Natural english

Jumanazar Khushbakov
NATURAL ENGLISH
Speak english easily,
fast and automatically
Volume 0–2
New method
Number#1 Key to Excellent English
KHB system
Your coach in a box

3
Jumanazar Khushbakov
SO‘ZBOSHI
Assalomu alaykum! 
Yangicha usuldagi ingliz tili darslarimizga xush kelibsiz. 
Keling, statistikadan so‘z boshlaymiz. Ko‘plab kuzatishlar 
natijasiga ko‘ra, insonlarning faqat o‘n foizigina yangilikka 
tashna bo‘larkan. Bu kitob qo‘lingizda ekan, demak, siz o‘sha 
o‘n foizga mansubsiz. Qo‘llanma aynan shunday insonlar uchun 
yozildi. U sizni til o‘rganaman deya yillab mashaqqat chekishdan 
ozod etadi.
Men o‘n uch yildan buyon ingliz tilini o‘rganib kelaman. 
Turli uslublardan foydalanib ko‘rganman, ularni boshqalarga 
ham tavsiya qilganman. Har qaysi metod qanday natijaga olib 
kelishini juda yaxshi bilaman. Bu gaplarni o‘zim yangicha 
o‘rgatish tizimini yaratganim uchun aytmayapman. O‘sha 
uslublarning ish berishiga tilakdosh edim. Tashqaridan turib 
u  uslublar  haqida  biron  yomon  fikr  aytmayman.  Chunki  men 
o‘sha kitoblar, uslublarning ichidan chiqib kelganman. Sizni 
tabriklashim mumkin: ingliz tilini o‘rganishda eng zo‘r usulni 
izlash mashaqqatidan qutuldingiz. Qo‘lingizdagi kitobda kuchli 
o‘quv sistemasi bayon etilgan. Mazza qilib o‘rganish va harakat 
qilish vaqti yetdi. 
O‘n bir yil davomida til o‘rganib erkin gaplashish darajasiga 
chiqa olmadim, ammo mazkur usul orqali ikki oyda kutgan 
natijamga erishdim. 
Bu usul millionlab o‘rganuvchilarga ingliz tilida gapirishni 
qulay va tez o‘rgatdi. Sizga ham yordam beradi, albatta. Siz bu 
kitob uchun sarflagan pulingizni yana topishingiz mumkin. Men 
uchun esa sizning ishonchingiz va vaqtingiz qadrli. 

4
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
Bir necha oyda erisha oladigan maqsadingizga ko‘p yillar 
sarflashingiz sizning katta xatoyingiz bo‘ladi. Bu kitobda berilgan 
aniq, oson va samarasi isbotlangan usul orqali ingliz tilini har 
qachongidan ko‘ra tezroq va osonroq o‘rganasiz. 
Qo‘llanmadagi har bir fikr mening o‘n uch yillik tajribam va 
son-sanoqsiz tadqiqotlarning natijalariga asoslanib yozilgan. 
Kitobning so‘nggi sahifalariga yetib borganingizda men 
bilan ingliz tilida bemalol gaplasha boshlaysiz. Mazkur uslub 
mashg‘ulotlarimda ko‘plab o‘quvchilarga xarita vazifasini o‘tagan, 
endi navbat sizga.
Siz bilan ikkinchi kitobimda ko‘rishib turganimdan bag‘oyat 
xursandman. Bizning sistemamizda ingliz tilini yillab o‘rganib 
keluvchilar 6 oy, boshidan boshlab o‘rganadiganlar esa 7 oy 
shug‘ullanishini kerak bo‘ladi. Qo‘lingizdagi audio kursimizning 
2 kitobi hisoblanadi. Bu kitobda sekin gapirishni tezlashtirishga 
harakat qilamiz. Ko‘pchilikka sevimli bo‘lib ulgurgan “Mini 
Story” darslari hamda grammatikasiz ham ingliz tilida ravon 
gapira boshlashingiz uchun POV darslari berilgan. Belgilangan 
tartibda belgilangan miqdorda eshitishda davom etaverasiz.
Ishonamanki, ingliz tilini o‘rganish yo‘lidagi yutuqlaringiz 
yoki shaxsiy hayotingizdagi o‘zgarishlar haqida seminarlarimda 
bevosita ko‘rishib gaplashamiz. 

