0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi p. S. Sultonov ekologiya va atrof-muhitni


b io m a s s a s in in g   tez  o 's is h i  tu fa y li  s a y y o r a m iz n in g   o 'z ig a   x o s


Download 3.71 Kb.
Pdf ko'rish
bet19/27
Sana02.02.2018
Hajmi3.71 Kb.
#25787
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27

b io m a s s a s in in g   tez  o 's is h i  tu fa y li  s a y y o r a m iz n in g   o 'z ig a   x o s 
« o 'p k a s i»   rolin i  b a ja r a d i.  U la r   yer  iq lim in i  m a r o m id a   u sh la b  
tu r ish d a   k a tta   ro l  o 'y n a y d i la r .  H o z ir g a   k e lib   a n a   s h u n d a y  
m a h su ld o r   tro p ik   o 'r m o n la r n in g   40% i  b u tu n la y   y o 'q o t ilg a n , 
q o lg a n la ri  m in u tig a   2 0   g ek ta r  tez lik   b ila n   q irib   y u b o r ilm o q d a . 
A fr ik a n in g   tr o p ik   m in t a q a la r id a g i  y u q o r i  m a h s u ld o r   tr o p ik  
o 'r m o n la r n in g   1/3  q is m ig in a   sa q la n ib   q o lg a n ,  x o lo s .  S o 'n g g i  5 
asr  d a v o m id a   M a d a g a s k a r   o r o lid a g i  o 'r m o n la r n in g   d e y a r li 
h am m asi y o 'q o tib  y u b o r ilish i n atijasid a h ozir bu h u d u d n in g   78% 
yerlari  k uchli  e r o z iy a g a   c h a lin ib ,  ta b ia tid a g i  m u v o z a n a t  izid an  
ch iq q a n .
O 'lk a m iz  o 't m is h ig a  o id   tarixiy  m a n b a la r  (« B o b u r n o m a »  va 
b o s h q a la r )   s h o h id lik   b e r is h ic h a ,  q a d im d a   ( 5 - 6   a sr   a w a l )  
t o g ' l i k l a r i m i z ,   v o d i y   v a   v o h a l a r i m i z ,   b e p o y o n   d a s h t - u  
c h o 'lla r im iz n in g   k o 'p   q ism i  r a n g -b a r a n g   o 's im lik la r g a   b o y  
o 'r m o n ,  to 'q a y   v a   o 't lo q la r   b ilan  q o p la n g a n .  Y u r tim iz   sh irin - 
sh a k a r m ev a -u z u m la r i, q o v u n la r i, d o r iv o r  o 'sim lik la r i b ila n  yetti 
iq l i m g a   d o n g   t a r a t g a n .   B u n d a n   8 0 - 1 0 0   y il  a w a l   h a m
www.ziyouz.com kutubxonasi

