kimyo
- Bu sahifa navigatsiya:
- ANALITIK KIMYO” FANIDAN YOZGAN
- Mavzu: Geksatsianometrik va merkurometrik, argentometrik titrlash. Reja: 1.
- Titrlashning quyidagi usullari farqlanadi: 1)
- Kompleksometrik titrlash turlari (usullari)
- Kompleksometriyada alkalimetrik titrlash.
- Kamchiligi
- Geksatsianometrik titrlash.
O’ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI « KIMYO» KAFEDRASI 184-GURUH TALABASI RAZZOQBERDIYEV NURBEKning “ANALITIK KIMYO” FANIDAN YOZGAN TOPSHIRDI; RAZZOQBERDIYEV N. TEKSHIRDI; DUSHAMOV D.
Aniklash usuliga koʻra, toʻgʻri (bevosita), qoldikli, bilvosita va differensial Titrimetrik analiz farklanadi. Koldikdi usul aniklanadigan modda standart, titrlangan eritma bilan reaksiyaga kirishmaganda yoki reaksiyaga juda suyet kirishganda qoʻllanadi. Bilvosita usulda modda standart titrlangan eritma bilan bevosita reaksiyaga kirishmaganda amalga oshiriladi. Differensial usul bir vaqtda 2 moddani aniqlashda qoʻllanadi. Kimyoviy reaksiyalar jarayoniga qarab. Titrimetrik analiz kislotaasos, oksidlanishqaytarilish, kompleksometriya, choʻkmaga tushirish usullariga; titrlashning oxirgi nuqtasini indikatsiyalash usuliga kura, rangli indikator, potensiometrik, ampermetrik, konduktometrik titrlashga boʻlinadi. Titrimetriyada turli-tuman reaksiyalar ishlatiladi. Titrlash asosida qanday reaksiya yotishiga qarab titrimetrik analizning quyidagi metodlari farqlanadi. 1.Neytralizatsiya metodlari. Asosida neytralizatsiya reaksiyasi yotadi: H+ + OH- = H2O Neytralizatsiya metodi bilan kislotalar, ishqorlar va shu bilan birga ba’zi tuzlarning miqdori aniqlanadi.
Usulning titrantlari sifatida, odatda 0,1 molyar kontsentratsiyaga ega bo’lgan EDTA standart suvli eritmalari ishlatiladi; 0,05; 0,025 va 0,01 mol / l, shuningdek, magniy sulfat yoki ruxning standart eritmalari.Titril eritma - trilon B - Na2H2Y · 2H2O aniqlik bilan tayyorlanadi va keyinchalik magniy sulfati yoki rux sulfatining standart eritmasi bilan standartlashtiriladi Trilon B(EDTA) - dihidrat S10N14N2Na2O6 · 2H2O (molekulyar og’irligi 372.24) EDTUK disodiy tuzi - oq kristall kukun, suvda eruvchanligi 22 ° C da 108 g / l. Havoda turg’un, 0,05 mol / l Trilon B eritmasini tayyorlash uchun ushbu tuzning 18,8 g 1000 ml hajmli flakonda suvda eritiladi va flakonning hajmi suv bilan belgilanadi. Eritma suziladi va keyin standartlashtiriladi Sink sulfat uchun standartlanganda 3,27 g (aniq tortilgan) sink metall 40 ml suyultirilgan sulfat kislotada 1000 ml hajmli flakonda eritiladi. Bunday holda reaktsiya davom etadi: Zn + H2SO4 - ZnSO4 + H2 ↑. Ruxni eritgandan so’ng, idishdagi eritma suv bilan markaga o’rnatildi. Olingan sink sulfat eritmasidan 25 ml alikot eritma titrlash flakoniga o’tkazildi, pH = 9.5-10.0 bo’lgan 5 ml ammiak tampon eritmasi qo’shildi, qora Eriochrom T va 70 ml suvning ≈0,1 g indikator aralashmasi qo’shildi. Eritma aralashtiriladi va yuqorida tavsiflanganidek Trilon B. standartlashtirilgan eritmasi bilan titrlanadi, titrlangan eritmaning rangi binafsha rangdan och ko’k ranggacha o’zgarguncha. PH = 9.5-10.0 da, komplekson HY3- shaklida bo’ladi. titrlash paytida reaksiya davom etadi: Zn2+ + HY3- = ZnY2- + H+. PH = 9.5-10.0 bo’lgan ammiak tamponi quyidagicha tayyorlanadi. 54 g ammoniy xlorid NH4CI 200 ml suvda eritiladi, 350 ml suvli 25% ammiak eritmasi qo’shiladi va eritma hajmi suv bilan 1000 ml ga o’rnatiladi. Oddiy sharoitlarda saqlash paytida bunday eritmaning yaroqlilik muddati uch oy. Magniy sulfatning standart eritmalari dastlab taxminiy konsentratsiya bilan tayyorlanadi, masalan. 0,025 mol / L ni tashkil qiladi va keyin eritma rangi qizil-binafsha rangdan ko’k ranggacha o’zgarguncha ammiak tamponida Erioxrom qora T ko’rsatkichi mavjud bo’lganda standart EDTA eritmasi bilan standartlashtiriladi. Titrlash jarayonida magniy kompleksonati hosil bo’ladi: Mg2+ + HY3- = MgY2- + H+.
