£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Kengashda Almati Deklaratsiyasi qabul qilindi. Deklaratsiyada quyidagilar 

haqida bayonot berildi:  

•  hamdo’stlik qatnashchilarining o’zaro aloqalari ular o’rtasidagi tenglik asosida 

tuziladigan bitimlar hamda bitimlarda belgilangan    tartiblar    doirasida    faoliyat    

yuritadigan muvofiqlashtiruvchi muassasalar orqali amalga oshiriladi; 

•  MDҐ davlat ham emas, davlatlar ustidagi tuzilma ham emas; 

•  xalqaro   strategik   barqarorlikni   va   havfsizlikni ta’minlash maqsadida harbiy-

strategik kuchlarning birlashgan qo’mondonligi va yadro quroli ustidan yagona 

nazorat saqlab qolinadi; 

•  MDҐ ochiqdir, uning barcha a’zolari roziligi bilan sobiq SSSR ning a’zolari va 

boshqa davlatlar ham unga qo’shilishi mumkin; 

•  umumiy iqtisodiy makonni, umumiy bozorni vujudga keltirishda va 

rivojlantirishda hamkorlik qilishga sodiqlik tasdiqlanadi; 

•  MDҐning tuzilishi bilan SSSRning mavjudligi to’xtatiladi; 

•  Ґamdo’stlik qatnashchilari o’z Konstitutsiyalaridagi tartib, qoidalarga binoan sobiq 

SSSR ning shartnomalari va bitimlaridan kelib chiqadigan halqaro majburiyatlarini 

bajarilishiga kafolat beradilar; 

•  MDҐ qatnashchilari mazkur Deklaratsiya qoidalariga og’ishmay rioya etish 

majburiyatini oladilar. 

MDҐ kengashlarini tayyorlash bo’yicha ishchi guruhini tuzish to’g’risida protokol 

imzolandi. Shu tariqa, Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkil topdi. 

1993 yil yanvarda Minskda MDҐ Davlatlari boshliqlarining navbatdagi kengashi 

bo’ldi. Unda MDҐning Nizomi imzolandi va MDҐning huquqiy   rasmiylashtirish   

jarayoni   yakunlandi.    

 

1991-1999 yillarda MDҐ davlat boshliqlarining 25 ga yaqin kengashi bo’lib, ularda 

hammasi bo’lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, tashkiliy va umumiy sohalarga oid 

1300 ga yaqin masalalar muhokama etilib, tegishli hujjatlar imzolandi. 

 

---

 

363

Hamdo’stlik mamlakatlarining iqtisodiy va madaniy aloqalari katta mashaqqatlar va 

sekinlik bilan mustahkamlanib bordi. Qabul qilingan hujjatlarning aksariyati qog’ozda 

qolib ketdi. Bunga sabab tomonlarning muammolarni echishni istamayotganida emas, 

aksincha, o’zaro hamkorlik teng huquqli asosda, har bir mamlakatning milliy 

manfaatlarini hisobga olgan holda yuritilishiga intilayotganligi bilan bog’liq edi. O’tgan 

yillar davomida erishilgan ahdlashuvlarni amalga oshirishning samarali mexanizmi 

yaratilmadi, o’zaro hisob-kitoblar muvofiqlashtirilmadi. 

2000 yil 24-25 yanvar kunlari Moskvada MDҐ mamlakatlari rahbarlarining sammiti 

bo’lib o’tdi. Unda Rossiya davlat boshlig’i V.Putin Hamdo’stlik Davlatlari boshliqlari 

kengashining raisi etib saylandi. Ukraina Bosh vaziri V.Yushenko MDҐ mamlakatlari 

hukumat boshliqlari kengashining raisi etib saylandi. Kengashda MDҐ  a’zolari bo’lgan 

mamlakatlar o’rtasidagi munosabatlarni yanada rivojlantirish, MDҐni isloh qilish 

borasidagi masalalar muhokama qilindi. Bu kengash MDҐning kelajagiga katta ishonch 

uyg’otdi. Bu ishonch Rossiya Prezidenti V.Putinning MDҐ doirasidagi sheriklar bilan 

yaqinlashishga qaratilgan harakatlarida o’z ifodasini topmoqda. 

 2000 yil 21 iyunda Moskvada bo’lib o’tgan MDH davlat boshliqlarining 

sammitida MDH doirasida erkin savdo zonasi barpo etish borasidagi ishlarni, integratsiya 

jarayonlarini faollashtirishga qaratilgan 2005 yilgacha bo’lgan muddatda Hamdo’stlikni 

rivojlantirish dasturi muhokama qilindi va tegishli hujjat imzolandi. 2003 yilgacha 

jinoyatchilik, terrorchilik va ekstremizmning turli ko’rinishlariga qarshi birgalikda 

choralar ko’rish to’g’risida, MDHning terrorchilikka qarshi kurash markazini tuzish 

haqida qarorlar qabul qildilar. 

Terrorchilikka qarshi kurash markazi rahbari etib Rossiya Federal xavfsizlik 

xizmati, Konstitutsiyaviy tuzimni himoya qilish va terrorchilikka qarshi kurash 

departamenti boshlig’ining birinchi o’rinbosari Boris Milnikov tayinlandi. 

2001 yil 29-30 noyabr kunlari Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga 

bag’ishlangan yubiley sammiti bo’lib o’tdi. Sammit qatnashchilari Afg’onistondagi 

voqealar to’g’risida bayonot qabul qildilar. Bayonotda aksilterror operatsiyasi ijobiy 

baholandi. 

Yubiley sammitida yana bir hujjat – MDH tuzilganining 10 yilligi 

munosabati bilan Bayonot imzolandi. Bayonotda 10 yil davomida rejalashtirilgan 

hamma tadbirlar ham amalga oshmagani ta’kidlandi. Hamdo’stlik barcha a’zo 

mamlakatlar xalqlari farovonligini oshirish yo’lida salohiyatga ega ekanligi, 

undan foydalanish zarurati e’tirof etildi.  

 

MDHning 10 yillik tarixi guvohlik beradiki, Hamdo’stlikning tashkil etilishi 

foydali bo’ldi. Hamdo’stlik 10 yil oldin qanday kerakli tashkilot bo’lgan bo’lsa, 

bugungi kunda ham shunday keraklidir. Sobiq Ittifoq parchalangach, yuzaga 

kelgan mustaqil davlatlarning bir-biriga bog’langan iqtisodiyotini to’ldirib turish 

zarur edi. Hamdo’stlik mana shunday to’ldiruvchilik rolni o’ynadi, parchalanish 

jarayonida nizo-janjal chiqishiga yo’l qo’ymadi. 

---

 

364

Hamdo’stlik hozirgi kunda ham ahamiyatini yo’qotgani yo’q. MDH yon-atrofdagi 

voqealarga munosabat bildirishda yakdillik ko’rsatish, xususan, terror, narkobiznes, 

uyushgan jinoyatchilik, ekstremizm kabi balolarga qarshi turishda hamjihatlikni 

mustahkamlash, bahamjihat harakat qilishda muhim o’ringa ega. Hamdo’stlikning yana 

bir ahamiyatli tomoni shundaki, globalizatsiya jarayonlari jadallashib borayotgan hozirgi 

sharoitda dunyoda yuz berayotgan iqtisodiy va siyosiy o’zgarishlarga tayyor turish, turli 

inqirozlarni engishda barcha a’zo davlatlar uchun kerakli va foydali tashkilotdir.