£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

madaniyati deb ataladi. Zamonbobo makonidan maydoni 170 kv.m bo’lgan 

erto’la tipidagi uy, ikki chayla, kulolchilik xumdoni va boshqa ashyolar topildi. 

Makonning sharqiy-janubiy tomoni suv toshqinidan himoyalanish maqsadida 

dambaga o’xshash devor bilan o’ralganligi ma’lum bo’ldi. Qazishlar vaqtida 

erto’la va uning atrofidan o’choq o’rni, ustunlar o’rnatilgan chuqurchalar, 

qoramol, echki va yovvoyi hayvonlarning suyaklari, qorayib ketgan bug’doy va 

arpa donlari, qamish va poxol qoldiqlari, toshdan yasalgan yorg’uchoq siniqlari, 

chaqmoq toshdan yasalgan o’roq parchalari, toshdan yasalgan munchoqlar 

topildi. Topilmalar Zamonboboliklarning dehqonchilik va chorvachilik bilan 

shug’ullanganini ko’rsatadi. 

Zamonbobo ko’lining shimoliy sohilidan topilgan qadimgi qabristonda 45 

ta mozor ochilib o’rganiladi. Mozorlar hozirgidek lahat shaklida bo’lib, 

marhumlar o’ng va chap yoni bilan ona qornida yotgan chaqaloq singari gujanak 

shaklida ko’milgan. O’liklar yolg’iz, juft, ba’zan uchtalab /erkak, ayol va bola/ 

ko’milganligi, bir go’rga takror ko’milish hollari bo’lganligi aniqlandi. Erkaklar 

qabridan o’q-yoy paykonlari, pichoqsimon qurollar, ayollar qabridan tosh 

munchoq, oltin marjon, surma, toshoyna va boshqa buyumlar, bir qabrdan 

kichkina sopol haykalcha topiladi. Qazilmalarda topilgan Badaxshon la’lidan 

ishlangan munchoqlar, Turkmaniston sopol idishlari Zamonboboliklarning 

boshqa xududlardagi urug’ jamoalari bilan iqtisodiy va madaniy aloqalarda 

bo’lganligini ko’rsatadi. 

---

 

30

Zamonbobo madaniyati bir urug’ jamoasining moddiy va madaniy merosi 

hisoblanadi. Zamonbobo makoni va qabristoni O’zbekiston tarixshunosligidagina 

emas, jahon tarixi fanida ham mashhurdir. 

Eneolit va bronza davriga xos yana bir yodgorlik Zarafshon vodiysida 

Tojikiston respublikasining O’zbekiston bilan chegaradosh qishlog’i - 

Sarazmdan topildi. Bu makonning maydoni 90 gektar bo’lib, odamlar uzoq 

yillar davomida istiqomat qilganlar, dehqonchilik bilan shug’ullanganlar. 

Sarazmda bir xonali va xom g’ishtdan yasalgan ko’p xonali uylar, ikkita 

ibodatxona va qishloq ko’chalari ochildi. Qazishmalar natijasida uylar o’rtasida 

oilaviy e’tiqod joyi, dumaloq shaklda ishlangan olovxona /altar/, torozi toshlari, 

to’qimachilik dastgohining qismlari, urchuq toshlar, pichoq, xanjar, qarmoq, igna 

va bigizlar, sopol idish parchalari, mis oyna, taqinchoqlar topildi. Metall 

buyumlar yasash keng tarqalganligi aniqlandi. Kulolchilikda charx dastgohi 

kashf etilgan. 

Shunday qilib, So’g’d o’lkasining Zamonbobo va Sarazm yodgorliklari 

bobodehqonlarimizning soy va daryo etaklaridagi zaxkash erlarda yuritgan 

dehqonchilik xo’jaligi haqida qimmatli ma’lumot beruvchi makonlardir. 

1969-1974 yillarda A.Asqarov rahbarligidagi arxeologlar guruhi 

Surxondaryo viloyati Muzrabod vohasida cho’lida qidiruv ishlari olib borib,