Baslawιsh penen bayanlawιsh o`z-ara kelisiw jolι menen baylanιsadι.
&Baslawιsh
Ga`ptin` kim ya ne na`rse haqqιnda aytιlg`anιn bildiretug`ιn bas ag`zag`a baslawιsh delinedi.
Baslawιsh to`mendegi belgilerge iye boladι: 1) zatlιq ug`ιmdι an`latatug`ιn ataw sepligindegi so`z arqalι bildiriledi.2) is-ha`rekettin` iyesin bildiredi. 3) kim? ne? kimi? Nesi? Sorawlarιna juwap beredi.4) ga`pte bayanlawιshtan aldιn aytιladι. 5) bayanlawιsh penen bette sanda kelisip baylanιsadι.
Mιs: Adam ilim menen joqarιg`a ko`teriledi. Baslawιsh ko`binese atlιq, atlιq ornιna qollanιlatug`ιn almasιqlardan boladι. Mιs: ullιlιq aqιl ha`m a`dep penen ayda boladι. Ol-bu`rkitli awιlιnιn` padasι
Baslawιshlar atlιqlasqan kelbetlik, sanlιq, kelbetlik, feyil, ha`reket atι feyili ha`m eliklewish so`zler arqalι bildiriledi. Mιs: A`depli- isi menen a`depli. Altι ekige bo`linedi. Juwιrιw –sporttιn` bir tu`ri. Qιymιldag`an qιr asar. Ishten gu`rsildi estildi.
Baslawιsh du`zilisine qaray jay, qospa, ha`m ken`eytilgen tu`rinde qollanιladι.
&Jay, qospa, ha`m ken`eytilgen baslawιshlar
1.jay baslawιsh dara bir so`zden, iyelik sepligindegi atlιq penen ataw sepligindegi atawιshlardιn` dizbeginen boladι. iyelik sepligindegi atιq penen ko`mekshi atawιsh ekewi qosιlιp bir sorawg`a juwap beredi ha`m bir baslawιshtιn` xιzmetin atqaradι.
Mιs: Balalar top oynap atιr. U`shewi piyadalap g`awashalardι aylanιp shιqtι. Shertektin` ishi jaqsι bezelgen. Bag`dιn` do`geregi diywal menen qorshalang`an
2. qospa baslawιshlar qospa so`z ha`m sintaksislik bo`lekke bo`linbeytug`ιn so`zlerdin` dizbegi arqalι bildiriledi. Mιs: Tawmurat degen jigit sport penen shug`ιllanιwdι jaqsι ko`redi. Ayzada ekewimiz fermada sawιnshι bolιp isleymiz. O`zbekistan respublikasι 1991-jιlι g`a`ressizlikke eristi. Ot jag`ιw, Kir juwιw Aysa`nemnin` belgili isi boldι.
3. Ken`eytilgen baslawιsh kelbetlik feyil ha`m ha`reket atι feyillerinin` basqarιwιndag`ι toplamlardan boladι. Mιs: Ko`pti jamanlag`an ko`miwsiz qaladι. Eki kemenin` basιn uslag`an suwg`a ketedi. Talant iyesin ta`rbiyasιz qaldιrιw zulιm.
Do'stlaringiz bilan baham: |