& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

1. Ten` baylanιs
Bir-birine g`a`rezsiz ten` ma`nili baylanιsta kelgen so`zlerdin` dizbegine ten` baylanιs dep ataladι.
Ten` (dizbekli) baylanιstag`ι so`zler o`z-ara bir-biri menen da`nekerler ha`m intonatsiya arqalι baylanιsadι.. Mιs: 1. Tikjarlardιn` u`stin qaplag`an qayιn`lar menen osinalar qιzg`ιsh, Sarι ren`ge do`ndi. Degen ga`ptegi dιqqat etilgen so`zler da`nekerler ha`m intonatsiya arqalι baylanιsqan. Bunda qayιn`lar menen osinalar degen eki so`zdin` arasι menen da`nekeri arqalι, al qιzg`ιsh, Sarι so`zleri intonatsiya arqalι baylanιsιp ten` ma`nili baylanιsta kelgen.Ten` baylanιs jay ga`plerdegi birgelikli ag`zalardι , dizbekli qospa ga`plerdegi jay ga`plerdi o`z ara baylanιstιradι.
2. Bag`ιnιn`qι baylanιs
Bag`ιnιn`qι baylanιstag`ι so`z dizbekleri ha`m basqa sintaksislik birliklerdin` sιn`arlarι biri ekinshisine bag`ιnιw jolι menen baylanιsadι. Bunda bag`ιndιrιwshι sιn`ar bag`ιnιn`qι sιn`ar arqalι anιqlanadι, tu`sindiredi.
Bag`ιnιn`qι baylanιs so`z dizbegi , jay ga`p ha`m bag`ιnιn`qιlι qospa ga`ptin` sιn`arlarιn o`z-ara baylanιstιradι. Mιs: 1. gu`zgi jιyιn terim sapalι o`tkerildi. 2. Bizler sawιnshιmιz. 3. qalιn` qar jawιp, jer muz-tayg`aq boldι.
Bul mιsallardag`ι birinshi ga`ptegi gu`zgi jιyιn terim sapalι o`tkerildi so`zleri so`z dizbegi. Ekinshi ga`p jay ga`p. u`shinshisi- bag`ιnιn`qιlι qospa ga`p. bulardιn` ha`mmesinde olardιn` bir-biri menen baylanιsqan sιn`arlarι bir-birine g`a`rezli bag`ιnιn`qι baylanιsta kelgen. Ten`izdin` (bag`ιnιn`qι so`z) hawasι (bas so`z)
Bag`ιnιn`qιlι baylanιstιn` tu`rleri
Bag`ιnιn`qιlι baylanιstag`ι so`zler o`z ara bir-biri menen to`rt tu`rli usιlda baylanιsadι. Kelisiw , basqarιw, jupkerlesiw ha`m u`ylesiw
1. Kelisiw. So`zlerdin` bette, sanda kelisip baylanιsιwιna kelisiw dep ataladι.
Kelisiw usιlι menen baslawιsh-bayanlawιshlιq qatnastag`ι so`zler baylanιsadι. baslawιsh-bayanlawιshlιq qatnastag`ι so`zlerdin` biri bag`ιnιwshι so`z, ekinshi bag`ιndιrιwshι so`z bolιp keledi. Bunda bag`ιnιwshι so`z, bag`ιndιrιwshι so`zge formasι jag`ιnan sa`ykeslenip, bag`ιndιrιwshι so`z (baslawιsh) qaysι bette kelse, bag`ιnιwshι so`zde (bayanlawιsh) ta sol bette keledi. Demek bayanlawιsh baslawιsh penen kelisiw jolι menen baylanιsadι. Mιs: men oqιp atιrman. Biz oqιymιz. Sen isleysen`. Sizler so`ylesip otιrsιz. Ol oqιp atιr. Olar ketip baratιr.
Bul ga`plerdin` ha`mmesinde de baslawιsh penen bayanlawιsh bette, sanda kelisip baylanιsqan.