& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

&Ga`p
Til arqalι qarιm-qatnas jasawdιn` en` kishi sintaksislik birligine ga`p dep ataladι. Ga`p bir so`zden de, eki yamasa birneshe so`zlerdin` dizbeginen de du`ziledi. Olar neshe so`zden du`zilsede ga`plik belgi-intonatsiya ha`m bir na`wiye pikir tιyanaqlιlιg`ιna iye boladι
Ga`ptin` o`zine ta`n tiykarg`ι belgileri to`mendegiler:
1. Ga`ptin` tiykarιn bas ag`zalar (baslawιsh ha`m bayanlawιsh) du`zedi. 2. Ha`rbir ga`p intonatsiya pu`tinligine iye boladι.
3. Ga`aptin` mazmunιnan belgili bir ma`ha`llege qatnaslι is-ha`reket, waqιyalar xabarlanadι: 1. Shigitler ko`gerip shιqtι. 2. ta`rbiya jumιslarι ju`rgizilip atιr. 3. G`awashalardι suwg`arιwdι baslaymιz.
Bul ga`pler o`tken, ha`zirgi ha`m keler ma`ha`llerde aytιlg`an.
Ga`pler aytιlιw maxsetine qaray u`sh tu`rge bo`linedi: Xabar ga`p, soraw ga`p ha`m buyrιq ga`p.
Ga`pler du`zilisine qaray jay ga`p ha`m qospa ga`p bolιp, ekige bo`linedi.
& Ga`tin` mazmunιna qaray tu`rleri.
Ga`pler mazmunιna qaray to`rt tu`rge bo`linedi: Xabar ga`p, soraw ga`p ha`m buyrιq ga`p, u`ndew ga`p
1.Xabar ga`p
Qanday da bir haqιyqatlιq haqqιnda xabardι bildiretug`n ga`plerge xabar ga`p delinedi.
Xabar ga`pler so`ylewde bir jo`n pa`sen` intonatsiya menen aytιladι, ga`ptin` aqιrιna keldip intanatsiya biraz pa`sen`leydi. Jazιwda xabar ga`ptin` aqιrιna noqat qoyιladι. Xabarlιq ma`ni jay ga`p arqalι da, qospa ga`p arqalι da bildirilip kele beredi.
Xabar ga`pler ma`nisi boyιnsha bolιp o`tken, bolιp atιrg`an ya endi bolatug`ιn is-ha`reket, qubιlιslardι xabarlaydι. Mιsalι: U`lkemizde ba`ha`r baslandι. Endi sanawlι ku`nlerden son` diyxanlarιmιz u`lken u`mitler menen jerge tuqιm shashadι.
2.Soraw ga`p
Mazmunι boyιnsha sorawlι ma`ni bildiretug`ιn ga`plerge soraw ga`p deleinedi.
So`ylewshi o`zi bilmenen na`rselerin, is-ha`reket, waqιyalardι sorap biliw maqsetinde soraw ga`plerdi qollanadι.
Soraw ga`ptin` sorawlι ma`ni bildiretug`ιn bo`legi basqa bo`leklerine qarag`anda ko`terin`ki aytιladι. Jazιwda soraw ga`ptin` keynine soraw belgisi qoyιladι. Mιs: sen neshinshi kursta oqιysan` ? Atιn` kim? Go`nemeken ya taza mashinameken?
Soaw ga`plerdin` ma`nisi to`mendegi grammatikalιq qurallar arqalι bildiriledi.