5
Jumanazar Khushbakov
KIRISH
Tassavur qiling, birov zinalar orqali sakkizinchi qavatga 
ko‘tarildi. Agar u odam bosgan qadamlarni takrorlasangiz, siz 
ham xuddi shunday natijaga erishasiz. Osonroq tushunishingiz 
uchun yana bir misol keltiraymi? 
Siz bir inson bilan tanishib qoldingiz, ammo telefon raqamini 
olmadingiz. Keyinroq u kishiga qo‘ng‘iroq qilish uchun to‘g‘ri 
kelgan raqamlarni turli tartibda tersangiz, u bilan bog‘lanishga 
qancha vaqt ketadi? Taxminan, butun umringiz, shunday emasmi? 
Lekin undan telefon raqamini olsangiz (ya’ni qaysi raqamdan 
keyin qaysinisi kelishini aniq bilsangiz) va qo‘ng‘iroq qilsangiz, 
bor-yo‘g‘i bir necha soniyalarda niyatingizga yetasiz. Demak, 
aziz o‘quvchim, nimani qachon qilishni bilsangiz, bir necha 
soniyalarda g‘alabaga erishishingiz aniq. Kitob sahifalarida bor 
mahoratimni ishga solib, ingliz tilidagi g‘alabangiz uchun kerakli 
ma’lumotlarni qulay tartibda va sinalgan usulda keltiryapman. 
Faqat ingliz tilini o‘rgatish bilan cheklanmayman, hayotingizda 
asqatadigan  ko‘plab  fikrlarni  ham  berib  ketaman.  Chunki 
mening maqsadim – sizning g‘alabangiz, shunqorginam. Bular 
dunyoning eng muvaffaqiyatli insonlarini o‘rganish natijasida 
kelgan xulosalarimdir.
Har darsning yakunida, agar amalda qo‘llanilsa, sizni haqiqiy 
omadli insonga aylantiruvchi bitta muvaffaqiyat siri beriladi. 
Faqat bir sharti bor: men maslahatni beraman, siz esa uni amalda 
qo‘llaysiz. Bor-yo‘g‘i shu.
Katta sayohat boshlanmoqda! Tayyormisiz? Unda ketdik!

6
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
KHB SISTEMASIGA XUSH KELIBSIZ!
O‘rnida berilgan savollar
Ingliz tilini nega o‘rganmoqchisiz? Balki o‘qish, balki ishlash, 
dunyo bo‘ylab sayohat qilish yoki xalqaro biznes yuritish 
uchundir. Shu o‘rinda bir nechta savol so‘rasam maylimi?
•  Ingliz tilida gapirishdan uyalasizmi? 
•  Yillab shug‘ullanganingizga qaramay bu tilda juda sekin 
gapiryapsizmi?
•  So‘zlash jarayonida grammatik qoidalarni o‘ylab, tahlil 
qilasizmi? 
•  Shuncha yil ingliz tilini o‘rganganingizdan so‘ng ham 
gapira olmayotganingizdan umidsizlikka tushib ulgurdingizmi? 
•  Ingliz tilida hamon ona tilidagidek sharillatib gapira 
olmayotganingiz uchun o‘zingizni qobiliyatsiz hisoblaysizmi?
•  Qanday kurslarga bormang, baridagi eski kitoblar-u 
keraksiz grammatikadan charchab, ingliz tili qiyin ekan degan 
xulosaga keldingizmi? 
Siz aybdormi yoki hamma?
Yuqoridagi savollardan birontasiga «ha» deb javob bergan 
bo‘lsangiz, siz yolg‘iz emassiz. Bu sizning aybingiz emas. 
Afsuski, ko‘pchilik ingliz tili o‘rganuvchilari o‘zlarining til 
o‘rganish qobiliyatlaridan shubhalanib qolyapti. Ba’zilari 
butunlay umidsizlikka tushgan va hech qachon ingliz tilida 
o‘zbek tilidagidek gaplasha olmaymiz deb o‘ylashadi. Sababi 
nima?

7
Jumanazar Khushbakov
Nega ko‘pchilik ingliz tilini biladi-yu, gapira olmaydi?
Yuqoridagi muammolar o‘quvchilarning qobiliyatsizligi emas, 
ularga til o‘rgatishda notog‘ri metodlar ishlatilganligi sababli 
yuzaga kelgan. Shaxsiy tajribamlarimga asoslanib aytishim 
mumkinki, til o‘rgatuvchilarning aksari o‘zlari ishonmagan 
uslublar hamda kitoblarga tayanib dars o‘tadi. Xo‘sh, ular nega 
o‘sha uslublardan foydalanadilar? Fikrimcha, o‘qituvchilarda 
ham  ayb  yo‘q.  Chunki  ular  ham  ustozlari  qanday  o‘rgatgan 
bo‘lsa, shundayligicha dars o‘rgatyapti. Natijada avvalgi xatolar 
takrorlanyapti.  
Yaxshi yangilik
Ingliz tilida yaxshi gapira olmayotganingiz sizning aybingiz 
emas. Tilni osonlik bilan tabiiy tarzda o‘rganishingiz mumkin. 
Tez orada o‘qishda, ishda, sayohat payti, chet ellik do‘stlaringiz 
bilan suhbatlashayotganda inglizchangiz ravonligidan o‘zingiz 
ham zavqlanadigan, ingliz tilida xuddi ona tilingizdagidek 
ishonch bilan, xotirjam, bemalol gaplasha oladigan bo‘lasiz. 
Buning uchun eski o‘qish uslubingizni o‘zgartirishimiz kerak!
Yangi sistemaning haqiqiy samarasi
Kaminaning sevimli ustozi, buyuk psixolog hamda 60 dan 
ortiq  kitoblar  muallifi  Brayan  Treysi  shunday  degandi:  «Eng 
ahmoqona ish – bu bir xil harakatdan turli natijalarni kutish».
Men til o‘rgatishning eski metodlarini kuzatarkanman, 
jiddiy o‘zgartirishlar kiritilishi kerakligini angladim. Minglab 
soat  vaqtimni  izlanishlarga  sarfladim.  O‘n  bir  yildan  buyon 
eski metodlardan foydalanib juda chuqur bilimga ega bo‘lsam-
da gapira olmayotgan holatimda yangi uslubda ikki oygina 
shug‘ullanib ingliz tilida fikrimni o‘zbek tilidagidek oson bayon 
etadigan darajaga chiqdim. 

8
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
Birdaniga juda ko‘p o‘quvchilarni o‘qita olamizmi? 
Inglizchada ona tilidek gapira olish mavzusida kitoblar yozdim. 
Ular ko‘plab o‘quvchilar tomonidan o‘qildi, bu kitoblar ingliz 
tilida gapirishni boshlashlarida katta yordam bo‘ldi. Bundan 
tashqari, men mashg‘ulotlarda o‘quvchilarning ingliz tilida erkin 
gapirishlariga yordam berdim. Kundan kun ingliz tilini aynan 
mendan o‘rganishni istovchilar soni ortib boraverdi. Shunchalar 
ko‘paydiki, men shogirdlarimni yordamga chaqirganimda ham 
ulgurolmay qoldik. Shunda uslubimni kitobga yozib, birdaniga 
ko‘pchilikka ingliz tilini o‘rgatish mumkinligini angladim 
va qo‘llanma yaratishga qaror qildim. Qo‘lingizdagi kitobda 
mashg‘ulotlarimizda qayta-qayta amaliy sinovdan o‘tgan, 
natijalari juda tez namoyon bo‘ladigan usullarni bermoqdamiz. 
Yuqorida aytganimdek, men bu kitobni 13 yillik til o‘rganish 
tajribamga, bir necha ming soatlik izlanishlarimga asoslanib 
yozdim va sizga taqdim etmoqdaman. 
Bu metodlar til o‘rganishda kerak bo‘lmaydi deb 
o‘ylagandingizmi?
Ingliz tilini o‘rganish uchun darsdan tashqari maxsus o‘quv 
kurslariga borib yurganlar eski metodlardan foydalangani uchun 
gaplashayotganida xato qilishdan qo‘rqib asabiylashadilar. 
Natijada yodlagan so‘zlaridan jonli suhbatlarda foydalana 
olmaydi.
Ushbu kitobimda men ruhiy hayajonni yo‘qotib, ingliz tilida 
tez, ishonch bilan, osongina hamda avtomatik tarzda gapirishga 
o‘rgataman. Keling, biroz shu to‘g‘risida ham gaplashamiz. 
Mening sevimli ustozlarimdan biri Toni Robinsning 
aytishicha, xohlagan sohada muvaffaqiyat 80 foiz siz o‘zingizni 
qanday his qilishingizga, 20 foiz esa bu ishning texnikasini qay 
darajada bilishingizga bog‘liq. Ya’ni ingliz tilini o‘rganishda 
80 foiz muvaffaqiyatingiz bu so‘zlashuv payti o‘zingizni 

9
Jumanazar Khushbakov
qanday his qilayotganingiz, 20 foiz esa qanday kitoblardan 
foydalanayotganingiz, maktabingiz, o‘qituvchingiz, o‘quv 
xonasi, sharoitlari va hokazolar natijasi ekan.
Keling, muhim jihatlarga birma-bir to‘xtab o‘tay. 
Hissiyot_Vujud'>1. Vujud
2. Hissiyot
Vujud
Savol beraman, siz esa kitobni o‘qish davomida ularga javob 
bering.
Tassavur qiling, mandat kuni. Bir yigit imtihondan o‘tib, 
universitetga qabul qilindi.  Natijalarga ko‘ra, u o‘zining qattiq 
mehnatlari  evaziga  davlat  granti  asosida  o‘qishga  kirdi.  Endi 
javob berishingiz kerak bo‘lgan savollar:
•  U g‘olib insonga o‘xshab yuradimi yoki mag‘lubga?
•  U nafasini ishonch bilan oladimi yoki qo‘rqib?
•  U qomatini tik tutib yuradimi yoki egilib?
•  U boshqalarga kulib qarab, xushmuomala bo‘ladimi yoki 
qo‘pollik qiladimi?
•  U yigitning chehrasi tabassumlimi yoki alamli?
•  U yaxshi narsalar haqida o‘ylaydimi yoki muammolar 
haqidami?
•  U yoqdan bu yoqqa yurib quvonadimi yoki bir joyda 
turadimi?
•  Kayfiyati yaxshi bo‘ladimi yoki yomon?
Demak, g‘olib inson qanday bo‘lishini bilib oldingiz. Lekin 
siz bu inson g‘alabaga erishgach, shunday holatga keldi-
ku deyishingiz mumkin. Yo‘q, unday emas. U g‘alabaga va 
intilayotganda, mehnat qilayotganda ham xuddi shunday ahvolda 
bo‘lgan. Ya’ni imtihon paytida ham, imtihonlarga tayyorlanishda 
ham yuqori kayfiyatda bo‘lgan, qo‘rqib nafas olmagan. G‘alaba 
niyat  va  kayfiyatga  bog‘liqligini  o‘tkazilgan  yuzlab  tadqiqotlar 
allaqachon isbotlab bergan.

10
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
Ba’zan ingliz tili o‘rganish payti yaxshi kayfiyatda bo‘lgingiz 
keladi-yu, lekin bunga erisholmaysiz, to‘g‘rimi? Siz «O‘zimni 
yaxshi his qilishim kerak», – deysiz-u, lekin shu gapning o‘zi 
bilan ish bitmaydi. Men bir zumda yordam beradigan oson va 
juda kuchli mashqlarni o‘rgataman.
Sizning vazifalaringiz:
1. Har doim bizning darslarimizni eshitayotganingizda 
qomatingizni tik tuting. Yelkalarni orqaga, ko‘krak oldinga, 
boshni, ko‘zlarni yuqoriga qaratamiz. 
2. Chuqur-chuqur nafas oling. Agarda charchagan bo‘lsangiz 
ham 4-5 daqiqa chuqur nafas olsangiz, o‘zingizni ancha yaxshi 
his qila boshlaysiz.
3. Har doim ingliz tilini o‘rganayotganingizda yoyilib 
jilmaying. Bu hatto soxta tabassum bo‘lsa ham, kayfiyatingizni 
ko‘taradi, sizni ingliz tili o‘rganish uchun tayyor holatga keltiradi. 
4. O‘rganish jarayonida har doim harakatda bo‘ling. Tadqiqotlar 
natijasiga ko‘ra, agar darsni ishtiyoq bilan, ammo passiv holatda 
tinglasangiz, bir haftadan keyin olgan ma’lumotlaringizning 
10 foizigina esda qoladi. Agar yozib qo‘yilsa, 45–50 foiz, 
o‘rganilayotgan payt harakatda bo‘linsa va savollarga faol javob 
bersa, olingan bilimning 90–95 foizi esda qoladi. Demak, siz ham 
darslarimizni yurib eshiting. Harakatda bo‘ling. Savol-javoblarda 
faol ishtirok eting. 
Darslarimiz davomida bu oddiy mashqlarni bajaring. Natijasi 
sizni hayratda qoldiradi. Aks holda sekinroq va kamroq natija 
olishga tayyor turing.
Hissiyot
Bu yerda faqat ikki narsa haqida ozgina gapirib o‘taman. 
1.  Kayfiyat. Til o‘rganish jarayonida rivojlantirishingiz 
kerak bo‘lgan yana bir narsa – yuqori kayfiyat. Buning yo‘llarini 
o‘zingiz ham yaxshi bilasiz: yaxshi narsalar, maqsadlaringiz, 

11
Jumanazar Khushbakov
ota-onangiz, sevgan kishingiz haqida o‘ylang yoki «Menda 
nimalar bor?», «Men nega baxtliman?» degan savollarga ijobiy 
javoblar keltiring (kamida 15 marta javob berishga harakat 
qiling). Bundan boshqa ko‘p yo‘llari borligini ham o‘zingiz 
bilasiz. 
2. E’tibor. Bu muvaffaqiyatga erishtiruvchi eng katta kuchdir. 
Nimagaki e’tibor bersangiz, o‘sadi, rivojlanadi! Masalan, hozirgi 
paytda siz nimada muvaffaqiyatga erishgan bo‘lsangiz, o‘shan- ga 
e’tibor qaratib kelyapsiz. Ingliz tilida erkin gaplashish uchun bor  
e’tiboringizni shunga qarating! Bu yo‘l so‘ngida qanday natijaga 
erishishingizni tasavvur qiling! Shu natija uchun har kuni bir 
soatdan vaqt ajratishga e’tibor qarating! Eng kuchli sportchilar 
mashg‘ulotlarga katta e’tibor qaratganlari sababli sport ustalari 
bo‘lishgan! Dunyoning eng boy odamlari o‘z moliyaviy hayotiga 
tinimsiz e’tibor bergani tufayli muvaffaqiyatga erishishgan. Siz 
ham ingliz tilini o‘rganishga va bu mashg‘ulotning kelajakdagi 
natijasiga e‘tibor qarating!
Yuqoridagi ikkita maslahatning har biri ingliz tilida yaxshi 
gapirishingizga katta yordam beradi. Agar boshqa jabhalarda 
ham bu maslahatlarning hech bo‘lmasa biridan foydalansangiz, 
istagan maqsadingizga erisha olasiz. 
Quyidagi ikki narsaga e’tibor qarating!
Nega? degan savolga javob bering. O‘zingizdan so‘rang: 
– Nega ingliz tilini o‘rganyapman?
Masalan,  «TOEFL  yoki  IELTS  sertifikatini  olmoqchiman» 
deya javob berishingiz mumkin. Keyin yana so‘rang.
– Nega TOEFL yoki IELTS sertifikatini olmoqchiman?
– Universitetga o‘qishga kirish uchun.
– Nega universitetga o‘qishga kirmoqchiman?
–  Meni qo‘llab-quvvatlaydigan ko‘plab do‘stlar orttirish 
hamda ishga kirish uchun.

12
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
– Nega ishga kirmoqchiman?
– Oilamga yaxshi sharoitlar yaratib berish uchun.
– Yana-chi?
– Dunyo bo‘ylab sayohat qilish, turli millat insonlari bilan 
ingliz tilida gaplashish uchun.
Demak, sizning til o‘rganishdan asosiy maqsadingiz TOEFL 
yoki IELTS sertifikati emas ekan-da. Asosiy maqsadingiz ko‘plab 
do‘stlar orttirish, dunyo bo‘ylab sayohat qilish hamda, eng 
muhimi, oilangiz uchun yaxshi turmush sharoiti yaratib berish 
ekan. Arziydi! Shu salmoqli sabab uchun ingliz tilini albatta 
o‘rganing. Shunda har qanday mashaqqatni osonlik bilan yengib 
o‘tasiz. 
O‘rganish jarayonida nima qilishingiz, qanday vazifalarni 
bajarishingiz kerakligiga emas, erishilajak natijalarga e’tibor 
qarating. 
Masalan, bugun ingliz tilidan 1 soat dars eshitishim kerak 
deya qilinishi kerak bo‘lgan ishni birinchi planga olib chiqmang. 
Aksincha, olti oydan keyin ingliz tilida yaxshi gapirish hamda 
uch-to‘rt yilda oilamga to‘kin hayot yaratib berish uchun bugun 1 
soat ingliz tili bilan shug‘ullanishni xohlayman deb o‘ylang. 
Men bu strategiyani boshqa maqsadda qo‘lladim. Doim sport 
bilan shug‘ullanishim kerak edi. Lekin ertalab barvaqt turishni, 
sovuq havoda yugurishni, ya’ni ozgina mashaqqat chekishni 
o‘ylab  shu  ishni  hech  boshlay  olmayotgandim.  Endi  esa  sport 
zaliga borish oldidan bugun yugurishim, mashq qilishim kerak 
deb o‘ylamayman. Sog‘-salomat ota-onamning yonida kulib 
yurish, har doim yaqinlarimga suyanchiq bo‘lish, kun davomida 
o‘zimni serquvvat his etish uchun hozir sport zaliga borishni 
xohlayman deyman. Bu ikkala usulda ham e’tibor nega degan 
savolga qaratilgan va so‘nggi natijani ko‘zlab harakat qilish 
nazarda tutilgan. Demak, ingliz tilini o‘rganishda ham shu 
sistemadan foydalaning deyman!

13
Jumanazar Khushbakov
Ingliz tilini tez va oson o‘rganish uchun 8 qoida
Ingliz tilini tez o‘rganish, unda o‘z ona tilingizdek gapirish 
uchun dunyoning birinchi raqamli ingliz tili o‘qituvchilaridan va 
boshqa  ekspertlardan yig‘gan 7 qoidam, shuningdek, o‘zimning 
oltin qoidamni ham aytib beray.
Keling, qoidalarni boshqachasiga, ya’ni miyangizda uzoq 
muddat saqlanib qoladigan qilib aytib beraman.
1-qoida.  Shunday mashq bajaramiz. Men bir nechta so‘z 
aytaman. Siz esa ularni bir marta o‘qigandan so‘ng aytib 
berishingiz  kerak.  Tayyormisiz?  Boshladik.  Esingizda  bo‘lsin, 
faqat bir marta o‘qib aytib ko‘ring. 
Ahmadjon, xona, ko‘k, katta, stol, stul, tabassum, telefon, quti, 
sms, o‘qimoq. 
Xo‘sh, qog‘ozga qaramasdan qaytarib aytib bering. 
Ahmadjon.. stol.. stul.. telefon.. 
11 ta so‘zdan nechtasini eslab qolibsiz? 5 tami? Yo 6 ta? Balki, 
9 tadir? Qolgan 2 tasi-chi?
Boringki, siz hammasini aytib bergan taqdiringizda ham, bir 
haftadan keyin unutib yuborasiz. Demak, so‘zlar xotiramizda 
uzoqroq muddat qolishi va amaliyotda ularni qo‘llay olishimiz 
uchun nima qilishimiz kerak?
Endi shu mashqni boshqacha bajaramiz.
Ahmadjon katta ko‘k xonaga tabassum bilan kirib kelib, stol 
va stulning yonida turgan qutining ichidan telefonini oldi va 
smsni o‘qidi.
Ana endi shu jumlani takrorlang-chi. Aminmanki, buni 
bir haftadan keyin ham aynan bo‘lmasa-da, juda yaqin tarzda 
aytib bera olasiz. Shuning uchun ba’zi so‘zlarni eslab qola 
olmasangiz ham, yoshligingizda eshitgan hikoyalaringiz butun 
umr yodingizda qoladi. 
Demak, birinchi qoida. Hech qachon alohida so‘z yodlamaymiz. 
Doktor Jeyms Asher tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotlar yangi 
so‘zlarni gaplar hamda hikoyalar orqali o‘rganish 4-5 barabar, 

14
NATURAL ENGLISH
speak english easily, fast and automatically
ya’ni 400 yoki 500 foiz tezroq samara berishini ko‘rsatadi. 
Shuningdek, gaplar va hikoyalardan foydalangan o‘quvchilarning 
grammatikasi ham maxsus grammatik qoida o‘rganib yurgan 
odamnikidan 4-5 marta chuqurroq bo‘ladi.
1-qoidaning xulosasi: hech qachon so‘zlarni alohida-alohida 
yodlamang!!!
2-qoida. Ko‘pchilik ingliz tilini o‘rganishdan asosiy maqsad 
gaplashish, muloqot qilish ekanini unutib qo‘yadi. Buning 
oqibatida faqat «grammatik olim»lar yetishib chiqmoqda. 
O‘zim 11 yil davomida ingliz tilini o‘rganib «grammatik 
olim» bo‘lgan edim. Darslarda grammatika qoidalari bobida 
kursdoshlarimni, hatto ba’zan universitet o‘qituvchilarini ham 
mot qilib qo‘ya olardim. Lekin shunchalik kuchli grammatika 
ham erkin gapirishga yordam bera olmagan. Bu hol faqat menda 
emas, balki dunyo bo‘ylab juda ham ko‘plab o‘quvchilarda 
takrorlanyapti. Ushbu kitob esa «grammatik olimlar» emas, balki 
ingliz tilida erkin gaplasha oladigan odamlarni tarbiyalashga 
mo‘ljallangan.
2-qoidaning xulosasi: grammatik qoidalarni o‘qishni 
to‘xtating. Grammatikasiz to‘g‘ri gapirish mumkinmi? Mumkin. 
Qanday deysizmi? Birozdan so‘ng bilib olasiz.
3-qoida. Yosh bolalar bir-ikki yoshdan gapirishni boshlashadi. 
Ular 1-2 yil kechalari bilan grammatika o‘rganib chiqishadimi? 
Aslo yo‘q. Chet elda bir necha yil yurganlar qanday qilib o‘sha 
tilni yaxshi o‘rganib ketadi? Har ikkalasida ham qobiliyat 
umuman ahamiyatga ega emas (menimcha, har birimiz, albatta, 
biror sohada qobiliyatlimiz). 
Xo‘sh, ular buni qanday eplaydi?
Yosh  bolalar  ko‘p  eshitishadi.  Eshitish  yordamida  ongostida 
(ingliz tilida subconsciously) gaplarning tuzilish shakllari 
o‘rnashib qoladi. Shu sababli ular keyin osonlik bilan gapira 
olishadi.

15
Jumanazar Khushbakov
Yoshi katta o‘rganuvchilar esa o‘rgangan tilini tezda amalda 
qo‘llaydi, shu sababli chet davlatda yashayotganlar o‘sha 
mamlakat tilini oson o‘rganishadi. 
Tadqiqot darslarda mana shu holatlar e’tiborga olinsa va 
zarur sharoit yaratilsa, 6 oy davomida ong ostida gap shakllari 
mustahkam o‘rnashib qolishini, bu esa tilni osonlik bilan 
o‘zlashtirishga olib kelishini ko‘rsatdi. 
Demak, yana bir qoida yaratamiz. Bu qoidamiz 3 qismdan 
iborat.
1. Tinglang. 2. Tinglang. 3. Tinglang.
6 oy davomida ingliz tilini faqat eshiting. Yosh bolalar asosan 
oson va tushunarli bo‘lgan gaplarni eshitadi. Siz ham osongina, 
tushunarli nutqlarni tinglang. 
*Agar mazkur kitobdagi darslarimizning so‘zlarini tushunma-
sangiz, tinglash payti tarjimasiga qarab boring. 
Toki kitobga qaramasdan bemalol tushuna oladigan darajaga 
yetguningizcha tarjima hamrohligida tinglang. Esingizda tursin, 
6 oy mobaynida shunchaki darsdan darsga o‘tib ketaverish 
maqsadga muvofiq emas. Shu olti oy davomida o‘zingizni ingliz 
tilini o‘rganishda erishajak g‘alabangizga to‘liq bag‘ishlang!
3-darsning xulosasi: Tinglang! Tinglang! Tinglang!