M2+ + H2Y2- = MY2- + 2H+ . Vodorod ionlari alkalimetrik ravishda vodorod ionlari miqdorini aniqlash orqali reaktsiyaga uchragan metall kationlari miqdoriga teng miqdorda ozod qilinganligi sababli, tahlil qilingan eritmada metall kationlarining tarkibini topish mumkin. Usul analitik amaliyotda keng tarqalgan emas. Kompleksometrik titrlashning indikator xatolari FC va KTTdagi pM qiymatining nomutanosibligidan kelib chiqadi - ayni paytda indikator rangi o’zgaradi. CTTda aniqlangan metalning titrlanmagan kationlarining oz miqdori eritmada qoladi. Kompleksometrik titrlash X ning nisbiy ko’rsatkich xatosi (foizda) quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: X = 10-pM [V(X) + V(T)] • 100% /s(X)V(X), bu erda barcha belgilar an’anaviydir. Darhaqiqat, KTTdagi eritmadagi titrlanmagan metall kationlarining miqdori n ga teng bo’lsin va n ning eritmadagi metall kationlarining umumiy soniga teng bo’lsin. Keyin X = ·n · 100% / n. KTT ichidagi [M] metall kationlarining aniq kontsentratsiyasi [M] = 10-pM, eritma hajmi V(X) + V(T). Shuning uchun Δn = 10-pM [V (X) + + V (T)]. Eritmadagi X metall kationlarining umumiy soni n = c (X) V (X). shuning uchun X = 10-pM [V(X) + V(T)] • 100% / s(X)V(X). Kompleksometrik titrlash asosan barqaror kompleksonatlarni tashkil etuvchi ko’plab metallarning kationlarini aniqlash uchun ishlatiladi. Xususan, magniy, kaltsiy, rux, qo’rg’oshin, vismut tarkibi to’g’ridan-to’g’ri kompleksometrik titrlash bilan, alyuminiy esa orqa titrlash usuli bilan aniqlanadi. Argentometrik titrlash. Usulning mohiyati. Aniqlanuvchi moddani AgNO3 ning titrlangan eritmasi bilan cho’ktirishga asoslangan.Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi: Ag+ + X- Ag X bu erda X- = Cl-, Br-, J-, CN-, NCS- va boshqalar. Argentometriyada standart modda – NaCI yoki KCI titrant AgNO3 eritmasi. Qo’llanadigan indikator turiga ko’ra argentometrik titrlashni 4 xil turi mavjud: 1.Gey Lyussak usuli – indikatsiz kumush nitratning standart eritmasi bilan halid ionlarini to’g’ridan-to’g’ri titrlash. Titrlashning oxiri kumush tuz cho’kma hosil bo’lishini va eritmani aniqlashni to’xtatib, vizual ravishda o’rnatiladi. Usul juda aniq natijalar beradi; Bundan tashqari, halogenlar va kumushlarning atom massasini aniqlash uchun foydalanilgan. Ma’lum mahoratni talab qiladi, nisbatan uzoq umr ko’radi. Hozir kam ishlatiladi. Galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikatorsiz, bevosita titrlash. TON vizual, ya’ni kumushni to’liq cho’kmaga tushishi yakunlangach, oxirgi AgNO3 tomchisidan eritma loyqalanmaydi. Kamchiligi: Etarli ko’nikma talab qiladi, bajarish uchun nisbatan qo’prok vaqt ketadi. Xozirgi kunda kam ishlatiladi. 