& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Sintaksislik baylanιs tuwralι tu`sinik.
So`zler sintaksislik baylanιsqa tu`siw arqalι sintaksislik birlikler –so`z dizbegi, ga`p ha`m tekstti du`zedi. So`zlerdin` sintaksislik baylanιsqa tu`siwi sintaksislik ma`nilerdi payda etedi. Mιsalι: da`r`yanιn` suwι,salιnι tu`yeklew,sulιw jay sιyaqlι so`zlerdin` baylanιsι arqalι so`z dizbekleri du`zilip kelgen.
Bul so`zler belgili grammatikalιq qurallar arqalι baylanιsιp,sol so`zlerdin` arasιnda sintaksislik ma`nilerdi bildirip kelgen. Bundag`ι salιnι suwg`arιw so`z dizbegi is-ha`reket penen zatlιq ma`nidegi so`zlerdin` baylanιsιnan du`zilip zatlιq (obiektivlik) ma`nidegi qatnastι bildiredi.Bulardι baylanιstιrιwshι qural-tabιs sepligi.Son`g`ι so`z dizbegi (sulιw jay) kelbetlik penen atlιq so`zdin` dizbegi orιn ta`rtip arqalι baylanιsιp, ma`nilik jaqtan
Atlιq so`zdi sιpatlap, sιnlιq ma`ni bildiredi.
Sonday-aq,sintaksislik baylanιs jay ha`m qospa ga`plerdin` quramιnda da bayanιstιrιwshιlιq xιzmet atqarιp,ma`nilik qatnaslardι payda etedi: 1. Bizler shay iship boldιq. 2.Ala bultlar aspandι qaplap, qar borap jawdι.(X.S).
Bundag`ι birinshi ga`p-jay ga`p.Bul ga`ptin` baslawιsh ha`m bayanlawιshι betlik qosιmtalarι arqalι sintaksislik baylanιsqa tu`sken.Ma`nilik jaqtan xabar ma`nisin bildiredi.Ekinshi ga`p- qospa ga`p. Ol eki jay ga`pten du`zilip,ala bultlardιn` aspandι qaplag`anlιg`ι,qardιn` borap jawg`anlιg`ι tuwralι xabarlaydι.Bul qospa ga`ptin` quramιndag`ι jay ga`pler bayanlawιsh formalarι ha`m intonatsiya arqalι baylanιsqan. Demek, so`zlerdin` sintaksislik baylanιslarι arqalι so`z dizbegi,jay ga`p,qospa ga`p,tekst sintaksisi du`ziledi.


So`zlerdi baylanιstιrιwshι qurallar
So`zlerdin` o`z ara bir-biri menen grammatikalιq baylanιsqa tu`siwi so`z dizbegi ha`m ga`plerdi du`zedi. So`z dizbegi ha`m ga`pler to`mendegi grammatikalιq qurallar arqalι baylanιsadι:
1.So`z dizbegi ha`m jay ga`ptin` quramιndag`ι so`zler atlιqtιn` seplik,tartιm ha`m anιqlιq meyildin` betlik qosιmtalarι arqalι baylanιsadι.Mιsalι:Bizler tog`aydιn` ishinde bes-altι saat jol ju`rippiz .Bul ga`pte bizler jol ju`rippiz degen so`zler betlik qosιmtasι arqalι tog`aydιn` ishinde degen iyelik seplik ha`m tartιm qosιmtasι arqalι baylanιsιp kelgen.