Rivojlanish biologiyasi (sitologiya) fanidan ma’ruza mashg’ulotlarining taqdimoti

7-MAVZU: Xramosoma, tuzilishi va tarkibi. Odam kariotipi. Xujayra ochiq sistema sifatida. Energiya va moddalar almashinuvi. Informasion oqim. DNK va RNK.

Reja:

• 1.Xujayralararo birikish.
• 2.Yadro tarkibi,tuzilishi.
• 3.Xromasoma tuzilishi.

Tayanch iboralar:

• Desmasoma, mikromanipulyator, karioplazma, malyariya plazmodiysi

Xujayralararo birikish.

• Desmasoma tuzilishi va tarkibi. Desmasoma xususiy organoidlarga xos bо‘lib, bu tuzilma hujayralar aro joylashib, 2 ta hujayrani bir biriga zich tutib turuvchi membranalar tuzilmasidir. Bunday hujayra ora birikish natijasida shimilayotgan turli moddalar hujayra aro о‘tmasligini ta’minlaydi. Shu bilan birga qо‘shni hujayraning funksional holati haqida ma’lumot olishga ham yordam beradi. Bu organoid barcha tо‘qimalarda uchramasligi kuzatiladi.
• Yadro tarkibi, tuzilishi va funksiyasi. Yadro hamma eukariot hujayralar, о‘simliklar va hayvonlar hujayrasida bо‘lib, uning hayot faoliyatida ishtirok etadigan doimiy tuzilmadir. Yadroning faoliyati sitoplazma va uning tarkibidagi organellalar bilan uzluksiz bog‘liq bо‘lib, yadro butunligining buzilishi, ularning о‘zaro faoliyatining buzilishiga va hujayraning nobud bо‘lishiga olib keladi. Masalan, yadroning qobig‘i mikromani-pulyator yordamida buzilsa, yadro moddalari sitoplazmaga qо‘shilib ketib, hujayra nobud bо‘ladi.
• Yadro aksariyat hujayralarda bitta, ayrim hujayralarda — ostioklast, kо‘ndalang yо‘lli muskullar hujayralarida kо‘proq uchraydi. Ularning shakli, yirik-maydaligi hujayralarning shakli va yirik-maydaligiga bog‘liq. Ammo kо‘pchilik hujayralarda ular yumaloq yoki ovalsimon bо‘ladi. Leykositlarda tayoqchasimon, loviyasimon, mezoteliyda yassi boiadi. Yadro qobig‘ining ikki qavatdan iborat bо‘lishi, har birining qaJinligi 10 nm ga tengligi yelektron mikroskopda aniqlangan.

Yadrochalar faqat bо‘linmaydigan hujayralarda shakllanadi va kо‘rinadi, ular boiinayotgan vaqtda yesa yо‘qolib ketadi.Xromatin bо‘linmayotgan yadrolarda mayda, donador tu-zilmali bir xil modda shaklida yoki ancha yirik bо‘lakcha shaklida kо‘rinadi. Xromatin kimyoviy tarkibiga kо‘ra, DNK bilan oqsilning murakkab birikmasidan iborat.

• Yadrochalar faqat bо‘linmaydigan hujayralarda shakllanadi va kо‘rinadi, ular boiinayotgan vaqtda yesa yо‘qolib ketadi.Xromatin bо‘linmayotgan yadrolarda mayda, donador tu-zilmali bir xil modda shaklida yoki ancha yirik bо‘lakcha shaklida kо‘rinadi. Xromatin kimyoviy tarkibiga kо‘ra, DNK bilan oqsilning murakkab birikmasidan iborat.
• Unlike DNA, RNA is not confined within the nucleus and other organelles but is also found within the cytoplasm associated with particles called ribosomes whose function is to make proteins. Ribosomes are made in the nucleus, in specialized regions called nucleoli that form at specific sites on the DNA called nucleolar organizer regions. These contain blocks of genes that code for the ribosomal RNA.
• Stephen R. Bolsover “CELL BIOLOGY” University College London. 2004. 1bob.57-60 bet