0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. Sultonov ekologiya va atrof-muhitni


b ir ik m a la m in g   k o 'p c h ilig i  h a v o ,  tu p r o q   va  su v d a g i  p a to g e n


Download 3.71 Kb.
Pdf ko'rish
bet18/27
Sana02.02.2018
Hajmi3.71 Kb.
#25787
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27

b ir ik m a la m in g   k o 'p c h ilig i  h a v o ,  tu p r o q   va  su v d a g i  p a to g e n  
m ik r o o rg a n iz m la r n i  y o 'q o tis h   h o ssa sig a   egadir.  M a s a la n ,  tuya 
( K a n a d a   m o je v eln ig i)  d a ra x ti  a trofi  o 'r a lg a n   x o n a d a   m ik r o b la r 
so n in i  u ch dan   ikki q ism g a ch a  k a m a y tira  o la d i.  D u b  va  p ix ta n in g  
bargi m a so fa d a n   turib ic h b u r u g 4 v a  q orin   tifi m ik rob larin i o 4ldira 
o la d i.  T e r a k ,  o lm a   va  e v k a lip t la r   g r ip p   v ir u sin i,  k a r a m   va 
sa r im so q   esa  sil  m ik rob lari  ta r q a lish ig a   to 'sq in lik   q ila d ila r.
Inson  s a lo m a tlig in i  t ik la s h   m a q s a d la rid a   o 's im lik la r d a n  
foyd alan ish  ya xsh i  sam ara  b erad i.  O 's im lik   d u n y o si,  a y n iq sa , 
o ‘r m o n la r,  y a sh il  x iy o b o n ,  s o 4lim   b o g '-r o g 'la r ,  r a n g -b a r a n g  
g u lla r   k ish ila r  ru h iy a tig a ,  n e r v -g u m o r a l  siste m a si  fa o liy a t ig a  
ijo b iy  t a ’sir eta d i, jism o n iy  c h a r c h o q n i y o z a d i va turli p s ix o lo g ik  
z o 4riq ish lard an   tezroq   v a   o s o n r o q   f o r ig 4  q ila d i.  K o 4n g illa r g a  
estetik  zav q -sh a v q ,  huzur b a g 'ish la b ,  in so n d a  ruhiy  k o 4tarin k ilik , 
ij o d ,  g o 'z a llik   v a   n a f o s a t g a   c h o r l o v c h i   k a y fiy a t n i  y u z a g a  
k e lt ir a d i.  0 ‘s im lik la r   a h o l i   y a s h a s h   j o y la r i n i  z a r a r li  fiz ik  
t a ’sirlardan ,  sh o v q in -su r o n ,  c h a n g   v a   zararli  g a zla rd a n ,  h a tto  
r a d ia t s iy a d a n   h i m o y a l o v c h i   t a b i i y   v o s i t a   v a z i f a s i n i   h a m  
o 4t a y d ila r .  A y n iq s a ,  h a v o d a g i  c h a n g la r n i  u s h la b   q o lis h d a  
o 'sim lik   b arglari  k atta  rol  o 'y n a y d i.  M a sa la n ,  o 'r m o n la r d a   va 
d a ra x tzo r la rd a   sh a h a rla rg a   n isb a ta n   h a v o d a g i  c h a n g   2 1 -8 6 %  
g a ,  m ik rob lar  19-44%  ga ,  d o im iy   r a d ia tsiy a  darajasi esa  2  m arta
www.ziyouz.com kutubxonasi

p ast  b o i a d i .   O 's im lik la r n in g   a h a m iy a ti  h a q id a   g a p ir ilg a n d a  
u larning  sh ifo b a x sh lik   x u su siy a ti  u stid a  to 'x ta lm a s lik n in g   iloji 
y o 'q .  I n s o n iy a t  q a d im   z a m o n la r d a n o q  
0
‘sim lik I a r d a n   tu rli 
k a s a llik la m i  d a v o la s h d a   k e n g   f o y d a la n ib   k e lg a n .  H o z ir d a  
sh ifo b a x sh   o 'sim lik la r   b ilan   sh u g 'u lla n u v c h i  m a x su s  ta b iiy   fan 
s h a k l l a n i b ,   r i v o j l a n i b   b o r m o q d a .  H o z i r g i   t a b o b a t d a  
f o y d a la n ila y o t g a n   d o r i- d a r m o n la r n in g   40%   d a n   z i y o d r o g i  
0
‘sim lik   m a h su lo tla ri  a so sid a   ta y y o r la n m o q d a .  O 'sim lik la r d a n  
o lin g a n   d orila r  tab iiy  m od d a la rd ir.  S h u n in g   u c h u n   u lar  d ey a rli 
asorat  q o ld irm a y d i  v a   y a x sh i  sh ifo   b o i a d i .
