Islom manbalarida diniy aqidaparastlikka munosabat

mavzu:Islom manbalarida diniy aqidaparastlikka munosabat

tuzdi:Saydullayev Asatulla

tekshirdi:sanoqulov abror

reja:

Aqidaparastlik nima

Aqida

Fundamentalizm

Fanatizm

Aqidaparastlik nima:

Aqidaparastlik (arab. – «aqida» – «ishonch», «biror narsani ikkinchisiga bog‘lash») muayyan sharoitda, biron-bir g‘oyaga qat’iy ishonib, uni mutlaqlashtirish asosida shakllangan qoida va tartiblarni sharoit, holat, vaziyatni hisobga olmagan holda, ko‘r-ko‘rona qo‘llash yoki shunga urinishni anglatadi. U muayyan qonun va qoidalar ta’sir doirasini sun’iy kengaytirishga urinishda yorqin namoyon bo‘ladi.

Aqidaparastlik:

• Aqidaparastlik – kishilarning qalbi va ongiga mafkuraviy tazyiqlar asosida singdirilib, eʼtiqod darajasiga koʻtarilgan dunyoqarash shakllaridan biri. Aqidaparastlik ikkita shaklda namoyon boʻladi: aqidaning dunyoviy shakli (egoizm, shovinizm, kommunizm, bolshevizm, ateizm, millatchilik va boshqa); aqidaning diniy shakli, (vahhobiylik, “Hizb uttahrir”, “Hizbulloh”, “Al­qoida” va boshqa). Aqidalarni zamon va makondan ajratgan holda anglab, ularni mutlaq oʻzgarmas haqiqat deb biladigan, shunday boshqa qarashlarni tan olmaydigan gʻoyaviy-mafkuraviy oqim vakillari aqidaparastlar deb yuritiladi. Islomning sunniylik oqimi ilohiyotchilari Qurʼoni Karim va hadisi sharifga asoslanib ishlab chiqqan yettita iymon talabini aqida deb hisoblaydilar.
•  

Shialik oqimida beshta aqida imon talabi hisoblanadi. Bular – Allohning yagonaligiga, paygʻambarlarga, imomat (oliy hokimiyat imom – paygʻambar avlodi qoʻlida boʻlishi)ga, adl (ilohiy taqdirning ado latliligi)ga, oxiratning roʻy berishiga ishonchdan iborat. Biroq barcha dinlarda, jumladan, islomda iymon talablaridan boshqa qator tushunchalar ham aqida hisoblanadi. Har bir diniy tashkilot (diniy konfessiya) va muayyan diniy jamoa oʻzi haqiqatning oxirgi nuqtasi sifatida qabul qilgan ilohiy tushunchalarga qatʼiy ravishda ishonch ruhini dindorlar ongiga singdirish uchun juda koʻp vositalar, uslublardan foydalanadi. Eʼtiqodlariga xilof boʻlgan oʻzgacha qarashlar va munosabatlar qaror topishiga iloji boricha qarshilik koʻrsatadi. Ana shu jarayonda qavmlarda muayyan andozaga tushgan yaxlit dunyoqarash, dunyoni his etish shakllanadi. Inson feʼl-atvori, faoliyati maʼlum bir izga tushiriladi. Shundan kelib chiqib, tabiiy va ijtimoiy hodisalarga munosabat belgilanadi. Aqidaparastlikni fundamentalizm, diniy ekstremizm tushunchalari bilan ham aynanlashtirish ularga noilmiy yondashuvlarga sabab boʻladi. Bu tushunchalarda umumiy oʻxshash jihatlardan tashqari jiddiy tafovutlar borligini ham nazarda tutgan maʼqul.

• Shialik oqimida beshta aqida imon talabi hisoblanadi. Bular – Allohning yagonaligiga, paygʻambarlarga, imomat (oliy hokimiyat imom – paygʻambar avlodi qoʻlida boʻlishi)ga, adl (ilohiy taqdirning ado latliligi)ga, oxiratning roʻy berishiga ishonchdan iborat. Biroq barcha dinlarda, jumladan, islomda iymon talablaridan boshqa qator tushunchalar ham aqida hisoblanadi. Har bir diniy tashkilot (diniy konfessiya) va muayyan diniy jamoa oʻzi haqiqatning oxirgi nuqtasi sifatida qabul qilgan ilohiy tushunchalarga qatʼiy ravishda ishonch ruhini dindorlar ongiga singdirish uchun juda koʻp vositalar, uslublardan foydalanadi. Eʼtiqodlariga xilof boʻlgan oʻzgacha qarashlar va munosabatlar qaror topishiga iloji boricha qarshilik koʻrsatadi. Ana shu jarayonda qavmlarda muayyan andozaga tushgan yaxlit dunyoqarash, dunyoni his etish shakllanadi. Inson feʼl-atvori, faoliyati maʼlum bir izga tushiriladi. Shundan kelib chiqib, tabiiy va ijtimoiy hodisalarga munosabat belgilanadi. Aqidaparastlikni fundamentalizm, diniy ekstremizm tushunchalari bilan ham aynanlashtirish ularga noilmiy yondashuvlarga sabab boʻladi. Bu tushunchalarda umumiy oʻxshash jihatlardan tashqari jiddiy tafovutlar borligini ham nazarda tutgan maʼqul.