0 ‘ tgan zanion natijali fe’ li & Л* m ozi-ye naqli

bo ‘ lgan ekan.
.Ail o ij j Li-ii j * * j ¿aI ujjj U {¿ ja J j- i u*“ d** J j * hezor so l pish
ham dar sharq mardo ‘m bo zo ‘ub-e ohan va mes oshno bude-and -Ming yil ilgari ham Sharqda odamlar temir va mis eritishni bilgan
ekanlar.

Aniq kelasi zamon fe’ li mo*staqbal
A niq kelasi zamon fe ’ li ish-harakatning kelasi zamonda b a ja -
rilishi y o bajarilmasligi aniq, qat’ iy ekanligini bildiradi.
Aniq kelasi zamon f e ’ li q o ‘ shma f e ’ l shaklida b o ‘ lib, ikki
qismdan - yetakchi va k o ‘ makchi f e ’ ldan tashkil topadi.
A niq kelasi zamon fe ’ li k o ‘ makchi f e ’ l sifatida kelgan ¿A*-'
xostan f e ’ lining hozirgi zamon f e ’ l negizi (»'>■ xoh) ga shaxs-son
q o ‘ shimchalarini q o ‘ shish va undan s o ‘ ng yetakchi f e ’ lning q is-
qartirilgan infmitiv shaklini keltirish orqali hosil qilinadi. A niq k e la­
si zamon f e ’ lining tuslanishida k o ‘ makchi f e ’ l o ‘ z leksik ma’ nosini
butunlay y o ‘ qotib, kelajak tushunchasini ifodalaydi. Yetakchi f e ’ l
esa hamma shakllarda qisqartirilgan infm itiv j± ^* ) shaklida
b o ‘ ladi.
jjf l j raftan - (bo rm o q) f e ’ lining tuslanishi
j j i *
Ciäj jx man xoham raft - Men boram an, men borajakman.
y t o ' xohi raft - Sen borasan, sen borajaksan.
j ' u xohad raft - U boradi, u borajak.
265
www.ziyouz.com kutubxonasi
L* mo xohim raft- Biz boramiz, biz borajakmiz.
^ j Lxui ‘fno xohid raft ~Siz borasiz, siz borajaksiz.
jía! já i^jí 0W^ 0 xohand raft - Ular boradilar, ular borajaklar.
xostan ko‘ makchi fe’ li prefíksli fe’ llarda prefiksdan
so‘ng, qo‘ shma fe’ llarda esa, ot bilan ko‘makchi fe’l orasiga
qo‘ yiladi.
Aniq kelasi zamon fe’ lining boiishsiz shakli ko‘makchi fe’ l
negizi «'>*■ xoh ning oldiga <¿na- inkor yuklamasini qo‘ shish orqali
hosil qilinadi. Masalan:
cjáj j U mo naxohim raft - Biz bormaymiz.
(jij-a'já \ jj j-o man harfho-ye to 'ro faromush naxoham k a r d - Men sening so‘zlaringni esdan chiqarmayman.
jaIjáj jj bjá ji u fa rdo bar naxohadgasht - U ertaga qaytmaydi.
Aniq kelasi zamon fe’ lida urg‘u ko'makchi fe’ ldagi shaxs-son
qo‘ shimchalariga tushadi. Masalan:
man xoham o rn a d -Men kelaman.
jj to ‘ x o h i ornad - Sen kelasan.
Qo‘ shma fe’ llarda urg‘ u ikkita bo‘ lib, birinchi urg‘ u qo‘ shma
fe’ l ot qismining oxirgi bo‘ g‘ iniga va ikkinchi urg‘ u ko‘ makchi fe’ l-
ning shaxs-son qo‘ shimchalariga tushadi. Masalan:
aaIjá j j j »j úl>jl j wi m namoyeshgoh-e sa n ’ati-ye
iron dah ruz edom e xo h a d sho ‘d - Eron sanoat ko‘ rgazmasi o ‘ n kun
davom etadi.
Aniq kelasi zamon fe’ lining boiishsiz shaklida asosiy urg‘ u
««-inkor yuklamasiga ko‘ chadi. Masalan:
.ajj ^aIjáj ijjl jjj* \ t> man emruz uro naxoham did~Men bugun uni