0 ‘sim lik dunyosining yana bir muhim aham iyati shundaki, ular 
tuproqlarni  sham ol,  suv,  quyosh,  inson  va  hayvonlarning  z a ra rli 
t a ’ s ir id a n   h im o y a la b   t u r a d ila r .  G i d r o g e o l o g i k   s h a r o i t n i 
m arom id a  u sh lab   tu rish ga  y o rd a m   q ila d ila r.  O 's im lik   q o p la m i 
o stid a   tu p ro q   h o sil  b o 'lis h   j a r a y o n i  y a x sh i  k e c h a d i,  tu p r o q  
y u zasid a  q a tq a lo q   h o sil  b o 'lm a y d i,  u n d a g i  m a y in   za rra ch a la rn i 
su v  y o k i  sh a m o l  t a ’sirida  o q ib   y o k i  u ch ib   k etish i  m e ’y o r id a n  
ortib k etm a y d i.  O 'sim lik siz m a y d o n la r g a   y o q q a n   y o m g 'ir   tezd a 
kuchli o q im g a  aylan ib , sellarni vu ju dga k eltiradi.  M a ’lu m o tla rg a 
q ara g a n d a ,  n ish ab li  m a y d o n la r d a g i  o 'r m o n la r   y o g 'in n i  90%   ini 
u shlab   tu p roq q a  sin g ish in i  t a ’m in la y   o la d i.  Bir  g ek ta r  o 'r m o n  
50  m ?  y o g 'in   su vlarin i  u sh lab   q o la d i.  S h u   tu fa y li  u lar  d a r y o   va 
s o y l a r n i n g   s u v   r e j im in i  b o s h q a r i b   t u r is h d a   m u h im   r o l 
o'yn ayd ilar.  B undan tashqari, u la m in g  b a q u w a t  ild iz sistem alari 
t o g ' 
k o ' c h k i l a r i  
s o d ir  
b o ' l i s h i g a  
y o ' l  
q o ‘ y m a y d i .  
R e s p u b lik a m iz n in g   q u r u q   iq lim li  c h o ' l   m i n t a q a l a r i d a g i 
q u m lik la r n i  m u s t a h k a m la s h d a   q u r g 'o q c h il  o 's i m li k la r d a n  
b o 'lg a n  sa k so v u l, y a n to q  k ab ilarn in g ah a m iy a ti b eq iy o sd ir.  U lar 
o 'z la r in in g  m u sta h k a m   ild izlari  b ilan  q u m la rn i  sh a m o l  t a ’sirida 
k o 'ch ish d a n   saq layd ilar.  S h u n in g d ek ,  ch o r v a   h a y v o n la r i  u ch u n  
ozu q a  b o 'lib   xizm at  q ilad ilar.  E k in larin i  sh a m o l  e r o z iy a sid a n  
h im o y a la sh d a   d a ra x t  va  b u ta s im o n   o 's im lik la r d a n   sa m a r a ii 
f o y d a l a n i l a d i .  
H o z ir d a  
k e n g  
a v j 
o l i b  
b o r a y o t g a n ,  
u m u m s a y y o r a v iy   e k o l o g i k   m u a m m o l a r d a n   b ir i  b o ' l g a n  
«ch o'H ashish» ja r a y o n in in g  o ld in i  o lish d a   o 'sim lik la r   a so siy   rol 
o 'y n a sh i  m um kin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

O 's im lik la rn in g   yana  bir  eng  a so siy   a h a m iy a ti  tu rli  ishlab  
chiqarish va qurilish sohalari uchun m uhim  xom ashyo ek an lig id ir.
