& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


Download 1.82 Mb.
bet117/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

Sintaksis
Sintaksis-grammatikanιn` bir bo`limi. Sintaksis-grek so`zi, ol du`ziw, du`zilis degen ma`nini bildiredi.
Sintaksis morfologiya menen tιg`ιz baylanιslι u`yreniledi. Ekewinin` birligi grammatikanι du`zedi.
So`zlerdin` sintaksislik baylanιsι arqalι du`ziletug`ιn so`z dizbegi, ga`p ha`m tekst sintaksiste u`yreniledi.
Irkilis belgilerinin` durιs qoyιlιwι punktuatsiyada u`yreniledi. Punktuatsiya –latιnnιn` punktum (noqat) degen so`zinen alιng`an.
Irkilis belgilerinin` qag`ιydalar jιynag`ιna punktuatsiya delinedi.
So`zlerdin` baylanιsι arqalι du`ziletug`ιn so`z dizbegi, ga`p ha`m tekstin` du`zlisi ha`m ma`nileri u`yreniletug`ιn grammatikanιn` bir bo`limine sintaksis dep ataladι.
Tekst
Ma`nilik xa`m gramatikalιq jaqtan baylanιsqan birneshe ga`lerdin` dizbegi teks dep ataladι.
Teksttin` ko`lemi xa`r turli boladι. ol o`z aldιna qollanιlg`an eki ya birneshe ga`pten quralg`an putin bir avzasttan yamasa eki xa`m birneshe avzatsttan duziliuide mumkin.
Teksttin`quramιna kirgen avzatstlardι ma`nilik jaqtan baylanιstιrιuda intonatsiya, so`zlerdin` xa`r bir avzatstta qaytalanιp qollanιlιuι, almasιqlar, da`nekerler ken` qollanιladι. Mιsalι: Atlar sol sesti esitip qalg`anday da`rriu kunge arqasιn ιsιtιp azmaz turadι da, suug`a ja`ne auzιn basadι.
Suug`a a`bden qang`an jιlqιlar asιqpay jolg`a shιg`ιp aladι da, seysxanag`a qarap qashιp ketedi. Olar quyrιqlarιn ko`terip oynaydι. (Sh. A.).
Bul keltirilgen tekst eki avzasttan duzilgen. Teksttin` bo`leklerin (avzatstlarιn) ma`nilik xa`m gramatikalιq jaqtan baylanιstιrιuda mιsalda dιqqat etilgen so`zlerdin` qaytalanιp keliui xa`m almasιq so`zler qatnasqan.
Tekst - ma`nilik xa`m duzilislik jaqtan baylanιsqan bir tutas so`ylem birligi. Teksttin` quramιna kirgen jay xa`m qospa ga`pler mazmunιna xa`m baylanιstιratug`ιn uaqιyalarι jag`ιnan bir-birine baylanιslι bir putin mazmung`a iye boladι.
Tekst bir, eki yamasa birneshe avzatstlardan duzilgen ken`eytilgen turinde de keledi. Teksttin` quramιna kirgen avzatstlardιn` mazmunlarι bir-birine ma`niles izbe-iz quralg`an boladι. Olar xa`r turli gramatikalιq qurallar, almasιq so`zler, so`zlerdin` ta`kirarlanιuι, intonatsiya xa`m t. b. jollar menen ma`nilik baylanιsqa tusedi.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling