Javada ma’lumotlar toifalari va butun toifalar

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
AXBOROT TEXNOLOGILARI FAKULTETI
AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA TA’LIM
YO’NALISHI 4 – KURS 402 – GURUH TALABASI
DONIYOROVA DILAFRUZNING
JAVA DASTURLASH TILI FANIDAN
BUTUN TOIFALI MALUMOTLAR BILAN ISHLASH, OPERATORLAR VA MATEMATIK FUNKSIYALAR
MAVZUSIDAGI
MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Butun toifali malumotlar bilan ishlash, operatorlar va matematik funksiyalar

Reja:
Kirish

1. 
   Javada ma’lumotlar toifalari va butun toifalar.
   
2. 
   Java dasturlash tilida operatorlar.
   
3. 
   Matematik funksiyalar.
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar


Kirish
Funksiyalar Javascriptning eng asosiy tushunchalaridir biri hisoblanadi. Dasturlashni endi o'raganayotganlar uchun Funksiyalar biroz qiyindek tuyulishi mumkin, sababi funksiyalar turli ko'rinishlarda keladi. Ushbu maqolada Javascript da funksiyani ta'riflash yo'llari va ularni qo'llanilishni batafsil yoritamiz.
Maqolani yaxshilab o'qib, tushunib, o'zlashtirib olsangiz, keyin React va Angular kabi framework larni o'rganishingizda katta foyda beradi.
JavaScript garchi browzer tamonidan ko'rishni imkoniyati bor bo'lsa ham bu dasturlash tili hisoblanadi. JavaScript dasturlash tilini o'rganishinigizga bir qancha sabablar va qo'layliklar keltirib o'tamiz.

• 
  JavaScript dunyodagi eng mashhur dasturlash tillaridan biridir.
  
• 
  JavaScript asosan Web dasturchilar ko'p qo'llaydi.
  
• 
  JavaScript o'rganishga juda oson.
  

JavaScript dastlab "veb-sahifalarni jonli qilish" uchun yaratilgan.
Bu tildagi dasturlar skriptlar deb ataladi . Ular to'g'ridan-to'g'ri veb-sahifaning HTML-da yozilishi va sahifa yuklanganda avtomatik ravishda ishga tushishi mumkin. Skriptlar oddiy matn sifatida taqdim va amalga oshirish. Ularni ishga tushirish uchun tayyorlash yoki kompilatsiya kerak emas.
Shu, JavaScript [Java] ( https:// en.wikipedia.org/wiki/Java_ (programming_ language) ) tilidan juda farq qiladi.

1. 
   Javada ma’lumotlar toifalari va butun toifalar.
   

O’zgaruvchi – xotiradan ajratilgan, himoyalangan maydon nomidir. Oddiy qilib tushuntiradigan bo’lsak, o’zgaruvchi – ma’lum bir turdagi ma’lumotni o’zida saqlovchi va o’lchami chegaralangan idish. Tushunarliroq bo’lishi uchun bir ikkita hayotiy misollar keltiramiz: meva solish uchun tayyorlangan savatga suv sola olmaymiz o’zgaruvchilar ham shunday bir turdagi o’zgaruvchi uchun ajratilgan joyga boshqa turdagi o’zgaruvchini saqlay olmaymiz.
4 litrlik idishga 5 litr suv quya olmaymiz, chunki idishga 4 litr suv sig’adi. O’z o’zidan kelib chiqadiki 5 litrlik suvni saqlash uchun kattaroq idish tanlashimiz kerak. O’zgaruvchilar ham shunday ma’lumotning o’lchami xotiradan ajratilgan joydan oshib ketsa dastur xatolik yuz beradi.
5 baytlik butun sonni ma’lumot turi int bo’lgan o’zgaruvchiga saqlay olmaymiz, chunki int = 4 bayt. Bu turdagi ma’lumotni saqlash uchun long dan foydalanamiz.

Javada ma’lumot turlari 2 xil bo’ladi:

1. 
   Primitiv (sodda) – ushbu turdagi malumotlar toifalariga Javaning odatiy toifalari kiradi, misol uchun: int, long, byte, short, char va hokazo.
   
2. 
   Non-primitiv (sodda bo’lmagan) – ushbu turdagi ma’lumot toifalariga foydalanuvchi tomonidan tuziladigan yoki qo’shimcha paketlar tarkibida keladigan toifalarni misol qilib ko’rsatishimiz mumkin.
   

Javada ma’lumotlar toifalari ichida 4 ta primitiv butun sonlar uchun toifalar bor, bundan tashqari butun sonlar bilan ishlovchi foydalanuvchi tomonidan yaratiladigan toifalarni misol qilib keltirishimiz mumkin.

Javadagi butun sonlar bilan ishlovchi 4ta toifalar quyidagilar:

1. 
   byte
   
2. 
   short
   
3. 
   int
   
4. 
   long
   

Ular xotirada necha bayt olishiga qarab farqlanadi. Buni quyidagi jadvalda ko’rishimiz mumkin:

byte	1 bayt	-128 dan 127 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0 (nol)
short	2 bayt	Butun raqamni -32768 dan 32767 gacha saqlaydi	0 (nol)
int	4 bayt	-2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0 (nol)
long	8 bayt	-9,223,372,036,854,775,808 dan 9,223,372,036,854,775,807 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0L

Javadagi bayt ma'lumot turi intervalgacha butun sonlarni saqlaydi -128 to 127. Ushbu ma'lumot turi asosan xotirani tejash uchun ishlatiladi, chunki u int dan 4 baravar kichik va butun son shu chegarada ekanligini bilganimizda byte qilib saqlashimiz mumkin.
Qisqa ma'lumot turi hajmi bo'yicha baytdan kattaroq, ammo butun sondan kam. U orasidagi qiymatlarni ushlab turishi mumkin -32768 dan 32767 gacha. bu Java-dagi ma'lumotlar turi ham butun son bilan taqqoslaganda xotirani tejaydi. Agar biz qiymatlarni chegaradan tashqariga chiqaradigan bo'lsak, bu "Tip mos kelmasligi" xatosini keltirib chiqaradi.
Int butun sonlarni saqlash uchun Java-da eng ko'p ishlatiladigan ma'lumotlar turi. U qiymatlarni oralig'ida saqlashi mumkin -2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha. Bu boshqa narsa emas -2 ^ 31 dan 2 ^ 31 - 1 gacha.
Biz butun son chegarasidan katta qiymatni saqlashimiz kerak bo'lganida Java-da long turidan foydalanamiz. U o'rtasida imkoniyat mavjud -9,223,372,036,854,775,808 to 9,223,372,036,854,775,807 oralig'ida bo'lgan -2 ^ 63 dan 2 ^ 63 - 1 gacha. Bu juda tez-tez ishlatilmaydi.