O 's im lik   x o m a s h y o s id a n   o lin a d ig a n   m a h s u lo t la r n in g   s a n a b  
s a n o g 'ig a   yetish   q iy in .  U la r   o z iq -o v q a t   sa n o a tin i  d o n ,  m e v a , 
sa b za v o tla r va  b o sh q a  x o m a sh y o la ri b ila n , ch o rv a c h ilik n i o z u q a , 
y e m - x a s h a k   b i l a n ,   s a n o a t n i   t o ' q i m a c h i l i k   v a   b o s h q a  
x o m a s h y o la r   b ila n ,  fa r m a tse v tik a   s a n o a tin i  esa  d o r i-d a r m o n  
x o m a sh y o si b ilan  t a ’m in layd ilar. Q u rilish , m e b elso z lik d a  va xalq  
h u n a r m a n d c h ilig id a   y o g 'o c h   a z a ld a n   e n g   m u h im   m a te r ia l 
s i f a t i d a   q o ' l l a n i b   k e l i n m o q d a .   H o z i r g i   k u n d a   b ir g in a  
y o g ' o c h n i n g   o ' z i d a n   2 0   m in g   x i l d a g i   t u r li  m a h s u l o t l a r  
ta y y o r la n a d i.  B ir g in a   k im y o   s a n o a t id a   y o g 'o c h   va  b o s h q a  
o 'sim lik  m a h su lo tla rin i q a yta  ish la sh  y o 'li b ilan  g ly u k o z a , o z u q a  
sh a k a r i,  o s h lo v c h i  m o d d a la r ,  sp irt,  se ly u lo z a ,  v is k o z a ,  s u n ’iy 
k a u c h u k ,  p la stm a ssa ,  n itro la k ,  k in o p ly o n k a ,  k a n ifio l,  a tse to n , 
sirka  k islo ta si,  fo r m a lin ,  sk ip id ar,  k a m fo r a   va  b o sh q a   tu rd agi 
m a h s u lo tla m i  ish la b   ch iq a rish   m u m k in .
Y u q o rid a g ila rd a n   k o 'r in ib   tu r ib d ik i,  s a y y o r a m iz d a g i  h a y o t, 
b io sfe r a d a g i  ta b iiy   m u v o z a n a t,  tirik   m a v ju d o tla r n in g   n o r m a l 
y a sh a sh i,  xalq   x o 'ja lig in in g   k o 'p   s o h a la r id a g i  ish la b   ch iq a rish  
u n u m d o rlig i,  in s o n la m in g   j is m o n iy   v a   m a ’n a v iy   b a r k a m o llig i 
o 'sim lik la r   d u n y o s in in g   h o la ti  b ila n   u z v iy   b o g 'liq   e k a n .  A y n a n  
m a n a   shu  h o la tla r  o 'sim lik la r n in g  e k o lo g ik   a h a m iy a tin i  v a   o 'z - 
o 'z id a n   ularni  m u h o fa z a la s h   za ru ra tin i  b elg ila b   b erad i.
5.3. 0 ‘ sim lik dunyosiga antropogen ta ’sir hamda 
uning ekologik oqibatlari
Ilm iy m a ’lu m o tla r g a  k o 'ra  sa y y o r a m iz d a  o 'sim lik la r n in g  500 
m in g d a n  z iy o d r o q   turi  o 's a d i.  S h u la rd a n   h o zir in so n   fa o liy a tid a  
6  m in g   t u r i  f o y d a l a n i l a d i .   J u m l a d a n ,   r e s p u b l i k a m i z d a  
4 2 0 0 ( 4 1 4 8 ) t a   o 's i m li k   tu ri  m a v ju d   b o ' l i b ,  u la r d a n   5 7 7   ta si 
d o r iv o r ,  103  ta si  b o ' y o q d o r ,  5 6 0   ta s i  e f ir m o y li  o 's i m li k la r  
h is o b l a n a d i.  S a y y o r a m iz d a   o ' s i m l i k l a r   k o ' p   u c h r a y d ig a n  
m a y d o n la r n i  sh a r tli  r a v ish d a   q u y id a g i  4   ta  g u r u h g a   b o 'lis h  
m um kin:  o 'r m o n la r ,  y a y lo v   o 'tlo q la r i,  m a d a n iy   ek in z o r la r ,  suv 
o 'sim lik la r i  ta rq a lg a n   su v lik la r.  O 's im lik la r   turi  va  m a ssa sin in g  
a so siy   q ism i  o 'r m o n   v a   o 'tlo q la r d a   j o y la s h g a n .  Q u r u q lik n in g
www.ziyouz.com kutubxonasi

d a r a x ts im o n   va  b u ta sim o n   o 's im lik la r   b ila n   zich   q o p la n g a n  
m a y d o n la r i  o ‘rm on iar,  o ‘tsim o n  
0
‘sim lik la r   b ilan   q o p la n g a n  
m a y d o n la r i  esa   y a v lo v - o ‘tlo q la r   d e b   a t a la d i.  Y e r   y u z id a g i 
o 'r m o n la r n in g   yalp i  m a y d o n i  4 .0 6   m lrd.  g ek tarn i  ta sh k il  eta d i. 
Bu  m a y d o n la r   h u d u d iy   jih a td a n   n o te k is   ta q sim la n g a n .  Y irik  
o ‘ r m o n la r n in g  
a s o s i y   q is m i  A m e r i k a ,  O s i y o   v a   A f r ik a  
q it ’aiarin in g m o ‘tadil  va trop ik  iq lim li m in taq alarid a jo y la sh g a n . 
R e sp u b lik a m iz n in g  o 'r m o n  
fo n d if z a x ir a s i)
  5,3 m ln.  g ek ta r (2 2 - 
ja d v a l)   b o ‘ ls a - d a ,  o 's i m li k la r   b ila n   y o p p a s ig a   q o p la n g a n  
o ‘rm o n zo r la r  atigi  4 ,5 -5 %   ni  ta sh k il  eta d i,  x o lo s.
2 2 -jadval
O'zbekistondagi o‘rmonlar haqida umumiy ma’lumotlar
Maydoni
> •
O fcrmon  turlari
mln.
gektar
Umumiy 
maydonga 
nisbatan,%
1
ChoM  o‘rmonlari;
3,67
U
jumladan, yoppasiga 
qoplangani
1,86
3,9
-s
Vodiy o*rmonlari:
0,21
0,4
jumladan. yoppasiga 
qoplangani
0,13
0.3
3
Tog‘  o'mioniari;
1,40
2,9
jumladan, yoppasiga 
qoplangani
0,28
0,6
A
Ja'mi  o'nnonlar;
5,28
11,1
jumladan. yoppasiga 
qoplangani
2 3 7
5,0
R esp u b lik a m iz n in g  c h o ‘l o ‘rm onIarida a sosan   q ora sa k so v u l, 
q a n d im , j u z g ‘u n,  q u m   a k a tsiy a si  va  b a ’zi  b u ta sim o n la r  h a m d a  
efe m e r   o ‘tlar,  y a n to q ,  s h u v o q   k a b i 
0
‘sim lik la r   o ‘sa d i.  B u la r  
garch i  ju d a   zich   o ‘sim lik   q o p la m in i  v u ju d g a   k eltir m a sa la r-d a , 
c h o 'l-s a h r o  ek o tizim la rin in g  b arq arorligin i t a ’m in lash d a,  u ch m a 
q u m lik la rn i  m u sta h k a m la sh d a   va  c h o ‘l  c h o r v a c h ilig in in g   a so si 
sifa tid a   b e q iy o s   a h a m iy a tg a   egad irlar.  0 ‘rm on  za x ir a la r in in g  
k atta q ism i  sh u  gu ru hga x o s o ‘rm on lar b o 'lib ,  u larn in g m a y d o n i 
3 , 6
1
 и In.  g ek ta rn i, ju m la d a n , y o p p a sig a  q o p la n g a n i  esa  1,86 m ln .
www.ziyouz.com kutubxonasi

g e k ta r n i  ta s h k il  q ila d i.  O 'z b e k is to n d a g i  tog‘  o ‘ rm o n la rin in g  
u m u m iy  m a y d o n i  1,4 m ln .  gek tarn i ta sh k il etsa -d a  sh u n d a n  b or- 
y o 'g 'i 0 ,2 8  m ln .  gek tari  y o k i  1/5 q ism ig in a  y o p p a sig a  o 's im lik la r  
b ila n   q o p la n g a n ,  x o lo s.  Bu o 'r m o n la r d a   a so sa n   a rch a ,  d o 'la n a . 
o le h a ,  y o n g 'o q ,  o lm a ,  p ista,  b o d o m ,  n a ’m a ta k ,  zirk h a m d a   turli 
o 't s im o n   o 's im lik la r   o 's a d i.  T o g '  o 'r m o n la r i  h u d u d n in g   su v 
rejim in i  m a r o m id a   sa q la sh d a ,  y o n b a g 'ir lik la r n i  e r o z iy a d a n ,  sel 
v a   k o 'c h k ila r d a n   h im o y a la sh d a ,  v ita m in la r g a   b o y   m e v a la r   va 
d o r i v o r  
x o m a s h y o l a r  
t a y y o r l a s h d a , ’ 
c h o r v a c h i l i k n i  
r iv o jla n tirish d a   o 'z ig a   x o s  rol  o 'y n a y d ila r .  R e sp u b lik a m iz d a g i 
o 'r m o n la r n in g   y a n a   b ir  turi  bu  vodiy  o 'rm o n la rid ir.  B u n d a y  
o 'r m o n la r   v o d iy   va  v o h a la r im iz n in g   a so sa n   se rn a m .  s o y   v a  
d a r y o   b o 'y la r id a   sa q la n ib   q o lg a n .  U la r n in g   u m u m iy   m a y d o n i
0,21  m ln .  g ek ta r .  J u m la d a n ,  y o p p a s ig a   q o p la n g a n i  0 ,1 3   m ln . 
g ek ta rn i  ta sh k il  eta d i.  Bu  o 'r m o n la r d a   a so sa n   jiy d a ,  tu r a n g 'i. 
t o l ,  a k a t s i y a ,  te r a k ,  z a r a n g ,  q a y r a g 'o c h   v a   b o s h q a   t o ' q a y  
o 's im lik la r i  o 's a d i.  B u n d a y   o 'r m o n la r n in g   a s o s iy   e k o lo g ik  
a h a m iy a t i  s h u n d a k i,  u la r  su v   h a v z a la r in in g   n a m lik   re jim in i 
u sh la b   tu rish d a ,  tu p ro q la rn i  e r o z iy a la n is h   v a  s h a m o l  t a ’sir id a n  
h im o y a la s h d a ,  h u d u d   iq lim in i  m o 'ta d illa s h d a ,  v o d iy la r g a   x o s  
e k o tiz im la m in g  b ir m e ’yord a g i fu n k siy a sin i t a ’m in la sh d a  m u h im  
r o l  o 'y n a y d i la r .  Q u r u q lik d a   t a b iiy   h o ld a   o ' s i m l i k l a r   k o 'p  
o 's u v c h i  m a y d o n la r d a n   y a n a   b ir  tu r i  y a y lo v   v a   o ' t l o q l a r  
h iso b la n a d i.  B u n d ay m a y d o n la rd a  o 'sim lik la r n in g  a so siy  q ism in i 
o 'ts im o n   va  q ism a n   b u ta  h o ld a   o 's u v c h i  d a r a x tsim o n la r  ta sh k il 
eta d i.  Y a y lo v   va  o 't lo q la r  sa y y o r a m iz n in g   tu n d ra,  d a sh t,  c h o 'l, 
sa v a n n a  v a   t o g 'li m in ta q a la rid a   k a tta -k a tta  m a y d o n la r n i  is h g 'o l 
eta d ila r.  Y er  y u z a sid a g i  o 't lo q   v a   y a y lo v la r n in g   y a lp i  m a y d o n i 
2 .6   m lrd.  g ek ta r n i  ta sh k il  eta d i.  R e sp u b lik a m iz n in g   h a m   k a tta  
q ism i,  y a ’n i  s a lk a m   2 4   m ln .  g e k ta r i  s h u n d a y   m a y d o n la r d a n  
ib o r a t .  B u n d a y   h u d u d la r   d a s h t ,  c h o ' l   m in t a q a la r id a   k e n g  
ta r q a lg a n .  Y a y lo v - o 't l o q   o 's im lik la r i  c h o 'l  e k o t iz im la r in in g  
a s o s iy   ta r k ib iy   q is m i  s if a t id a   c h o 'l  h u d u d la r in in g   e k o lo g ik  
b a rq arorligin i  t a ’m in la sh d a   y eta k c h i  rol  o 'y n a y d ila r .
R e sp u b lik a m iz n in g   o 'r m o n .  y a y lo v - o 't lo q la r i,  b o g '- r o g la r i  
va m a d a n iy  ek in zo r la rid a  yetm ak , erm an , g a za n d a , su v q a la m p ir, 
q o q i  o ‘t.  z u b tu r u m .  n a ’m a ta k .  itb u r u n .  c h u c h u k m iy a .  isiriq .
www.ziyouz.com kutubxonasi

k ovrak,  y a n to q , o tq u lo q , sed an a, y o v v o y i p iy o z , zira, ilon q u yru q , 
k ak ra  k a b i  ju d a   k o ‘p la b   n o y o b   d o r iv o r  
0
‘s im lik la r   o ‘sa d i. 
B u lardan   xa lq   ta b o b a tid a   va  z a m o n a v iy   tib b iy o td a   en g   zarur 
d o riv o r  x o m a sh y o   sifa tid a   fo y d a la n ila d i.
Y er  y u z id a   a h o li  s o n in in g   tez  o r tib   b o r is h i,  ilm iy -te x n ik  
ta r a q q iy o tn in g  ja d a lla sh u v i,  in so n iy a tn in g   b io lo g ik   resu rslarga 
boMgan  eh tiy o jla r in in g   k esk in   o rtib   k etish i  va  b o sh q a   bir  q a to r  
i j t i m o i y - i q t i s o d i y   o m i l l a r   t a b i a t   t i z i m i n i n g   e n g   k a t t a  
b o y l i k l a r i d a n   b ir i  b o M g a n   o ‘ s i m l i k l a r   d u n y o s i g a   s a l b i y  
a n tr o p o g e n   t a ’sir la r n in g   h a d d a n   z iy o d   k u c h a y is h ig a   s a b a b  
b o M m o q d a .  N a t ij a d a   o ‘s im lik la r n in g   tu r i,  m iq d o r i  v a   u la r 
o ‘s a d ig a n   m a y d o n la r   k a m a y ib   k e tm o q d a .  B u   o ‘z  n a v b a tid a  
o ‘sim lik la r  d u n y o sid a g i  o ‘zgarish   b ilan   bogM iq  turli  e k o lo g ik , 
ijtim o iy -iq tiso d iy   m u a m m o la r n i  vu ju d g a   k eltir m o q d a .
H o z ir g a   k elib   30 m in g d a n   o rtiq   tu rd agi  o ‘sim lik la r  b u tu n la y  
y o ‘q o lib   k e tg a n ,  y a n a   25  m in g   turi  esa   y o ‘q o lis h   a r a fa sid a . 
R e s p u b lik a m iz d a   e s a   m a v ju d   o ‘sim lik   tu r la r in in g   10— 12%i 
h im o y a g a  m u h toj.  Bu xa v fli ja r a y o n n in g  o ld in i  o lish  en g  d o lza r b  
ek o lo g ik   m u a m m o la r d a n   biri  b o ‘lib   tu rib d i.
Y e r   y u z a s i n i n g   o ‘ s i m l i k l a r g a   b o y   m a y d o n l a r i ,   y a ’ n i 
o ‘rm on lar, y a y lo v - o ‘tlo q la r s o ‘n ggi d avrlard a  xalq   x o ‘ja lig in in g  
turli  eh tiy o jla rin i  q o n d irish   m a q sa d id a   n o o q ilo n a ,  b a ’za n   esa 
sh a fq a tsizla rch a  fo y d a la n ild i.  N a tija d a   b e p o y o n  m a y d o n la r d a g i 
tu p roq ,  su v va h a y v o n o tla r  o ‘zin in g  ta b iiy  q a lq o n i,  h im o y a c h isi, 
y a sh a sh   m a k o n i  va  v o sita sid a n   m a h ru m   boM dilar,  ta b ia tn in g  
e k o lo g ik   m u v o z a n a t i  iz id a n   c h iq d i.  I n s o n i y a t   o ‘zi  u c h u n  
q im m a tli  x o m a s h y o   b o y lig in in g   bir  q is m in i  y o ‘q o td i  v a   h al 
etilish i  m u sh k u l  boM gan  e k o lo g ik   ta n g lik la r g a   d u c h o r   boMdi. 
