2. Basqarιw. So`zlerdin` seplik qosιmtalarι ( barιs, tabιs, orιn, shιg`ιs) ha`m tirkewishler arqalι baylanιsιwιna basqarιw delinedi. Seplik-qosιmtalι ha`m tirkewishli so`zlerdi talap etetug`ιn so`z bag`ιndιrιwshι, al seplik qosιmtalι ha`m tirkewishli so`zler bag`ιnιn`qι so`z boladι. mιs: awιlg`a barιw, g`awashalardι suwg`arιw, suwda ju`ziw, awιldan qaytιw, o`zin`izge ma`lim, mennen u`lken, telefon arqalι so`ylesiw, da`ryag`a deyin barιw, ku`n sayιn qatnaw
An`latιw: Eger zat so`ylewshige de, tιn`lawshιg`a da anιq bolmay ulιwma aytιlsa, onda tabιs sepliginin` jalg`awι jasιrιnιp jalg`anadι. Mιsalι: paxta terdim, jurnal oqιdιm, ertek tιn`ladιm
3. Jupkerlesiw. So`zlerdin` heshqanday seplik qosιmtasιz ha`m tirkewishsiz orιn ta`rtip arqalι baylanιsιwιna jupkerlesiw delinedi. Jupkerlesip baylanιsqan so`zler orιn ta`rtibi jag`ιnan arag`a so`z salmay irgeles keledi.
Jupkerlesiwshi baylanιstag`ι so`zlerdin` bag`ιnιn`qι so`zi, ko`binese kelbetlik, ra`wish, hal feyil ha`m eliklewishlerden, al bag`ιndιrιwshι so`zi feyil ha`m atlιqlardan boladι.
mιs: taza suw, qιzιqlι kitap, a`ste so`yledi, tez ayttι, silpilep jawdι, juwιlmag`an ko`ylek, jalt qaradι, g`ashιr-g`ashιr shaynadι, ju`n oramal, bul bala, sulιw ko`rinis, mazalι qawιn, mazmunlι o`mir.
4. u`ylesiw. So`zlerdin` iyelik sepligi ha`m tartιm qosιmtalarι arqalι o`z ara u`ylesip baylanιsιwιna u`ylesiw delinedi. U`ylesiwshi baylanιstag`ι so`zlerdin` bag`ιndιrιwshι so`zi tartιm qosιmtalι,al bag`ιnιn`qι so`zi iyelik sepliginde keledi. Mιs: ten`izdin` hawasι, inimnin` kitabι, boyannιn` tamιrι, qardιn` suwι, jaydιn` a`ynegi h.t.b
U`ylesiwshi baylanιstag`ι so`zler orιn ta`rtibi jag`ιnan arasιnda basqa so`zler kelip, bir-birinen uzaq turιp ta baylanιsadι. Mιs:A`mettin` joldag`ι isi, qon`sιsιnιn` aytqan so`zi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
