0 ‘ tgan zanion natijali fe’ li & Л* m ozi-ye naqli

ko‘ rmayman.

\
0 ‘ tim li va 0 ‘ tim si/ f e ’ lla r f jV j a f o l - e
m o'ta’addi va lozem
Fe’ llar o ‘zlarining leksik ma’nolariga ko‘ ra o‘ timli va o ‘ timsiz bo‘ -
ladilar. Fe’ llaming o‘timli yoki o ‘ timsiz ekanligi harakatning obyektga
boigan munosabatiga ko‘ra belgilanadi.
0 4timli fe’ llar (^-^-* 1 »JUil a f ’o l- e mo'ta'addi) ish-harakatning
biror predmetga - obyektga bevosita o ‘tganligini bildiradi va vosita-
siz to‘ ldiruvchi vazifasida kelgan so‘ zni talab qiladi. Masalan:
-.. o ‘ qimoq
jä. I j *-J& ¿> a - Men kitobni (nimani?) o kqidim.
j ü j j - yozmoq
^ ijjj *j ji - - Tekstni (nimani?) doskaga yozdim.
uAP - ko‘ rmoq
l j j j L - a e j 5 ^ i j b j j - Fakultetda Sobimi (kimni?) ko‘ rdim.
269
www.ziyouz.com kutubxonasi
0 ‘timsiz fe’ llar (fjV a f ’o l- e lozem ) da ish-harakat boshqa
predmetga - obyektga o ‘tmaydi va harakatning o ‘ tishi uchun lozim
b o ‘ lgan so‘ zni qabul qilmaydi. Masalan:
omadan - kelmoq
neshastan- o ‘tirmoq
o & j raftan - bormoq
jjljál o ‘ftodan - yiqilmoq
Fors tilida bir necha fe’ llar borki, ular o ‘ zlarining leksik ma’no-
lariga ko‘ ra ham o ‘ timli, ham o ‘ timsiz boMadilar. Masalan:
ù-OjW afzudan - ko‘ paymoq, ko‘ paytirmoq, ortmoq, orttirmoq
omnxtan - o ‘ qimoq, o ‘ qitmoq, o ‘ rganmoq, orgatmoq
¿fiéSJi shekastan - sinmoq, sindirmoq
i ä J ovixtan- osilmoq, osmoq
Misollar:
I j C iâjj ¡j j j j j j parviz shoxe-ye deraxtro shekast - Par-
viz daraxt shoxini sindirdi.
iix â jj ¡j AjA-i jb j\ az bod-e shaded shoxe-ye deraxt she­
kast - Qattiq shamoldan daraxtning shoxi sindi.
i j j ¿ ¿ ¿ j j o b - e jush rixt va dastamro siixt - Qaynoq suv to‘ kildi va qo‘ limni kuydirdi.
K o‘ pincha o ‘ timli ma’nodagi qo‘ shma fe’ Uarning ko‘ makchi
qismini boshqa fe’ l bilan almashtirish orqali ulardan o ‘ timsiz fe’ l
yasaladi. Bu xildagi almashish ko‘ proq yetakchi fe’ l bilan ko‘ mak-
chi fe’ llar orasida sodir bo‘ ladi. Masalan:
jjjS j\t] o g 'o z kardan - boshlamoq
(jxi o g ‘oz sho ‘dan - boshlanmoq
MSA oshno kardan - tanishtirmoq
(jxi USÎ oshno sho ‘dan - tanishmoq
jU boz kardan - ochmoq
¿дД jb boz sho ‘dan - ochilmoq
j'Aw bidor kardan- uyg‘ otmoq
lP*- jIau bidor sho ‘dan- uyg‘ onmoq
tlPjS L s^ b rozi kardan- rozi qilmoq
j rozi sho ‘dan - rozi boMmoq
270
www.ziyouz.com kutubxonasi
Bulardan tashqari:
¿P 1-3 и- j j j í parvaresh dodan — tarbiyalamoq
Jjâb (ji jjjj parvaresh yoftan — tarbiyalanmoq

shekast xo ‘rdan - shikastlanmoq kabi.
Fe’ lining majhul nisbati сЫ*-* <>* fe* l-e majhul