Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK UNIVERSITETI
TASHQI IQTISODIY FAOLIYAT VA TURIZM KAFEDRASI
“JAHON IQTISODIYOTI VA XALQARO IQTISODIY MUNOSABATLAR” FANIDAN
KURS ISHI
MAVZU: PROTEKSIONIZM SIYOSATI VA UNING IQTISODIYOTGA TAʼSIRI
Bajardi: Gʻapporov Shahzod
Ilmiy rahbar: Abdullayeva Shahnoza
Topshirilgan sana:________________
Himoya sanasi:__________________
Ball:___________________


Toshkent-2023
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I BOB. PROTEKSIONIZM SIYOSATI VA UNING O`ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
1.1. Proteksionizm siyosati haqida umumiy tushunchalar tizimi…………………..6
1.2. Protektsionizm siyosatini olib borish jarayonida e`tibor berilishi kerak bo`lgan jihatlar……………………………………………………………………………..13
II BOB. PROTEKSIONIZM SIYOSATINING TA`SIR JARAYONI VA UNING O`ZBEK MODELI
2.1. Savdo protektsionizmining iqtisodiy ta'siri…………………………………...22
2.2. “Proteksionizm” yoki “Erkin bozor” Oʻzbekiston uchun qulay jihatlari……..27
XULOSA ………………………………………………………………………....34
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...36

KIRISH

Tashqi savdo siyosati deganda, davlatning boshqa davlatlar bilan savdo aloqalariga qaratilgan maqsadli harakati tushuniladi. Iqtisodiy savdo siyosatidan koʻzlangan asosiy maqsadlar quyidagilardan iborat:
-muayyan davlatning xalqaro mehnat taqsimotida ishtiroki darajasi va yoʻnalishlarini oʻzgartirish;
-iqtisodiy savdo strukturasi, eksport va import hajmini oʻzgartirish va davlatni oʻzi uchun tanqis resurslar bilan taʼminlash (xom ashyo, energiya va h.k.);
-eksport va import narxlari oʻrtasidagi farqlarni oʻzgartirish.
Iqtisodiy savdo siyosatini asosiy ikkita yoʻnalishga ajratish mumkin: - erkin savdo siyosati; - proteksionizm.
Erkin savdo siyosati (free trade) – bu, sof holda, davlatning bozordagi asosiy nazoratini saqlagan holda uning iqtisodiy savdoga bevosita taʼsirini cheklaydi. Lekin bu davlatning iqtisodiy savdodagi taʼsiri umuman yoʻq, degani emas. Bunda davlat boshqa davlatlar bilan kelishuvlar orqali oʻz xoʻjalik subyektlariga maksimal erkinlikni vujudga keltiradi.
Erkin savdo siyosati, davlatlarining bir-biriga bogʻliqligi darajasini oshirgan holda ijobiy siyosiy natijalarga olib keladi. Bundan tashqari erkin savdo siyosatining olib borilishi va davlatlarning birbirlari bilan iqtisodiy almashinuvi natijasida koʻproq daromadga erishadilar. Biroq erkin savdo siyosati hozirgacha sof holda hech qaysi davlat hududida qoʻllanilmagan.
Proteksionizm (protectionism) - bu milliy iqtisodiyotni xorijiy raqobatdan himoya qilishga qaratilgan iqtisodiy siyosatdir. Proteksionizmda erkin savdo siyosatidan farqli oʻlaroq bozor munosabatlari erkin amal qilmaydi, chunki bu yoʻnalish vakillari jahon bozorida davlatlarning iqtisodiy salohiyati va ular ishlab chiqaradigan mahsulotlarining raqotbardoshligi har xil boʻladi, shuning uchun bozor munosabatalrining erkin amal qilishi barcha davlatlar uchun, ayniqsa, kam rivojlanganlari uchun foydali boʻlavermaydi, deb hisoblaydilar.
Iqtisodiy savdo siyosatining dastaklari oʻz ichiga davlatlararo ikki va koʻp tomonlama kelishuvlar tizimini oladi. Biroq rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida, davlatlar koʻp hollarda xoʻjalik yurituvchi subyektlarning iqtisodiy savdodan oladigan daromadlarini koʻpaytirish va kamaytirishga taʼsir oʻtkazish maqsadida boshqa dastaglardan ham foydalanadi. Bunday dastaglarga tarif (tariffs) va notarif (nontariffs barriers) toʻsiqlar kiradi.