Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va tuproqshunoslik kafedrasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI


TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI


EKOLOGIYA VA TUPROQSHUNOSLIK KAFEDRASI
“Tuproqshunoslik” fanidan


KURS ISHI


Mavzu: Tuproq qoplamining ishlab chiqarishdagi va biosferadagi ahamiyati


Bajardi: Tuproqshunoslik ta’lim yo‘nalishi
2-kurs talabasi Abdumurodova Noila Abdulla qizi
Ilmiy rahbar: Saidov M.
MUNDARIJA:
KIRISH
I BOB. TUPROQNING QOPLAMINING RIVOJLANISH BOSQICHLARI.
1.1 Insonning tuproqlarga ta'siri
1.2 Tuproq eroziyasi va uning turlari.
1.3 Tuproqlarni sho'rlanish, botqoqlanish, ifloslanish va cho'llanishdan saqlash.
II BOB. TUPROQ QOPLAMINING BIOSFERADAGI AHAMIYATI
2.1 Antropogen omil, tuproq hosil bo'lish jarayoni
2.2 Biosferaning ta'siri
2.3 O'simlik moddalarining roli
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Kirish
Tuproqning organik moddalari – bu profilda erkin holatda yoki organomineral birikmalar shaklida mavjud bo‘lgan barcha organik moddalarning murakkab tizimidir. Tuproqda organik moddalarning hosil bo‘lishining asosiy manbai o‘simlik va hayvonlarning parchalanishning turli bosqichlarida ularning qoldiqlari hisoblanadi. Biomassaning eng katta hajmi tushgan o‘simlik qoldiqlaridan kelib chiqadi, umurtqasiz va umurtqali hayvonlar va mikrorganizmlarning hissasi ancha kam, ammo ular organic moddalarni azot o‘z ichiga olgan komponentlar bilan boyitishda muhim rol o‘ynaydi. Tuproqda organik moddalarning kelib chiqishi, xarakteri va vazifasiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi: organik qoldiqlar va chirindi. Organik qoldiqlar asosan anatomik tuzilishini yo‘qotmagan yuqori o‘simliklarning tuproq va ildiz axlatlari bilan ifodalanadi.
Tuproq qoplami Yerning geofizik qobiqlaridan biri - pedosferani tashkil qiladi. Tuproqning tabiiy jism sifatidagi asosiy geosfera funktsiyalari tuproqning jonli va jonsiz tabiat tutashgan joyidagi joylashuvi bilan belgilanadi. Va eng asosiysi - Yerdagi hayotni ta'minlash. Aynan tuproqda quruqlikdagi o'simliklar ildiz otadi, unda mayda hayvonlar va juda ko'p mikroorganizmlar yashaydi. Tuproq hosil bo'lishi natijasida organizmlar uchun zarur bo'lgan suv va mineral ozuqalar ularda mavjud bo'lgan kimyoviy birikmalar shaklida aynan tuproqda to'planadi. Demak, tuproq hayotning mavjudligi sharti, lekin ayni paytda tuproq Yerdagi hayotning oqibatidir.
Energiyani saqlash tuproqning navbatdagi umumiy funktsiyasidir. Tuproq o'simliklarning fotosintetik faolligi uchun eng muhim shartdir. Shunday qilib, Yerda juda katta energiya to'planadi. V.A. Kovda shunday ma'lumotlarni keltiradi. Yoqilg'i, oziq-ovqat, em-xashak shaklida har yili bu energiyaning taxminan 7 * 10 12 kVt * soati Yer sharida iste'mol qilinadi. Insoniyat yana 16,2 * 10 12 kVt * soatni qazib olinadigan yoqilg'i (ko'mir, neft, gaz, torf) shaklida yondiradi, o'tgan geologik davrlarda ham, ehtimol, o'simliklar tomonidan yaratilgan. Boshqa energiya manbalari (daryolar, shamol, yadro yoqilg'isi) behisob kamroq energiya beradi. Va hozirgi vaqtda va, ehtimol, uzoq vaqt davomida, bu tuproq - o'simliklar - hayvonlar tizimi insoniyatga Quyoshning o'zgartirilgan energiyasini etkazib beruvchisi bo'ladi. Tirik materiya beqaror, organizmlar nobud boʻlgandan soʻng tez parchalanadi, minerallanadi va uning oz qismigina tuproqda chirindiga aylanadi va uzoq vaqt saqlanib, biosferada tuproqlarning normal faoliyat yuritishini taʼminlaydi.