Reja: Nutq uslublariga ko’ra matnlarning o‘ziga xosligi. Muayyan uslubning leksik grammatik vositalari. Matn uslubini o'zgartirish yo’llari

---

REJA: 
1. Nutq uslublariga ko’ra matnlarning o‘ziga xosligi. 
2.Muayyan uslubning leksik - grammatik vositalari. 
3.Matn uslubini o'zgartirish yo’llari. 
4. Nutq uslublar va ularning uslubiy xususiyatlari: 
a)ilmiy uslub 
b)badiiy uslub 
v)so‘zlashuv uslub 
s) rasmiy-idoraviy uslub 
d) publitsistik uslub 
Amaliy 
mashg‘ulot 
№7 
7-MAVZU: 
Adabiy nutq va uning uslublari 
 
Tayanch iboralar: So'zlashuv uslubi, rasmiy-idoraviy uslub, ilmiy uslub, 
publilsistik uslub, badiiy uslub. 
Til birliklari va materialidan fikrni ifodalash maqsadida foydalanish jarayoni nutq 
sanaladi. Hayotning turli sohalari, turlicha nutq vaziyatlarida tildagi leksik, frazeologik, 
fonetik va graramatik vositalarni tanlash va ulardan foydalanish usullari ham har xil 
bo'ladi. 
Shunga ko'ra, nutqning quyidagi uslublari o'zaro farqlanadi: so'zlashuv uslubi, 
rasmiy-idoraviy uslub, ilmiy uslub, publitsistik uslub va badiiy uslub. 
So'zlashuv uslubi til birliklarini tanlash va ularni qo'llashning nisvatan erkin 
uslubidir. Bu uslub o’z xususiyatlariga ko'ra ikki turga: adabiy so'zlashuv uslubi va 
oddiy so'zlashuv uslubiga ajratiladi. 

---

Adabiy so'zlashuv uslubi umumxalq tilidir. Adabiy tilning keng tarqalgan va 
barcha sohalar uchun bop turi bo'lib, u adabiy me'yorlarga mos, ishlangan va tartibga 
solingan bo’ladi. 
Adabiy so'zlashuv uslubi kundalik muloqot uchun xizmat qiladi, o'qitish 
ishlari, tarbiya va tashviqot shu uslubda olib boriladi, vadiiy adabiyot sbu uslubda 
yaratiladi. 
Oddiy so'zlashuv uslubi nutq muomalasi jarayonida (erkinlik bilan) adabiy til 
hamda sheva elementlari ishtirok elishi, fikriy idrokni keng qamrovli vayon etishi 
bilan ta'riflanadi. Bu uslubda so'z tartibi qoidaga nomuvofiq bo'lishi (kecha konsert 
bo'ldi klubda); ko'chma, obrazli emotsional vositalar ko'proq (g'ayrat qil, shalvirama; 
Alini qarang, og'zi qulog'ida) kabi dialogik shaklda bo'lib, to'liqsiz gaplar va imo-
ishoraning ko'p ishlatilishi (Kelyapti (navvatchi), Ketdimi? — Ha) kabi takrorlar 
(Kelib-kelib shu gapni topdingmi?), talaffuzda erkinlik (na'lat (la'nat), yangitdan 
(yangidan), opti (olibdi) kabi yaqqol namoyon bo'ladi. Oddiy so'zlashuv uslubi badiiy 
asarda personajlar nutqini individuallashtirishda keng qo'llanadi.