Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги терми муҳандислик технология институти магистратура бўлими


Download 0.84 Mb.
bet1/15
Sana22.06.2023
Hajmi0.84 Mb.
#1646971
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
ХАКИМЖОНОВА МАХБУБА ХАКИМЖОНОВНА


ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ТАЪЛИМ, ФАН ВА ИННОВАЦИЯЛАР ВАЗИРЛИГИ
ТЕРМИ МУҲАНДИСЛИК - ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ
МАГИСТРАТУРА БЎЛИМИ


Қўлёзма ҳуқуқида
УДК 661.833.422
ХАКИМЖОНОВА МАХБУБА ХАКИМЖОНОВНА


«КОНВЕРСИЯ УСУЛИ БИЛАН НАТРИЙ НИТРИТ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ»
Мутахассислик: 5А320401-Ноорганик моддалар кимёвий технологияси (минерал ўғитлар кимёвий технологияси)


Магистр
академик даражасини олиш учун ёзилган
диссертация


Термиз – 2023
МУНДАРИЖА:




КИРИШ




I-боб.

Адабиётлар шарҳи. Натрий нитрит ва нитрат олишнинг ва қўлланилишининг замонавий ҳолати.







1.1. Натрий нитрит- нитратнинг физик – кимёвий хоссаси ва тадқиқот усуллари







1.2. Натрий нитрит ва нитрат тузининг олишнинг асосий усуллари







1-боб бўйича хулосалар




2 -боб.

Тажриба ва анализларни олиб бориш усуллари







2.1. Тажриба объектлари ва кимёвий анализ усулларига характеристика







2.2. Физик-кимёвий анализ усуллари.







2.3.25°С ҳароратда натрий нитрат, натрий сульфат ва кальций таркибли тўрт компонентли сувли системанинг эрувчанлиги







2.4. 25°С ҳароратда уч компонентли система кальций нитрит – кальций сульфат – сув ва натрий нитрит – натрий сульфат – сув эрувчанлигини аниқлаш







2.5. 25°С ҳароратда тўрт компонентли нитритлар ва натрий сульфатлар ва кальций сувли системанинг изотермик эрувчанлиги







2.6. Кальций сульфатни натрий нитрит иштирокида эрувчанлиги







2-боб бўйича хулосалар




3-боб.

НАТРИЙ НИТРИТ ТУЗИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ







3.1.Натрий нитрит тузини кальций нитритга натрий сулфатни таъсир эттириб олишни асослаш ва технологик ҳисобларини бажариш







3.2.Кальций нитрат билан натрий сульфат конверсияси







3.3. Натрий нитритни олиш технологик схемаси ва моддий баланси







Хулоса ва таклифлар







Адабиётлар рўйхати




Кириш
Мавзунинг долзарблиги: Кимё саноати ўзига хос равишда агрокимёвий комплексни ва иқтисодни ривожлантирувчи сохаларида асосий ўринни эгаллаган. Соҳаларнинг ишлаб чиқариш саноати юқори технологиялар асосида ривож топган бўлиб, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар жаҳон стандартлари талабига жавоб бериши лозим. Шунинг учун замонавий кимё саноатини ривожланишининг асосий мақсадларидан бири Ўзбекистон Республикасининг иқтисодини ривожлантириш ҳисобланади [ 2 ].
Республикамиз иқтисодини ривожлантириш йўналишларидан бири табиий хом ашёлардан унумли комплекс фойдаланиш, маҳаллий хом ашё базасидан рақобатбардош ва импорт ўрнини босадиган маҳсулот ишлаб чиқаришдан иборат.
Бундай керакли кимёвий маҳсулот турига нитрит ва нитрат натрийлар киради. Бу маҳсулотга бўлган талаб ҳалқ хўжалиги соҳалари ривожланган сари ортиб бормоқда.
Ҳозирги кунда боғланган азот бирикмалари ишлаб чиқарувчи заводларда ишқор эритмасига чиқинди сифатида чиқадиган азот оксидларини юттириб натрий нитрат-нитрат ва кальций нитрит ва нитратли азотли минерал ўғитлар махсус қурилмаларда ишлаб чиқарилмоқда.
Олинган эритма буғлатилади ва қаттиқ фазага ўтгунча кристалланади. Тайёр маҳсулот калций нитрат-нитрит ажратиб олингандан сўнг қолган бошланғич эритма қурилиш материали сифатида қўлланилади.
Ишқорга юттириш натижасида натрийли ва калийли селитралар олишга эришилади. Бу усуллар амалий жиҳатидан кенг қўлланилмоқда аммо қиммат технология хисобланади. Шунинг учун ҳозирги кунда маҳаллий хом ашё ва азот оксидлари асосида натрий нитрит-нитрат ва кальций нитрит- нитрат тузларини олиш технологиясини ишлаб чиқиш устида иш олиб борилмоқда.
Кальций нитрит натрий нитрит ишлаб чиқаришда асосий оралиқ маҳсулот ҳисобланади. Кальций нитрит ва натрий нитритни олиш учун асосий хом ашё Қарақалпоғистон Республикасида жойлашган Жамансай кони оҳактоши билан Тумрюк кони мирабилити арзон ва очиқ усул билан қазиб олинади. Таклиф этилаётган технология бўйича табиий оҳактош куйдирилади ва сўндириш натижасида сўндирилган оҳак сути олинади. Оҳак сутини азот оксидлари (кучсиз нитрат кислота ишлаб чиқаришда чиқадиган чиқинди газлар) нинг ўзаро кимёвий реакцияси натижасида кальций нитрит ва нитрат аралшмаси ҳосил бўлади.
Асримизнинг 80 – йилларида илмий ишлаб чиқариш бирлашмаси «Карбонат» қорни тозалаш мақсадида 1м2 жойга 20-30 г миқдорда кальций хлорид ва нитритни қўлланиладиган янги самарали препарат таклиф қилди. Юқори эритувчанлик хусусиятини кальций хлорид беради. Кальций нитрит коррозияга чидамлилигини оширади. Натрий нитритни икки вариант билан олиш мумкин: оҳак сутини азот оксидлари билан абсорбциялаб олинган кальций нитрит-нитратни натрий сульфат билан конверсиялаб олинади. Биринчи вариант бўйича кальций нитрит натрий сульфат билан конвнрсига учратилиб, натрий нитрит эритмаси олинади ва чўкмага кальций сульфат қолади. Иккинчи вариант бўйича нитрит-нитат кальций натрий сульфат билан конверсияланиб, натрий нитрит-нитрат эритмаси олинади. Олинган эритма буғлатилиб, қаттиқ фазага ўтгунча кристалланади. Тайёр маҳулотни центрифугадан ўтгазиб, натрий нитрит ажратилади ва бошланғич эритма яна буғлатишга қайтарилади.
Иккала вариант бўйича ҳосил бўладиган оралиқ маҳсулот кальций сульфат қурилишда гипсли материал сифатида фойдаланилади.
Асосан натрий нитрит ва кальций нитрит тузларига машинасозлик саноати, металлургия саноати, қоғоз ишлаб чиқариш, резина саноати, текстил маҳсулотлари ишлаб чиқариш саноати, формацевтика, озиқ-овқат саноати, қурилиш соҳаси, медицина ва қишлоқ хўжалиги соҳаларида талаб катта бўлмоқда.
Натрий нитрит ўзимизда ишлаб чиқарилмаганлиги сабабли чет элдан сотиб олинади. Республикада бу тузларга бўлган йиллик талаб асосан озиқ -овқат саноатида 5 минг т, жаҳон бозорида тузларнинг нархи 1 тоннаси 517,40 доллар дан 663,93 долларгача кальций нитратга бўлган талаб– 1 йилда 30 минг.т ни ташкил қилади.

Download 0.84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling