Ў збекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Иншоотларни пойдевор ёки замин билан бириктирувчи ва уларнинг 
кўчишини чекловчи қурилмалар таянчлар деб аталади.
Иншоот таянчлар асосан қуйидаги турларга бўлинади:
шпренгель 
балка 
2.7-
расм 
фазовий рама 
2.8-
расм 

---

5 
1. 
Шарнирли қўзғалувчан таянч. Бу таянчнинг конструкцияси 2.9-расм, 
а да тасвирланган. Унинг содда тасвири ёки ҳисоблаш тарҳи 2.9-расм, б да 
кўрсатилган. Бундай таянчга бириктирилган иншоот А шарнир атрофида 
айланади ва горизонтал кўчиши 
мумкин. 
У 
фақат 
иншоотнинг 
вертикал 
кўчишига 
қаршилик 
кўрсатади. 
Демак 
ушбу 
таянч 
иншоотни битта эркинлик даражасини 
чеклайди. Шу сабабли бу таянчда 
иншоотнинг фақат вертикал кўчишига 2.9-расм 
қаршилик кўрсатадиган вертикал йўналиш бўйича реакция кучи R
А
ҳосил 
бўлади (2.9-расм, б).
2. 
Шарнирли қўзғалмас таянч. 2.10-расм, а да бу таянчнинг конструк-
цияси ва 2.10-расм, б да унинг ҳисоблаш тарҳи кўрсатилган. Бундай таянчда 
иншоот А шарнир атрофида айлана олади, бироқ вертикал ва горизонтал 
кўчишлари чеклангандир.
Натижада таянчда вертикал 
таянч 
реакцияси 
R
А
ва 
горизонтал таянч реакцияси
H
А 
вужудга келади. Демак, 
ушбу таянч иншоотни иккита
эркинлик даражасини чеклайди. 
2.10-
расм
3. 
Қистириб маҳкамланган ёки бикр таянч (2.11-расм, а). Бундай 
таянчга иншоот қистириб маҳкамланган бўлади. Бу таянч иншоотнинг
буралишига, вертикал ва горизонтал 
кўчишига қаршилик кўрсатганлиги 
сабабли, унда вертикал реакция кучи 
R
А
, горизонтал реакция кучи H
А
ва 
реактив момент М
А
лар ҳосил бўлади 
(2.11-
расм, б). Демак ушбу таянч
иншоотни учта эркинлик даражасини чеклайди. 
2.11-
расм
4.