£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Respublikasi tashkil etilganligi e’lon qilindi. 

1921 yil 4 martda Moskvada BXSR va RSFSR o’rtasida Ittifoq shartnomasi va 

iqtisodiy bitim imzolandi. Bu esa Rossiya Federatsiyasi va uning Turkistondagi 

vakolatli namoyandalariga Buxoro Respublikasi ichki ishlariga bevosita aralashish, u 

erdagi o’zgarishlarni nazorat etish va uni aniq sotsialistik maqsadlar sari yo’naltirish 

uchun keng imkoniyatlar ochib berdi. Shuningdek, Buxoro Xalq Sovet respublikasining 

asosiy rahbar tashkiloti - Buxoro Kompartiyasi RKP (b) ning viloyat tashkiloti maqomida 

faoliyat yuritardi. 

RKP (b) MQ 1922 yil mayida “Turkiston-Buxoro ishlari haqida” qaror qabul 

qildi. Unda O’rta Osiyoda, jumladan, Buxoroda jadallik bilan “sotsialistik tuzumni 

mustahkamlash” qat’iy uqtirildi. Shuningdek, RKP (b) MQ ning 1923 yil 12 iyunda qabul 

qilgan Buxoro masalasiga doir maxsus qarori ham bu davlatning ichki ishlariga qo’pollik 

bilan aralashish edi. Negaki, unda Buxoroning rivojlanish jarayonini “sotsialistik izga” 

burib yuborish maqsadi ko’zda tutilgandi. Buxoro xalqining tub milliy manfaatlari yo’lida 

fidoyilik bilan faoliyat yuritgan, inqilobiy harakatlarning faol ishtirokchilaridan bo’lgan 

---

 

211

A.Fitrat, M.Aminov, Otaxo’jaev, Yoqubzoda va boshqalar Moskva vakillarining talabi 

bilan respublika hukumati tarkibidan chetlatildi. 

 Buxoro XSRning 1921 yil sentyabrida qabul qilingan Konstitutsiyasi ham RSFSR 

Konstituttsiyasi andozasida tuzilgan edi. Hukmron Markaz tashabbusi bilan 1923 yil 

martida O’rta Osiyo Iqtisodiy Kengashining tuziliish va uning tarkibiga Buxoro XSRning 

ham jalb qilinishi bu uning iqtisodiy mustaqilligining asta-sekin qo’ldan boy berib 

borilishiga sabab bo’ldi. Moskva tazyiqi ostida bu hududda sotsialistik o’zgarishlar izchil 

amalga oshirilib borildi. 1924 yil sentyabrda bo’lib o’tgan V Butunbuxoro qurultoyi 

BXSRni Buxoro Sovet Sotsialistik Respublikasi deb e’lon qildi. Nihoyat, 1924 yilda 

o’tkazilgan milliy-davlat chegaralanishi natijasida uning hududlari O’zbekiston va 

Turkmaniston Sovet sotsialistik respublikalari tarkibiga qo’shib yuborildi, Buxoro davlat 

sifatida tugatildi.