Ilm iy   m a ’lu m o tla r g a   q a r a g a n d a ,  s a y y o r a m iz d a g i  o ‘r m o n la r  
b u n d an   1,5  m in g  yil  a w a l   q u r u q lik n in g  47% ni  q o p la g a n   boMsa, 
h ozirga  k elib   bu  k o ‘rsatk ich   27%   ga  tu sh ib   q o ld i.  K o 'p c h ilik  
m a m la k a tla rd a   x o m a sh y o ,  q urilish   m ateria lla ri  o lish ,  s a n o a t  va 
fuq aro  in sh o o tla r i  qurish  m a q sa d id a   yirik  o ‘rm on zorlar  k esib  
y u b o r ilm o q d a ,  y a y lo v - o ‘tlo q la r   to p t a lm o q d a .  B u n in g   u stig a  
sa n o a t  k o r x o n a la r id a n ,  tran sport  v o sita la r id a n   ch iq a r ila y o tg a n  
turli  c h iq in d ila r   b ilan   a tr o f-ta b iiy   m u h itn in g   iflo sla n ish i  ju d a  
k o ‘ p la b   q i m m a t l i   v a   n o y o b   o ' s i m l i k l a r n i n g   k a m a y i b ,
www.ziyouz.com kutubxonasi

m a h s u l d o r l i g i n i n g   p a s a y i b   k e t i s h i g a   s a b a b   b o M m o q d a . 
M a ’lu m o tla r g a   k o ‘ra,  y ev r o p a lik la r   istilo s ig a   q a d a r  S h im o liy  
A m e r ik a d a g i  o 'r m o n la r   sh arq d an   g 'a r b g a c h a ,  y a ’ni  A tla n tik a  
so h illa rid a n  T in ch  o k e a n i so h ilig a c h a  y o p p a sig a  o ‘rm o n la r b ilan 
q o p la n g a n   b o 'lib ,  o lm a x o n la r   d a r a x td a n   d a r a x tg a   o ‘tib   yerga 
tu sh m a y  sh arq d an  g 'a r b g a c h a  yetish i m u m k in  e k a n .  S o ‘n g g i 300 
y il  ic h id a   o 'r m o n la r n in g   5 4 0   m in g   g ek ta ri,  b irg in a   A Q S H   n in g 
o 'z id a   esa  141  m ln .  g ek ta ri  y o k i  te n g   yarm i  k e sib   y u b o r ild i  va 
m i l l i o n l a b   g e k t a r   t a b i i y   o ' t l o q l a r   b e t a r t i b   y o ' q o t i l d i .  
O 'r m o n la r n in g  q isq a r ish i,  a y n iq sa ,  s a y y o r a m iz n in g  a h o lis i  zich  
j o y la s h g a n   h u d u d la r id a   k e sk in   tu s  o ld i.  O q ib a td a   b u n d a y  
h u d u d la r d a g i  o 'r m o n la r n in g   2/3  q ism i  y o 'q o t i lib ,  5 0 0   m ln . 
g ek ta rd a n  ziy o d  m a y d o n  u n u m siz d a sh t-u  b iy o b o n la r g a  a y la n ib  
q o ld i.  Q a d im d a   I sp a n iy a   h u d u d i  y o p p a s ig a   o 'r m o n la r   b ila n  
q o p la n g a n   b o 'ls a ,  h o zir g a   k elib   b u   yerda  u la rn in g   m a y d o n i  1/8 
ni  ta sh k il  e tm o q d a .  B irg in a   J a z o ir   m a m la k a tid a   b o r -y o 'g 'i  70 
y il  m o b a y n id a   1  m ln .  g e k t a r   o ' r m o n z o r   k e s ib   t u g a t i l d i .  
A m a z o n iy a d a g i  va  b o s h q a   h u d u d la rd a g i  tro p ik   o 'r m o n z o r la r  
m a y d o n i g arch i k ic h ik r o q  b o 'ls a  h am  o 's im lik   tu r in in g  k o 'p lig i, 
Download 3.71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling