& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


So`z dizbeginin` bas so`zdin` bildiriliwine qaray tu`rleri


Download 1.82 Mb.
bet125/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

So`z dizbeginin` bas so`zdin` bildiriliwine qaray tu`rleri
So`z dizbeginin` bas (bag`ιndιrιwshι)so`zi onιn` tiykag`ι ma`ni an`latιwshι sιn`arι bolιp keledi,bag`ιnιn`qι sιn`arι bas so`zdi tu`sindiriwshi,ken`eytiwshi xιzmetti atqaradι.sonlιqtan bas sιn`arιnιn` qanday so`z shaqabιnan bolιwιna qaray,so`z dizbegi atawιsh so`z dizbegi ha`m feyil so`z dizbegi bolιp ekige bo`linedi.
So`z dizbeginin` bag`ιndιrιwshι (bas)so`zi atawιsh so`zlerden bolg`an tu`rine atawιsh so`z dizbegi delinedi.
Atawιsh so`z dizbeginin` bag`ιndιrιwshι so`zi,ko`binese atlιqtan,kelbetlikten,jekke-siyrek basqa atawιsh so`zlerden de boladι.
1 Basqarιwshι so`z atlιqtan bolg`an so`z dizbeginin` du`ziliw sxemasι to`mendegishe:
1) atlιq+atlιq:ju`n oramal,jipek gezleme,sawιnshι qιz,fermanιn` mallarι,g`awashanιn` japιrag`ι,ju`k mashina,un qalta,adamg`a dos,kitaptιn` son`g`ι beti,paxta mamιg`ιnιn` talshιg`ι,t.b.;
2) kelbetlik+atlιq:ken` dala,biyik Terek,aq tawar,uzιn boylι jigit, Sarι sιnlι qιz,salqιn samal,awιldag`ι mektep,orpan` topιraqlι jer,:
3) sanlιq+atlιq:u`sh adam,on jιlqι,tog`ιzιnshι klaas,eki oqιwshι, ju`zlegen qoy,jigirma birinshi a`sir,t.b.;
4) almasιq+atlιq:bul kisi,usι oqιwshι,barlιq adamlar,usι bala ,mιna awιl,anaw qιz,t.b.;
5) kelbetlik feyil+atlιq: o`rilgen jay,ton`lag`an jer, oqιlg`an kitap,su`rilgen jer ,otalg`an atιz ,tigilgen na`l,t.b.:
2. Bag`ιndιrιwshι so`zi kelbetlikten bolg`an so`z dizbekleri: jaydan biyik,mennen u`lken,so`zge sheshen,iske shaqqan, qardan aq ,isine puqta,so`zge olaq,aytpag`a an`sat,adamg`a dos qustan ju`yrik ,atadan jalg`ιz,ha`mmesinen sulιw,mennen jaqsι,o`z miyneti menen qa`dirli,as iyesi menen tatlι,t.b.
So`z dizbeginin` bag`ιndιrιwshι so`zi feyilden bolg`an tu`rine feyil so`z dizbegi delinedi.
Feyiller so`z dizbegin du`ziwde o`nimli qollanιladι.Olar to`mendegi so`z shaqaplarι menen dizbeklesip keledi:

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling