Yо‘l harakati qoidalari” о‘quv fanidan о‘quv dasturi 1-mavzu. Umumiy qoidalar. Qoidalarda qо‘llaniladigan asosiy tushuncha va atamalar

“Yо‘l harakati qoidalari” о‘quv fanidan о‘quv dasturi
1-mavzu. Umumiy qoidalar. Qoidalarda qо‘llaniladigan asosiy tushuncha va atamalar.
Yо‘l harakati qoidalarining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi.
Yо‘l harakati qoidalarning yо‘l harakati xavfsizligini ta’minlashdagi o‘rni. Yо‘l harakati qoidalarning tarkibiy tuzilishi.
Yо‘l harakati qoidalarda qо‘llaniladigan asosiy tushuncha va atamalarning ta’rifi
Yo'l harakati qoidalarining paydo bo'lish tarixi
Ko'chalarda harakatni tartibga solish zarurati birinch avtomobil ixtiro qilinishidan ancha oldin paydo bo'lgan. Tarixiy ma’lumotlarga ko'ra, Yuliy Sezar yo'llarda tartib o'rnatish maqsadida u Rimning ba'zi ko'chalarida bir tomonlama harakatni joriy qilgan, shuningdek, shaxar ko’chalarida piyodalar harakatiga xavf tug’dirganligi uchun, kunduzi shaxsiy aravalar o'tishini cheklagan. Rim mehmonlari o'z transportlarini shahar tashqarisida qoldirib ketishlari kerak edi va piyoda harakat qilishlari yoki odamlarni tashishga mo’ljallngan zanbillarni yollashlari kerak edi. Shu bilan birga, birinchi yo'l harakati nazorati xizmati paydo bo'ldi, u yo'llarda nizolarning oldini olishi kerak edi. Asosiy muammolar chorrahalarni kesib o'tish bilan bog'liq edi, chunki ulardagi harakat qoidalar bilan tartibga solinmagan, shuning uchun nizolar kelib chiqqan.
Rossiyada 1683 yilda Pyotr I shahar bo'ylab, aravalarsiz otlarni tez haydashni taqiqladi. U piyodalarga ham g'amxo'rlik qilgan. Keyinchalik, 1730-yillarda Anna Ioannovna ehtiyotsiz haydovchilar uchun jazoni joriy qildi - ular jarimaga tortilgan, tayoq bilan kaltaklangan yoki shunchaki qatl qilindi.
Avtomobillar o’ylab topilgandan keyin harakatni tashkil qilishda jiddiyroq muammolarni keltirib chiqardi. 19-asrda qiziq qoidalari bor edi. Misol uchun, Buyuk Britaniyada qonun qabul qilindi, unga ko'ra, bayroq ko'targan odam o'ziyurar avtomobil oldidan yugurib, boshqalarni xavf haqida ogohlantirishi kerak edi.
Avtomobillar uchun birinchi yo'l harakati qoidalari 1893 yilda Frantsiyada qabul qilingan. Rossiya 1896 yilda "o'ziyurar vagonlar" tranvaylarni tartibga solishni boshladi, 1900 yilda Sankt-Peterburgda shahar bo'ylab yo'lovchi va yuk tashuvchi transport vositalarining harakatlanish tartibi tasdiqlandi, bir qator qoidalar bugungi kungacha saqlanib qolgan. Shunday qilib Yevropa davlatlarida bir birga to’g’ri kelmaydigan qoidalar paydo bo’la boshladi. Bu esa bir davlatdan boshqa davlatga o’tgan avtomobil haydovchilariga qiyinchik tug’dira boshlaganligi sababli 1909 yilda Parijdagi bo’lib o’tgan konferentsiyada yagona Yevropa yo'l qoidalarini yaratishga harakat qilindi. Zamonaviylardan unchalik farq qilmaydigan bir qancha yo‘l belgilari qabul qilinda, ular orasida “Shlagbaumli temir yo‘l kesishmasi” , “Teng ahamiyatli yo`llar kesishmasi” va “Xavfli burilish” mavjud. 1931 yilda Jenevada bo'lib o'tgan konferentsiyada 26 ta belgi qabul qilindi, ular uch guruhga bo'lingan. 1920 yil yozida "Moskva shahri va uning atrofida avtotransport harakati to'g'risida" gi Farmonni tasdiqladi. Hujjatda shaharda harakatlanish va transport vositalarini hisobga olish tezligini cheklash ko'zda tutilgan. Avtomobil raqamlariga alohida e'tibor qaratildi. Raqamlar ikki old va orqada bo'lishi kerakligi ta'kidlandi. Haydovchilardan avtomashinani boshqarish huquqini tasdiqlovchi hujjatlar va shaxsini tasdiqlovchi hujjat bo‘lishi talab qilingan – hammasi hozir qanday bo‘lsa, shunday. Tezlikka kelsak, avtomobillar shahar bo'ylab soatiga 27 kilometr, yuk mashinalari esa soatiga 16 kilometr tezlikda harakatlanishi mumkin edi. Shu bilan birga, avtoturargohga oid qoidalar joriy etildi - mashinani ko'chada qarovsiz qoldirish taqiqlandi. Yana bir muhim voqea - 1936 yilda SSSRda Davlat avtomobil inspektsiyasi (GAI) paydo bo'ldi - yo'l harakati qoidalariga rioya qilishni nazorat qiluvchi birinchi ixtisoslashgan organ.
1950-yilda yo'l harakati qoidalarida boshqalarga xalaqit bermaslik Eng qizig‘i, haydovchining “odob, intizomli bo‘lishi, mashina holatini nazorat qilish” talabi ham bor edi. Haydovchiga qo'yiladigan yana bir talab - mast holda mashina haydamasligi kerak. Biroq, chorrahalar hali ham katta muammo bor edi. Yo'l belgilar yo'q, ular faqat 1979 yilda paydo bo'ladi. Shaharda siz allaqachon soatiga 50-70 kilometr tezlikda harakat qilishingiz mumkin, ammo shahar tashqarisida deyarli hech qanday cheklovlar yo'q. Haydovchi yo'l qoplamasining holatini va harakat xavfsizligiga ta'sir qiluvchi boshqa omillarni hisobga olishi va tegishli tezlikni tanlashi kerak edi.
Yo'l harakati qoidalari 1973 yilda ko'rinishni cheklaydigan parda bilan mashinani boshqarish taqiqlanadi. 1979 yildan keyin xavfsizlik kamarini taqish talabi joriy etildi, chorrahalarda ustuvor belgilar paydo bo'ldi va tirbandlik bo'lsa, haydash taqiqlanadi. Shahar tashqarisida tezlik chegarasi soatiga 90 kilometrni tashkil qiladi. SSSRda paydo bo'lgan qoidalarning oxirgi versiyasi 1987 yilga to'g'ri keladi, bu yo'l harakati qoidalari zamonaviylardan unchalik farq qilmaydi.