2. Mor usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikator kaliy xromat ishtirokida bevosita titrlash. Usul Cl-, Br- ni aniqlashda qo’llaniladi. Lekin bu usul J- va NCS- aniqlashga imkon bermaydi, chunki titrlash vaqtida AgJ va AgNCS cho’kmalari bilan birgalikda kaliy xromatni birgalashib cho’kishi sodir bo’ladi. 3. Fayans usuli - galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan adsorbsion indikatorlar: fluoressein, eozin ishtirokida bevosita titrlash. Usul xloridlar, bromidlar, yodidlar, sianidlar, tiotsianatlarni aniqlashga imkon beradi. 4. Folgard usuli - NN4NCS yoki KNCS eritmasi bilan indikator NH4Fe(SO4)2 ishtirokida kumush kationlari yoki ular qoldig’ini titrlash usulidir. Ortiqcha kumush kationlarini teskari titrlash ammiak tiosiyanati NH4NCS yoki kaliy KNCS bilan indikator - temir (III) tuzlari, odatda yuqorida aytib o’tilganidek, temir-ammoniyli alum NH4Fe (SO4) 2 • 12N2O ni aniqlash uchun ishlatiladi. SN-, SCN,- S2- ,CO32-, CrO42-, C2O42- AsO43- va boshqa ba’zi holatlarda tahlilni odatdagi tajribada o’tkazish uchun, ma’lum bo’lgan ortiqcha suyultirilgan nitrat kislota, aniqlangan anionlarni o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmaga qo’shiladi. hiyometrik, standart eritma kumush nitrat va bir necha tomchi ko’rsatkich - temir-ammoniy alumining eritmasi. Aralashmani aralashtiring va reaktsiyasiz (qoldiq) kumush kationlarini ammiak yoki kaliy tiosiyanatining standart eritmasi bilan eritma pushti rangga aylanguncha titrlang (temir konsentratsiyasining temir konsentratsiyalari rangi past konsentratsiyada). Usulning titranti: Usulning asosiy titranti sifatida standart AgNO3 eritmasi ishlatiladi, ko’pincha konsentratsiyasi 0,1 va 0,05 mol / L ni tashkil qiladi. Suvli eritmadagi kumush nitrat suvda mumkin bo’lgan organik aralashmalarni oksidlovchi kumush kationlari (1) bilan bog’liq bo’lgan redoks protsesslari tufayli beqaror bo’lib, yorug’likda fotokimyoviy parchalanadi. Shuning uchun birinchi navbatda kumush nitrat eritmasi taxminiy konsentratsiya bilan tayyorlanadi va keyin indikator sifatida kaliy xromati K2CrO4 borligida natriy xloridning standart eritmasi bilan standartlanadi. 0,1 mol / l kumush nitrat eritmasini tayyorlash uchun 17 g kristall AgNO3 1000 ml hajmli flakonda suvda eritiladi va eritma hajmi markirovka bilan o’rnatiladi Kumush nitrat eritmasi quyidagicha natriy xlorid yordamida standartlashtiriladi. Ikki marta suvdan qayta kristallangan va bir muncha vaqt 250-300 ° C haroratda ushlab turilgan 0,15 g kristalli natriy xloridning aniq namunasi 50 ml suvda eritiladi. Olingan eritma kumush nitratning standart eritmasi bilan indikator mavjudligida - K2CrO4 eritmasi bilan kumush xromatning qizil cho’kmasi paydo bo’lguncha titrlanadi. Standartlashtirilgan kumush nitrat eritmasi quyuq shisha idishlarda, qorong’i joyda zamin to’xtatgichlari bilan saqlanadi. 0,05 mol / L konsentratsiyali kumush nitrat eritmasini tayyorlash uchun, 100 ml 0,1 mol / l kumush nitrat eritmasi 200 ml hajmli flakonga qo’shiladi va eritma hajmi suv bilan markirovka qilinadi. Keyin eritma natriy xlorid uchun kaliy xromat indikatori mavjud bo’lganda quyidagicha standartlashtiriladi. Usulda titrant sifatida 0,1N AgNO3 eritmasi ishlatiladi. Kumush nitrat suvli eritmada beqaror bo’lib, suvdagi organik moddalarni oksidlaydi va yorug’lik ta’sirida fotokimyoviy parchalanadi. SHuning uchun kumush nitrat eritmasi taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi, so’ngra indikator – K2CrO4 kaliy xromat ishtirokida natriy xlorid standart eritmasi bilan standartlanadi. EN gacha: Ag++Cl-=AgCl↓oq TON: 2Ag+ + CrO42- = Ag2CrO4↓ qizil-g’isht N = NVNaCI / V AgNO3
AgCl (TB.) + SCN- = AgSCN (TB.) + Cl-, kumush tiosiyanatning eruvchanligi kumush xloridning eruvchanligidan past bo’lib, bu ularning eruvchanligi mahsulot qiymatlarini taqqoslash natijasida kelib chiqadi: Kso (AgSCN) = 1.1 • 10-12 -10. Ushbu qiyinchilikni bartaraf etish uchun yoki eritma miqdordan cho’kindi bilan ajralib chiqadi, shundan keyin filtratdagi Ag + kationlarining ortiqcha miqdori titrlanadi yoki NCS-ionlari bo’lgan titrant qo’shilishdan oldin, suv bilan kam bo’lgan beparvo organik suyuqlik (suvdan og’irroq) titrlash idishiga kiritiladi, masalan, Nitrobenzol, qatlami cho’kindi qatlamini qoplab, uni eritmadan ajratib turadi Folgard usuli kuchli kislotali muhitda titrlashga imkon beradi, bunda kationlar bilan yomon eriydigan kumush tuzlarini hosil qiluvchi oksalat va arsenat ionlari aniqlanishga xalaqit beradi. Ushbu tuzlarning yog’ingarchiliklari kislota eritmalaridan ajralib turmaydi Argentometriyani qo’llash. Yog’ingarchilikni titrlashning barcha usullaridan argentometriya analitik amaliyotda eng keng tarqalgan usul hisoblanadi. Organik va noorganik moddalarni tahlil qilishda foydalaniladi
Masalan: dioksopirimidin xosilalari – barbituratlar tahlili. Kuchsiz ishqoriy sharoitda (Na2SO3 ishtirokida) preparat saqlovchi eritma kumush nitratning standart eritmasi bilan loyqa hosil bo’lguncha titrlanadi. (indikatorsiz usul) birlamchi ikkilamchi Shunday qilib, titrlashning oxiri indikatsion usul bilan almashtirilmagan kumush tuzining cho’kindi hosil bo’lishi bilan o’rnatiladi Argentometriya usullari orasida eng ko’p qo’llaniladigan usul Folgard usuli bo’lib, u kislotali muhitda halid ionlarini titrlashga imkon beradi, Mohr usuli kamroq qo’llaniladi va Fayans usuli ham kamroq. Gay-Lussak indikatsiyasiz usuli, bu birinchi titrimetrik ta’rif bo’lganligi sababli, hozirgi paytda tarixiy ahamiyatga ega.
