"tasdiqlayman" tiqxmmi bf

 

O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS 

TA’LIM VAZIRLIGI 

 

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO’JALIGINI 

MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI  

BUXORO FILIALI (TIQXMMI BF) 

 

 

                                                       

 

“TASDIQLAYMAN” 

TIQXMMI  BF  o’quv  va  tarbiyaviy  

ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari   

____________  K. Qurbonov  

“____” ________ 2020yil 

 

 

ZAMONAVIY DATCHIKLAR 

FANINING 

 

ISHCHI O’QUV DASTURI 

 

 

 

 

Bilim soxasi:            

300 000   



  Ishlab chiqarish texnik 

Ta’lim sohasi:          

310 000   



  Muxandislik ishi 

Ta’lim yo’nalishi:   

5311000 



 

Texnologik jarayonlar va ishlab 

chiqarishni avtomatlashtirish va 

boshqarish  (suv xo’jaligida) 

 

 

 

 

Ma’ruza 36 soat 

Laboratoriya 18 soat 

Amaliy mashg’ulot 18 soat 

Mustaqil ta’lim 42 soat 

Semestr-III 

 

 

 

 

 

BUXORO – 2020 yil  

Fanning  ishchi  dasturi  TIQXMMI  BF  kengashining  2020  yil    ___  _________ 

dagi  “__” -sonli bayoni bilan  tasdiqlangan. 

 

 

Fanning 

ishchi 

dasturi 

Toshkent  irrigastiya  va  qishloq  xo’jaligini 

mexanizastiyalash  muhandislari    institutining  Buxoro  filiali    “QXM”  fakulteti 

Kengashining    2020yil    “__”      __________dagi    “___”  -sonli  bayoni  bilan  

tasdiqlangan. 

 

Fanning  ishchi  dasturi  “Texnologik  jarayonlar  va  ishlab  chiqarishni 

avtomatlashtirish  va  boshqaruv”  kafedrsining  2020  yil  “___”  _______  ___-son 

bayoni bilan  tasdiqlangan. 

 

   

 

Tuzuvchilar:  

     

Hayitov  A.N.-TIQXMMI  BF  «Texnologik  jarayonlar  va  ishlab  chiqarishni 

avtomatlashtirish va boshqaruv » kafedrasi assistenti. 

Abdulayev  H.H.-TIQXMMI  BF  «Texnologik  jarayonlar  va  ishlab  chiqarishni 

avtomatlashtirish va boshqaruv » kafedrasi assistenti. 

 

       

 

Taqrizchilar:   

 

Ubaydullayeva  D.R.  –  TIQXMMI  BF  «Texnologik  jarayonlar  va  ishlab 

chiqarishni avtomatlashtirish va boshqaruv » kafedrasi dotsenti,  t.f.n. 

        Abidov K.Z.-  Bux MTI  «TJBAKT» kafedrasi dotsenti, t.f.n. 

 

 

 

 

Fakulteti dekani:                 _________________________                I.S.Hasanov  

 

 

 

  Kafedrasi mudiri:             _________________________           J.I. Usmonov   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. O’quv fanni o’qitilishi bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar. 

 

Fanning  maqsadi  -  talabalarda  avtomatik  boshqarish  va  rostlash  tizimlarida 

intelektual  datchiklarni  qo’llash,  zamonaviy  datchiklarni  qishloq  va  suv  xo’jaligi 

sohalarida foydalanish bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarni shakllantirishdan iborat. 

Fanning asosiy vazifalari- «

 

Zamonaviy datchiklar » fanini o’tishda talabalarni  

suv xo’jaligi tarmoqlarini avtomatlashtirishda qo’llaniladigan avtomatika vositalari 

va elementlari, ularning turlari, tuzilishi, ish prinsiplarini o’rganish hamda rakamli 

avtomatikaning texnik vositalari  bo’yicha tushunchalar berish vazifalari  qo’yilgan. 

«

 

Zamonaviy  datchiklar  »  fanini o’zlashtirish  jarayonida  amalga  oshiriladigan 

masalalar doirasida bakalavr:  

-avtomatikaning  texnik  vositalari,  ularning  klassifikatsiyasi  va  tuzilishi  va 

boshqa  o’zgartgichlar  ;  avtomatik  tizimlarda  datchiklar,  rostlash  qurilmalari,  ijro 

mexanizmlarining  ishlash  prinsiplari,  xarakteristikalari  va  parametrlarini;  avtomatik 

vositalarning elementlar bazasini tanlash va ulardan foydalanish bilishi kerak; 

-  avtomatikaning  o’lchash  va  qayd  qilish  vositalarini  ulash  va  tanlashni; 

avtomatlashtirishda qo’llaniladigan avtomatika elementlari, ularning turlari, tuzilishi, 

ish  prinsiplari  haqida;  texnik  vositalar  va  rakamli  avtomatika  elementlarini  ishlatish 

chora-tadbirlari bo’yicha  tajriba va  ko’nikmalarga ega bo’lishi kerak. 

1.  Ma’ruza mashg’ulotlari 

t/r 

Mavzular nomi 

Jami 

soat 

1. 

Kirish . Datchiklar haqida umumiy tushuncha.

 

2 

2. 

Avtomatikaning funksional, strukturaviy, prinsipial va montaj 

sxemalari. 

2 

3. 

Avtomatikaning strukturaviy, prinsipial va montaj sxemalari. 

2 

4. 

Harorat datchiklari 

2 

5. 

Nurlanish pirometrlari  va ularning tuzilishi 

2 

6.   Bosim datchiklari 

2 

7.   Intelektual bosim datchiklari 

2 

8.   Sath datchiklari 

2 

9 

Sarf  datchiklarini tuziishi  ish prinsipi  

2 

10  Namlik datchiklari 

2 

11  Metran tipidagi intelektual datchigi 

2 

12  Sapfir tipidagi intelektual datchigi 

2 

13  Ultratovushli sath datchigi 

2 

14  Rosemount tipidagi intelektual sarf o’lchagich 

2 

15  Ijro mexanizmlari 

2 

16  Shina texnologiyasining elementlari 

2 

17  Mikroprotsessor va mikrokontroller tarkibi  

2 

18  Kompyuterli boshqarishning tarkibi va prinsiplari 

2 

Jami soatlar: 

36 

 

Ma’ruza mashg’ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada 

akademik guruhlar uchun o’tiladi. 

 

3.Amaliy mashg’ulotlari 

 

t/r 

Amaliy mashg’ulotlar mavzulari (barcha) 

soat 

1.    Dasturlanadigan logik  kontrollerlarni o’rganish. 

2 

2.    Kontrollerlarni dasturlash tizimini o’rganish  

2 

3.    AVR tipidagi kontrollerni dasturlash 

2 

4.    ATmega 8 da vaqt hisoblagichini ulash va dasturlash 

2 

5.    Ijrochi  mexanizmlarni  kontroller orqali boshqarishni dasturlash  

2 

6.    Raqamli dastur nazorati  

2 

7.    Infra-qizil datchigini kontrollerga ulash va dasturlash 

2 

8.    Qadamli dvigatelni kontroller orqali boshqarishni dasturlash 

2 

9.    Turg’unlikni kontroller orqali boshqarishni dasturlash 

2 

Jami

 

18 

 

   Amaliy mashg’ulotlar multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada har bir 

akademik guruhda o’tiadi. Mashg’ulotar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi, 

“Individual” texnologiyasi ishlatiladi, talabalar faoliyatida olingan bilimlarni amaliy 

vazifani yechish qaratadilari.   Ko’rgazmali materiallar va axborotlar multimedia va 

axborotlar multimedia qurilmalari yordamida uzatiladi.   

 

 

 

 

 

 

3.Tajriba mashg’ulotlari 

 

t/r 

Laboratoriya mashg’ulotlar mavzulari (barcha) 

soat 

1.    Temperatura datchigini kontrollerga ulash va sinash 

2 

2.    Temperaturani kontroller orqali  boshqarish 

2 

3.    Bosim datchiklarini kontrollerga ulash sinash 

2 

4.    Sath signalizatorini kontrollerga ulash va sinash 

2 

5.    Namlik datchigini  kontollerga ulash uchun dasturiy ta’minot 

yaratish. 

2 

6.    Namlik  datchiklarini kontrollerga ulash va boshqarish. 

2 

7.    Sath signalizatorini kontrollerga ulash va sinash  

2 

8.    Kuzatish datchigini kontrollerga ulash va sinash 

2 

9.    Fotodatchikni  kontrollerga ulash va uni boshqarish 

2 

Jami 

18 

 

Tajriba  mashg’ulotlari  multimedia  qurilmalari  bilan  jihozlangan  tajriba 

xonalarida    o’tiladi.  Mashg’ulotar  faol  va  interfaol  usullar  yordamida  o’tiladi, 

“laboratoriya  usuli”

 

texnologiyasi  ishlatiladi,  unda  talaba  o`qituvchi  rahbarligida 

oldindan  belgilangan  reja  asosida  tajribalar  o`tkazadi  yoki  amaliy  vazifalarni  

bajaradi.      Ko’rgazmali  materiallar  va  axborotlar  multimedia  va  axborotlar 

multimedia qurilmalari yordamida uzatiladi.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fan bo’yicha tajriba mashg’ulotlari ko’zda tutilmagan. 

5.  Mustaqil ta’lim 

T/R 

Mustaqil ta’lim  mavzulari 

Dars 

soatlari 

hajmi 

1.   

Avtomatikaning strukturaviy, prinsipial va montaj 

sxemalari. 

4 

2.   

Harorat datchiklari 

4 

3.   

Bosim datchiklari 

4 

4.   

Sath datchiklari 

4 

5.   

Namlik datchiklari 

4 

6.   

Avtomatikaning generator datchiklari 

4 

7.   

Kuchaytirgichlar va ularning klassifikatsiyasi 

4 

8.   

Relelar va ularning klassifikatsiyasi 

4 

     9. 

Ijro mexanizmlari 

4 

10 

Mikrokontrollerlar va ularning turlar  

4 

11 

Ultratovushli sarf o’lchagichlar 

2 

 

Jami :  

42 s. 

 

 

 

Mustaqil o’zlashtiriladigan mavzular bo’yicha talabalar tomonidan referatlar 

tayyorlanadi va uni taqdimoti tashkil qilinadi.   

 

Fan bo’yicha kurs ishi ko’zda tutilmagan. 

 

 

 

 

6.Fan bo’yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish me’zonlari    

Bahoash usullari 

Ekspress testlar, yozma ishlar, og’zaki so’rov, 

prezentatsiyalar 

Baholash 

mezonlari 

5 baho “a’lo” 

-  Fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni to’la 

o’zlashtira olish; 

-  Fanga oid xulosa va qaror qabul qilish; 

-  O’rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil 

mushohada yuritish;  

-  Texnologik jarayonlarga oid parametrlarni to’gri 

aks ettira olish; 

-  O’rganilayotgan jarayonga ta’sir etuvchi omillarni 

aniqlash va ularga to’la baho berish; 

-  O’rganilayotgan texnologik jarayonlar  va ABT 

to’g’risida tasavvurga ega bo’lish; 

-  O’rganilayotgan jarayonlarni   jadvallar orqali tahlil 

etish va ijodiy fikrlay olish; 

-  O’rganilayotgan jarayonlarni analitik jadvallar 

orqali tahlil etish va tegishli qarorlar qabul qilish. 

-  Olgan bilimlarini amaliyotda qo’llay olish; 

-  Suv ta’minotidagi avtomatlashtirilgan tizimlar 

mohiyatini tushuntirish, bilish, aytib berish; 

-  Fanga oid asosiy tushunchalar haqida tasavvurga 

ega bo’lish 

4  baho “yaxshi”    

-  O’rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil 

mushohada yuritish; 

-  Tahlil natijalarni to’g’ri aks ettira oish; 

-  O’rganilayotgan  texnologik jarayon va hodisa 

to’g’risida tasavvurga ega bo’lish;  

-  O’rganilayotgan jarayonga ta’sir etuvchi omillarni 

aniqlash va ularga to’la baho berish; 

-  Olgan bilimlarni amalda qo’llay olish; 

-  Suv ta’minotidagi avtomatlashtirilgan tizimlar 

mohiyatini tushuntirish, bilish, aytib berish; 

-  Fanga oid asosiy tushunchalar haqida tasavvurga 

ega bo’lish 

3 baho “qoniqarli”    

-  O’rganilayotgan jarayonga ta’sir etuvchi omillarni 

aniqlash va ularga to’la baho berish; 

-  Suv ta’minotidagi avtomatlashtirilgan tizimlar 

mohiyatini tushuntirish, bilish, aytib berish; 

-  Fanga oid asosiy tushunchalar haqida tasavvurga 

ega bo’lish 

2  ball “qoniqarsiz”    

-  O’tilgan fanning nazariy va usubiy asoslarini 

bilmaslik; 

-  Suv ta’minotidagi avtomatlashtirilgan tizimlar 

bo’yicha tasavvurga ega emaslik; 

-  Olgan bilimlarni amalda qo’llay olmaslik. 

 

Reyting baholash 

turlari 

Maks. ball 

O’tkazish vaqti 

Ma’ruza  mashg’ulotlarda 

faolligi, 

muntazam 

ravishda 

konspekt 

yuritish uchun 

5 

Semestr davomida 

Mustaqil 

ta’lim 

tipshiriqlarning 

o’z 

vaqtida 

va 

sifatli 

bajarilishi 

5 

Amaliy  mashg’ulotlarda 

faolligi, savollarga to’g’ri 

javob  berganligi,  amaliy 

topshiriqlarni  bajargaligi 

uchun  

5 

Oraliq  nazorat: 

5 

 

Birinchi oraliq nazorat 

yozma ish  

5 

 

Ikkinchi oraliq nazorat  

5 

 

Yakuniy nazorat  

Yozma ish  

5 

 

JAMI: 

5 

 

Foydalaniladngan asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yxati 

Asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yxati 

 

1.  Komp’yuterniy praktikum: Ucheb./ V. N. Lukanin, M.G. SHatrov, A. YU. 

Trush i dr.; Pod red. V.N. Lukanina. M.: "Visshaya shkola". 1995. 

2.  Dadajonov T., Muhitdinov M. «Matlab asoslari». T., FAN. 2008 y.     

3.  Tulayev B.R. Osnovi avtomatizirovannogo proyektirovaniya.  Uchebnoye 

posobiye. T.: TashGTU. 2004. 

 

Qushimcha adabiyotlar  

1.  Petrov A.V., CHernenkiy V.M. Problemi i prinsipi sozdaniya SAPR. M.: 

"Visshaya shkola". 1990. 

2.  Norenkov I. P. Vvedeniye v avtomatizirovannoye proyektirovaniye 

texnicheskix ustroystv i sistem. Minsk.: "Visheyshaya shkola". 1986. 

3.  Koryachko V.P., Kureychik V.M., Norenkov I.P. Teoreticheskiye osnovi 

SAPR. Minsk.: "Visheyshaya shkola". 1987. 

4.  Norenkov I.P. Prinsipi postroyeniya i struktura SAPR. Minsk.: "Visheyshaya 

shkola". 1986. 

5. 

www.compulenta.ru

 , 

www.hardinfo.dl.ru