Nazorat savollari: Boshqaruv qarorlari qanday koʼrinishlarga boʼlinadi?

Nazorat savollari:

1. Boshqaruv qarorlari qanday koʼrinishlarga boʼlinadi?

2. Tezkor va strategik qarorlar nima bilan farqlanadi?

3. Boshqaruv qarorlari samaradorligiga qanday omillar taʼsir etadi?

4. Boshqaruv qarorlariga qanday talab qoʼyiladi?

5. Qarorning bajarilishini nazorat qilishdan qanday foydalaniladi?

Savollarga javoblar:

1-savolga javob:

Hammamizga ma`lumki, boshqaruv jarayonida turli masalalar yuzasidan, turli darajada xilma-xil mohiyatga va mazmunga ega bo’lgan minglab qarorlar qabul qilinadi. Ularni

quyidagi belgilar bo’yicha g.

Guruhlash belgilari

Boshqaruv qarorlari turlari

1

Amal qilish davriga ko’ra

- strategik qarorlar

- taktik qarorlar

2

Mazmuni va amal qilish xususiyatiga ko’ra

- ijtimoiy-iqtisodiy qarorlar

- texnikaviy qarorlar

- stereotip qarorlar

- tashabbusli qarorlar

3

Takrorlanish yoki yangilik darajasiga ko’ra

- an'anaviy qarorlar

- tavsiyali qarorlar

4

Axborot bilan ta'minlanganlik darajasiga

ko’ra

- aniq qarorlar

- noaniq qarorlar

5

Amal qilish xususiyatiga ko’ra

- vaqtinchalik qarorlar

- operativ (tezkor) qarorlar

- muntazam qarorlar

-

vaqti-vaqti bilan qabul qilinadigan qarorlar

6

Qarorni qabul qilish shakliga ko’ra

- yakkaboshlik printsipi asosida qabul qilingan qarorlar

- kollegiallik asosida qabul qilingan qarorlar

- konsensus printsipi asosida qabul qilingan qarorlar

- "Ringi" usuli asosida qabul qilingan qarorlar uruhlarga bo’lish mumkin

2.Tezkor va strategik qarorlar nima bilan farqlanadi?

Qarorlar turli-tuman bo`lib, biz har doim ham o`ylab o`tirish, eng ma`qul variant haqida bosh qotirib o`tira olmasligimiz ham mumkin bo`lib oladi. Biz aynan shu vaqtda operativ qarorni ishga solamiz.

Tezkor (operativ) qaror kechiktirmay ijro etish uchun chiqariladi. Masalan, tabiiy ofat sodir bo’lgan hollarda uni bartaraf qilish bo’yicha qabul qilingan qarorlar ana shunday qarorlar turkumiga kiradi.

Strategik qaror maqsadga erishishda muhim ahamiyatga ega. U yuqori boshqaruv organlari tomonidan tub va istiqbolli dasturlarni ishlab chiqish maqsadlarida qabul qilinadi.

Xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish.

Raqobat muhitini shakllantirish.

Chuqur tarkibiy o’zgarishlarga erishish.

Kichik va xususiy biznesni rivojlantirish kabi dasturlar misol bo’la oladi

Kabilarni misol keltira olishimiz mumkin bo`ladi.

3. Boshqaruv qarorlari samaradorligiga qanday omillar taʼsir etadi?

Xarakat doirasi buyicha boshkaruv karorlarini iktisodiy,

tashkiliy, ijtimoiy, texnik va texnologik karorlarga bulish

mumkin.

Shuningdek, boshkaruv karorlari boshkaruv darajasi buyicha

xam kuyidagi boskichda bulinadi: usta, uchastka boshligi, sex

boshligi, ishlab chikarish boshligi, korxona va birlashva raxbari,

vazir ....

qarorlar taʼsir kilish yunalishi buyicha tashki va ichki

buladi. Tashki karorlar boshka darajaga karatiladi, ichki karorlar

esa aloxida bulimlar yoki karatiladi, ichki karorlar esa aloxida

bulimlar yoki korxonani kamrab oladi.

Boshkaruv karorlari funktsional mazmuni buyicha iktisodiy,

tashkiliy, koordinatsion, ragbatlantiruvchi, boshkaruvchi va nazorat

karorlarga bulinadi. Kayta ishlashni tashkillashtirish buyicha shaxsiy, xamkasbiy va

malakaviylarga bulinadi. Shaxsiy karorlar raxbarning jamoadagi

kelishuvisiz va muxokamasiz yoki aloxida shaxslar tomonidan ishlab

chikariladi. Ko`pincha bular korxona tarakkiyoti yulidagi

printsipialь muammolarga daxli bulmagan operativ karorlardir.

hamkasb qarorlari asosan moddiy tayyorgarlik talab kiladigan, bir

gurux mutaxassislar va raxbarlar tomonidan ishlab chikariladigan

va kabul kilinadigan karorlardir. Ular xar tomonlama mazmunga

egadirlar. Jamoa karorlari mansab yoki xodimlardan katʼiy nazar

bugun ishtirokchilar tomonidan umumiy majlisda ishlab chikariladi.

Bunday karorlar ishlab chikarishning baxoli savollarini kurib

chikishda kabul kilinadi.

Mexnat turi buyicha qarorlar standart va nostandart

qarorlarga bulinadi. Standart, baʼzan dasturiy qarorlar - bu

qarorlarning uzini ishlab chiqish va uni qabul qilish jarayonidagi

karorlardir. Dasturlash va uni kabul kilish jarayonidagi

karorlardir. Dasturlash mumkin bulgan karorlar orasida shunday

standart boskichga yetdiki, ularni matematik model shaklida

tasvirlash mumkin. Yaʼni EXMning texnik ishiga axamiyatli kismni

kiritish imkoniyati tugiladi. Nostandart karorlar - bu eng

murakkab, asosiy karorlar. Ґam kilinadigan muammoga ijodiy

yondashish uchun kengligi bilan ajralib turadi. Ijodiy qarorlar xar

doim jadallik va yangilikda namoyon buladi. Birok

nostandartlikning xarakterini dikkat bilan taxlil kilish zarur.

Chuqur , keng taxlilda bu xollarni unchalik va yangi emasligini kurish

mumkin, agarda uni bir kator aloxida muammolarga bulib chiksa.

Shu tarika boshkaruv qarorlari inson faoliyatining xar kanday

doirasida tashkiliy boshlanishi bulib xisoblanadi. Uning asosida

konunlar tasdiklanadi.yu material-texnik, moliyaviy va mexnat

resurslari ishlatishni rejalashtirish, ijrochilar va raxbarlar

mas`uliyati oshiriladi va maqsadga yetishish yo`lida ularning urni

belgilanadi.

4.Boshqaruv qarorlariga qanday talab qoʼyiladi?

Boshqaruv qarori bo`lib xizmat qilish uchun ham bir qancha talablar mavjud bo`lib, ular quyidagilarndan iborat:

-Ilmiy asoslangan boʼlishi lozim ya`ni: Boshqaruv qarorlari muayyan ishlab chiqarish holatini tahlil qilishdan kelib chiqishi, iqtisodiy, texnikaviy va boshqa ijtimoiy qonunlarning amal qilishini hisobga olishi, hozirgi zamon fan-texnika yutuqlari negizida qabul qilinishi loʼnda va aniq boʼlishi lozim.
-Bir-biri bilan aloqador va yakdil boʼlishi kerak: Muayyan vazifani hal etishda koʼpincha asosiy masalalardan kelib chiqadigan qoʼshimcha vazifalarni hal etishga toʼgʼri keladi. Bu vazifalar qaror qabul qilinayotgan bosh vazifaga boʼysundirilishi lozim. Barcha qaror, koʼrsatma, qoidalar bir-biri bilan bogʼlanadi. Shuningdek, ular oldindan qabul qilingan va amaldagi qarorlar bilan muvofiqlashtiriladi.

- Huquq va javobgarlik doirasida boʼlishi lozim: Rahbar qarorni oʼziga berilgan huquqlar doirasidagina qabul qilishi mumkin. Bu yerda gap boshqarishning barcha boʼgʼinlarida huquq va javobgarlik koʼlami nisbati toʼgʼrisida boryapti. Huquqlar katta, masʼuliyati esa kam boʼlsa, maʼmuriy oʼzboshimchalikka, oʼylamasdan qaror qabul qilishga yoʼl ochiladi. Huquqlar ozu, masʼuliyat katta boʼlsa, bu ham hech qanday naf keltirmaydi.

- Аniq va toʼgʼri yoʼnalishga ega boʼlishi kerak: Har qanday qaror va aniq bajaruvchiga tushunarli boʼlishi lozim. Qarordan bir necha maʼno kelib chiqishiga va uni turlicha talqin qilish yoki tushunishga yoʼl qoʼymaslik kerak.

- Vaqt boʼyicha qisqa boʼlishi kerak: Аxborotlar bilan ishlash vaqtini tejash maqsadida qisqa muddatli qarorlar qabul qilinishi lozim.

- Vaqt boʼyicha aniq boʼlishi lozim: Har qanday qarorning bajarilish muddati aniq koʼrsatilishi kerak. Аks holda uning bajarilishini obʼektiv nazorat qilish imkoniyatiga ega boʼlinmaydi.

- Tezkor boʼlishi kerak: Har qanday qaror oʼz vaqtida, yaʼni ishlab chiqarishdagi vaziyat talab qilgan vaqtning oʼzida qabul qilinishi zarur. Kechikib yoki shoshqaloqlik bilan qabul qilingan qarorning har ikkisi ham zararlidir.

- Samarali boʼlishi lozim: Qabul qilingan qarorning samaraliligi deganda qoʼyilgan maqsadga eng kam harajat bilan erishish tushuniladi.
5. Qarorning bajarilishini nazorat qilishdan qanday foydalaniladi?

Qabul qilingan qarorlarning maqsadga muvofiq holda bajarilishi uchun ishlab  chiqarish jarayonida maxsus maqsadga yo’naltirilgan dasturlar, taрmoqli grafiklarni,  

Matritsali  boshqaruv  tizimini  ishlab  chiqarish  zarur.  Bu  tadbirlarni  3  ta  guruhga  
ajratish mumkin:  
1.  Qarorlarni o’z vaqtida bajaruvchilarga yetkazib berish;  
2.  Kadrlar va resurslar optimal joylashtirish tezkor zahiralarni shakllantirish;  
3.  Qarorlarni bajarilishini nazorat qilish.  
Birinchi guruh tadbiri. Qarorlarni o’z vaqtida bajaruvchilarga yetkazib berish.  
Bu yeрda uni o’z holiga tashlash mumkin emas. Qarorlarni bajaruvchilarga bir oy-ikki oyda yetib borishini kuzatish mumkin. Bu holda u o’z faolligini va mazmunini  yo’qotadi, chunki u kech yetib boradi.  
Bajaruvchilarning  fikrlarini  keng  taрqalgan  shakllaridan  biri  ularni  qaror  qabul  qilishga  jalb  qilishdir.  Shu  asosda  ishlab  chiqarishning  ishtirokchilari  qaror  konsepsiyasi va masalalar yechimlari bilan tanishadilar. Ba’zan shu maqsadda ishlab  chiqarish  novatoрlari  va  saрdorlaridan  komissiya  tuziladi.  Kelgusidagi  ijro  etuvchilar  qarorlarni  tayyorlashda  ishtirok  etishadi  va  bu  yechimlarni  haqiqatga  yaqinрoq qilishadi. Chunki ular ishlab chiqarish jarayonini chetdagilarga qaрaganda  
yaxshiрoq bilishadi.  Shuningdek, kollektiv ishchilarining muhokamada, seminaрlarda, yoki loyiha  rejalashtiрini  qabul  qilishda  qatnashishganida  ijobiy  natijalarga  erishadilar.  Lekin,  bu  kollektivlilik  faqatgina  ayrim  shartlar  bajarilganda  amalga  oshiriladi,  qachonki  yakkaboshchilik va aniq peрsonal javobgarlikka ega bo’lganda.  
Ikkinchi  guruh  tadbiri  –  bu  kadrlar  va  resurslar  harakati,  shuningdek  tezkor  
рezeрvlar.  Har  bir  yechim  moddiy  ta’minotga  muhtoj  bo’lib,  odamlarning  qayta  oрiyentatsiyasi va ularning qayta tayyorlashga va almashtirishga to’g’ri keladi.  
Shuning uchun ishlab chiqarishdagi yirik dasturlarning realizatsiyasi va ishlab  chiqarishni  qayta  ko’rish  ishlarining  uslub  va  foрmalarini  keskin  o’zgarishiga  olib  
keladi. Bu kadrlar tuzilmasiga ham ta’sir ko’rsatadi.  

Uchinchi  tadbirlar  guruhi  bu  nazorat,  ya’ni  chuqur  malakali  tahlil.  Тizimli  nazoratsiz  yuqori  natijalarga  erishib  bo’lmaydi.  Boshqaruvning  yuqori  darajasida,  bunday  nazoratni  tashkilot  aniq  maqsadga  va  keрakli  mexanizmga  erishish  uchun  

talab kiladi.