Ag+ + NCS- AgNCS EK AgSCN = 1· 10-12 Titrant – NH4NCS yoki KNCS; indikator NH4Fe(SO4)2. Usulning titranti: Usulda titrant sifatida 0,1 N NH4NCS yoki KNCS eritmalari ishlatiladi. Titrantni avval taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi va kumush nitrat standart eritmasi bilan Folgard usulida standartlanadi. EN: Ag+ +NCS- = AgNCS↓ TON: NH4Fe(SO4)2+NH4NCS =[FeNCS]SO4+(NH4)2SO41tom pushti N NH4NCS = NV AgNO3 / V NH4NCS Titrlashni kislotali sharoitda olib boriladi. Titrlash ko’rsatkichlar mavjud bo’lganda amalga oshiriladi. Masalan, rux tuzlarida Zn2+ rux kationlari seks kationlarini o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmani kislotali muhitda kaliy ferrokyanid eritmasi bilan titrlash orqali heksatsyonanoferratometriya yordamida aniqlanadi. Bunday holda reaktsiya davom etadi: 3Zn2+ + 2K+ + 2[Fe(CN)6]4- = K2Zn3[Fe(CN)6]2↓. Titrlash asta-sekin, eritmani difenilamin (C6H5)2NH va kaliy ferricianid K3[Fe(CN)6] redoks indikatori mavjud bo’lganda aralashtiriladi. TE yaqinida titrlangan eritmaning rangi ko’k-binafsha rangdan och yashil ranggacha o’zgaradi. Bunday holda, difenilamin va kaliy ferritsianid qo’shimchalari ko’rsatkichining roli quyidagicha. Dastlabki sinov eritmasiga difenilaminning reaksiya ko’rsatkichi va oz miqdordagi kaliy ferricianid K3[Fe(CN)6] qo’shilsa, temir (III) ferritsianid ioni difenilamin indikatorini oksidlaydi va uni rangli ko’k-binafsha rangga aylantiradi; Dastlabki sinov eritmasi rangli ko’k-binafsha rang. TE ga etib borgandan so’ng, titrantning birinchi ortiqcha qismi - kaliy ferrokyanid eritmasi - ferrokyanid ionlarining kontsentratsiyasini, [FeIII(CN)6]3 - / [FeII (CN)6]4 - redoks juftligining pasaygan shakli, shu bilan real redoks potentsialini pasaytiradi. eritmaning potentsialiga mos keladigan qizil rang juftlari indikatorning rangli shakli rangsiz rangga aylanadi. Titrlangan eritma temir birikmalarining rangini oladi. Vizual ravishda, bu titrlangan eritmaning ko’k-binafsha rangdan och yashil rangga (yoki mavimsi och yashil rangga) rang o’tishida qayd etiladi. TE yaqinida titrlash eritma aralashishi bilan asta-sekin amalga oshiriladi, chunki tezkor hosil bo’lishi bilan sink kationlari uning yuzasida adsorbtsiya qilinadi va u bilan cho’kib ketadi, bu esa "soxta CTT" ning muddatidan oldin mahkamlanishiga olib keladi. Titrant usuli. Kalit ferrokyanidining K4[Fe(CN)6] standart eritmasi to’g’ridan-to’g’ri titrlash uchun titrant sifatida ishlatiladi. Avval titrant taxminiy konsentratsiyada tayyorlanadi va keyin reaktsiya asosida sulfat kislota muhitida kaliy permanganatning standart eritmasi bilan standartlashtiriladi. 5K4[Fe(CN)6]+KMnO4+4H2SO4=5K3[Fe(CN)6]+MnSO4+3K2SO4+4H2O indikator mavjudligida - metil binafsha. Yoqilg’i kamerasi yaqinida titrlangan eritmaning rangi sariq-yashildan qizil-jigar ranggacha o’zgaradi. Titrant qorong’i joyda qorong’u idishda saqlanadi. Titrlash oxirini aniqlash. KSS ni geksasiyanoferratometriyada ko’rsatish uchun Difenilamin Zn2 +, Mn2 + va boshqalarni aniqlash uchun ishlatiladi; 3,3-dimetilnaftsizin - Cu2 +, Zn2 +, Cd2 +, Pb2 +, Fe2 +, Ni2 + va boshqalarni aniqlashda; Alizarin qizil S - Zn2 + ni aniqlashda. Pb2 +, Th4 +; Difenilkarbazon - Cd2 + va boshqa ba’zi ko’rsatkichlarni aniqlashda (metalxrom, yodid-kraxmal qog’ozi). Ba’zida CTT ni aniqlash uchun indetratsiyasiz usul cho’kindi peptizatsiyasining boshida titrlash oxirini vizual ravishda o’rnatadi. Bu Zn2 +, Pb2 +, Mn2 + va boshqa bir qator holatlarda aniqlanadi. Geksakiyanoferratometriyadan foydalanish. Usulning imkoniyatlari juda keng. Kationlarning ko’pini aniqlash mumkin: K +, NH4 +, Ag +, Cu2 +, Ca2 +, Zn2 +, Cd2 +, Ga3 +, In3 +, La3 +, Ce3 +, Ce4 +, Pb2 +, Th4 +, Mn2 +, Ni2 + va boshqalar PO43- ortofosfat ionlari bilvosita titrlash orqali aniqlanadi. Download 183 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling