& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


Download 1.82 Mb.
bet94/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

Ra`wish
Ra`wish, ko`binese is-ha`rekettin`, geyde belgi yamasa zattιn` belgisin bildirip keledi. Is-ha`rekettin` belgisin bildirip kelgende, feyiller menen baylaιsadι. Mιs: Bu`gin erte keldi. To`mende ko`rindi. Tez so`yledi.
Ra`wish belginin` belgisin bildirip kelgende, kelbetlik penen bpaylanιsadι. Mιs: Ju`da` qιzιq kitap, og`ιrι aqιllι bala, ku`ta` jin`ishke jip, onsha qιzιq emes.
Zattιn` belgisin bildirip kelgende, atlιq penen baylanιsadι: Bιyιl salιdan mol o`nim alιndι. qurιlιsqa az qarjι jumsaldι.
Is-ha`rekettin` ha`r tu`rli belgisin, hal jag`dayιn bildiretug`ιn so`z shaqabιna ra`wish delinedi.
Ra`wishler qashan?qayda?qayerde?qalay?qansha?qaytip? t.b. sιyaqlι sorawlarg`a juwap beredi.
Ra`wishler o`zi qatnaslι so`ler menen o`z formasιn o`zgertpesten baylanιsadι. Sonlιqtan olar o`zgermeytug`ιn so`z shaqabι toparιna kiredi. Ra`wish ga`pte ko`binese pιsιqlawιsh xιzmetin atqaradι.
Ra`wishler du`zilisine qaray tu`rleri.
Ra`wishler du`zilisine qaray jay ra`wish ha`m qospa ra`wish bolιp ekige bo`linedi.
Jay ra`wish.
Dara bir so`zden bolg`an ra`wishke jay ra`wish delinedi.
Mιs: Keshe keldim, ha`zir shιg`ιp ketti, tez jazdι, shaqqan so`yledi, qιsta qar jawdι, ba`ha`rde ekti.
Jay ra`wishler morfologiyalιq qurlιsιna qaray tiykar ha`m do`rendi ra`wish bolιp ekige bo`linedi.
Tek tu`bir so`z tu`rinde kelgen ra`wishlerge tiykar ra`wish delinedi: erte, Kesh, ko`p, az, burιn, tez, jιldam, shaqqan, joqarι, to`men, keyin, son`, t.b.
Tiykar ra`wishlerdin` ko`pshiligi salιstιrιw da`reje qosιmtalarι menen o`zgeredi. Mιs: ko`p-ko`plew, az-azlaw, to`men-to`menirek, joqarι-joqarιlaw, t.b.
So`z jasawshι qosιmtalar arqalι jasalg`an ra`wishlerge do`rendi ra`wishler delinedi.
Do`rendi ra`wishler tu`bir ha`m qosιmtalarg`a bo`linedi: Tu`rikmen-she, orιs-sha, jan`a-sha, usι-lay, pu`tin-ley, jas-lay, ko`k-ley, ko`p-lep, erte-lep, keri-sinshe, ish-keri, tιs-qarι, qιs-ta, tu`n-de, jaz-da, t.b.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling