Mustaqillik arafasida Sovet ittifoqidagi inqirozli holat va uning Oʻzbekistonga taʼsiri
Download 48.89 Kb. Pdf ko'rish
|
MMT 02 23 Qurbonov Ozodbek O\'zbekistonning eng yangi tarixi fanidan
- Bu sahifa navigatsiya:
- SSSR tugatilganiga 30 yil bo‘ldi. Zulm imperiyasining parchalanish sabablari 2. 1989 yil Farg‘ona voqealari. O‘zbekistonda ijtimoiy
|
Reja 1. SSSR tugatilganiga 30 yil bo‘ldi. Zulm imperiyasining parchalanish sabablari 2. 1989 yil Farg‘ona voqealari. O‘zbekistonda ijtimoiy inqirozning avj olishi. 3.Mustaqillikka erishganda Prezidentimizga kelgan xatlar va unga berilgan javob. Tarixdan ma’lum, zo‘ravonlikda haddidan oshgan davlatlarning hech biri uzoq yashamagan. SSSR ham bundan mustasno bo‘lmadi. Bu davlat 69 yil umr ko‘rib, parchalanib ketdi. Bu parchalanishga 1985 yil 11 mart sanasida KPSS Markaziy Qo‘mitasining Bosh sekretari etib tayinlangan Mixail Gorbachyov ham tom ma’noda «yaxshi» hissa qo‘shdi. Gorbachyov rahbar bo‘lgan paytda bir tarafdan afg‘on urushi, ikkinchi tarafdan G‘arbning o‘sha urush tufayli SSSRga joriy qilgan iqtisodiy sanksiyalari ortidan mamlakat og‘ir ahvolga tushgan edi. vaziyatni o‘nglash uchun Gorbachyov bir qator islohotlarni o‘tkazishga urindi. Afg‘onistondan qo‘shinlarni olib chiqish reja qilindi. Mamlakatdagi ko‘plab taqiqlar bekor qilindi. Hatto 1990 yilda KPSSning gegemonligiga chek qo‘yilib, unga muxolif bo‘lgan partiyalar tuzishga ham ruxsat berildi. Xalqaro maydonda AQSh bilan munosabatlar yaxshilanib, Brejnev davrida boshlangan «sovuq urush»ga barham berildi Ana shunday holatda ittifoqdosh respublikalarda milliy uyg‘onish harakatlari boshlandi. Har bir respublikada milliy til davlat tili deb e’lon qilindi. Voqealar, ayniqsa 1990 yildan keyin juda tezlashib ketdi. O‘sha yili nafaqat ittifoqdosh respublikalar, balki ularning tarkibida bo‘lgan avtonom hududlarning aksariyati o‘z mustaqillik deklaratsiyasini e’lon qilgan bo‘lsa, yana bir qismi kengaytirilgan avtonomiya talabi bilan chiqdi. Shu tariqa SSSR so‘nggi kunlarini yashayotgani aniq bo‘la boshladi Bu orada ma’lum va mashhur GKChP hodisasi ro‘y berdi va SSSRni saqlab qolmoqchi bo‘lganlar tomonidan uyushtirilgan davlat to‘ntarishi muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Shundan so‘ng ittifoqdosh respublikalar birin-ketin o‘z mustaqilliklarini e’lon qila boshladi. SSSR tarkibidan eng birinchi Boltiqbo‘yi respublikalari 1990 yildayoq — 11 martda Litva, 4 mayda Latviya, 8 mayda Estoniya chiqib ketgan. Qolgan ittifoqdosh respublikalar 1991 yil avgustidagi GKChP voqeasidan keyin ittifoqni tark etishdi. Turkmaniston 27 oktabr, Qozog‘iston 16 dekabrda o‘z mustaqilligini eng oxirida e’lon qilishgan. KChP a’zolari televideniye orqali xalqqa GKChP haqida ma’lumot beryapti. 1991 yil 19 avgust 19–21 avgust kunlari ro‘y bergan GKChP hodisasi ortidan ittifoqdosh respublikalarning aksariyati o‘z mustaqilligini e’lon qilgani bilan SSSR hali hujjatlarda yashashda davom etaverdi. 1991 yil 8 dekabr kuni Belarus o‘rmonlarida joylashgan Belovej qarorgohida Rossiya prezidenti Boris Yelsin, Ukraina prezidenti Leonid Kravchuk, Belarus Oliy Kengashi raisi Stanislav Shushkevich tomonidan SSSRni tarqatib yuborish va uning o‘rniga Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tuzilmasini tuzish haqida hujjatlar imzolandi. Belovej qarorgohida SSSRni tarqatish haqidagi bitim imzolanyapti 25–26 dekabr kunlari SSSR Oliy Soveti Respublika Kengashi ittifoq tugatilgani haqida deklaratsiya qabul qildi. Gorbachyov SSSR prezidenti lavozimidan ketganini e’lon qildi va shu tariqa 69 yil dunyoning ikkinchi qutbi sifatida yashab kelgan qudratli davlat parchalanib ketdi. Jahon xaritasida esa o‘n beshta yangi mustaqil davlat paydo bo‘ldi. Ko‘plab tarixchilar va tahlilchilar SSSRdek katta va ko‘p millatli davlat qurolli mojarolarsiz, qon to‘kilmay tinchgina tarqab ketishini shu davlatda yashagan xalqlar uchun ham, tarix uchun ham muvaffaqiyatli hodisa deb baholaydi. Download 48.89 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|