o ‘lk a m izn in g  k o 'p  h ud ud lari m u sta h k a m  o 'sim lik  q o p la m ig a  ega 
e d i.  S c r n g g i  asr  d a v o m id a   M a r k a z iy   O s iy o   t o g 'lik la r id a g i 
o 'r m o n la r ,  a y n iq sa ,  arch a zo rla r  30%  ga  q isq ard i.  H o z ir g a   k elib  
b u n d a y   b e b a h o   o ' r m o n la r   t o g ' l i k l a r n i n g   n o q u la y   y u q o r i 
q ism la rid a   va  m a x su s  m u h o fa z a g a   o lin g a n   h u d u d la r d a g in a   -  
b o 'lta k   -  b o 'lta k   k ich k in a   m a y d o n la r d a   sa q la n ib   q o ld i,  x o lo s . 
1 9 4 0 — 1 9 8 0 - y i l l a r   m o b a y n i d a   s o b i q   i t t i f o q n i n g   p a x t a  
m u sta q illig in i  t a ’m in la sh .  ish la b   ch iq a r ish n i  e k ste n siv   y o 'lla r  
b ila n   r iv o jla n tir ish ,  ta b ia t  q o n u n iy a tla r in i  m e n s im a s lik ,  IT T  
im k o n iy a t la r i d a n   f a q a t   i q t i s o d i y   « s a m a r a n i»   k o ' z l a b   b ir  
to m o n la m a  fo y d a la n ish  k abi bir q a to r sab ab larga k o 'ra  o 'lk a m iz  
ta b ia tin in g   b o sh q a   k o m p o n e n tla r i  q a to r i  o 'sim lik la r  d u n y o s ig a  
h a m   k a tta   z iy o n   y e tk a z ild i.  O 's im lik la r g a   b o y   k en g   v o d iy   v a  
vo h a la rim iz, adirliklar,  b ep o y o n  d a sh t-c h o 'lla r  ek o lo g ik  jih a td a n  
t o ' l i q   ilm iy   a s o s l a n m a y   p a la - p a r t is h   o ' z l a s h t i r i l i b ,   p a x t a  
d ala la rig a  aylan tirild i.  K a tta -k a tta  m a y d o n la rn i e g a lla g a n  ish la b  
ch iq a rish   m a jm u a la ri  v a   in sh o o tla r i  b a rp o   etild i.  D e h q o n c h ilik  
va  b o s h q a   s o h a la r d a g i  is h la b   c h iq a r is h   t e x n o lo g iy a la r in in g  
e k o l o g i k   n o m u k a m m a l lig i  o q i b a t i d a   d u n y o n i n g   k o ' p l a b  
m a m la k a t la r i d a   k u z a t i l g a n i d e k ,   R e s p u b lik a m iz d a   t a b i i y  
o 's im lik la r   turi,  m iq d o ri  v a   sifa ti  jih a tid a n   o 'z in in g   bir  q a to r  
m u h im   f u n k s i y a l a r i n i   y o ' q o t d i .   Y a ’n i,  m o d d a   a y l a n i s h  
jara y o n id a g i roli su sayib  k etd i, yer usti va osti su vlarin in g m a ro m i 
iz id a n   c h iq d i,  y e r la r im iz n in g   e r o z iy a   v a   d e fly a ts iy a s i  avj  o la  
b o sh la d i, sa n o a tim iz q im m a tli x o m a sh y o d a n , x a lq im iz esa g o 'z a l 
x u sh m a n z a ra  d am  o lish  m a sk a n la r id a n  m a h ru m   b o 'la   b o sh la d i. 
O x ir -o q ib a td a   M a r k a z iy   O siy o d a g i  ta b iiy   m u v o z a n a t  b u z u lib , 
h o z ir   g u v o h i  b o 'lib   tu r g a n im iz d e k ,  O rol  m u a m m o s i,  y e r -su v  
ta n q islig i,  a tro f-m u h itn in g  iflo sla n ish i  k ab i  e k o lo g ik  b o 'x r o n la r  
v u ju d g a   k eld i.
O 'sim lik la r   d u n y o sig a   a n tr o p o g e n   t a ’sir  tu fa y li  yu z  b ergan  
sa lb iy  o 'z g a r ish la r n in g  b o sh   sa b a b c h isi x a lq  x o 'ja lig i so h a la r id a  
q o 'lla n ila y o tg a n   ish la b   c h iq a rish   te x n o lo g iy a la r in in g   e k o lo g ik  
n om u k a m m a llig id ir.  M iso l u ch un ,  o 'r m o n d a n  k esib  o lin g a n   b itta 
y o g 'o c h n in g   53% igina  s a n o a tb o p   x o m a sh y o g a   a y la n a d i,  x o lo s , 
q o lg a n   47% i  q ip iq ,  q ir in d i,  p a y r a h a ,  q iy q im ,  g a r b il.  n a m lik  
ta rzid a   ch iq in d ig a   ch iq a rila d i.
www.ziyouz.com kutubxonasi

T u rli  ish la b   c h iq a rish   ja r a y o n la r id a   a tro f-m u h itg a   c h iq in d i 
sifa tid a  ju d a  k o 'p la b  zah arli m o d d a la r ch iq arilad i va zararli  t a ’sir 
o 't k a z ila d i.  U la r n in g   t a ’s ir id a   o ’s im lik la r d a g i  b io lo g ik   va 
f i z i o l o g i k   j a r a y o n l a m i n g   m a r o m i  b u z i l a d i ,   o q i b a t d a  
o 's im lik la r n in g   y a sh a sh g a   c h id a m lilig i  su sa y ib ,  q urib   q o la d i. 
D a r a x ts im o n   o 's im lik la r   u ch u n   a y n iq s a   su lfa t  a n g id r id i(S O ,), 
x lo r (S L ),  v o d o r o d   fto r id (N F ),  u g le r o d   b irik m alari.  turli  c h a n g  
va  q u r u m la r  z iy o n   y e tk a z a d i.  H a v o d a   b u n d a y   m o d d a la m in g  
m e ’ y o r i d a n  
k o ' p  
b o ' l i s h i  
b a r g l a r d a g i  
n a f a s  
o l i s h  
a p p a r a ti(u stitsa )n in g   tiq ilib   q o lis h ig a ,  ga z  a lm a sh in ish ,  issiq lik  
va  y o r u g 'lik   y u tilis h   j a r a y o n la r in in g   s u sa y ish ig a   o lib   k e la d i. 
N a tija d a   b io m m a ssa (tir ik   m o d d a )  sin te z i  sek in la sh a d i.  C h a n g  
m iq d o ri  y u q o r i(1 0 0   m g /m 2  su tk a )  b o ‘lg a n d a   fo to sin te z   u ch u n  
m u h im  b o ‘lg a n  u ltr a b in a fsh a  n u r la rn in g  o 'sim lik k a  y etib  k e lish i 
3 0 -4 0 %  g a ch a  k a m a y ib  ketadi.  Ilm iy ta d q iq o tla r yirik a v to y o 'lla r  
va   s a n o a t  m a jm u a la r ig a   tu ta sh   m a y d o n la r d a   o 's im lik la r n in g  
h o sild o r lig i  30%   g a ch a   k a m a y ib   k e tish i  m u m k in lig id a n   d a lo la t  
b erad i.  B u n d a n   tash q ari,  tu p ro q ,  su v   va  h a v o n in g   iflo s la n is h i 
o q ib a tid a   o ‘sim lik   m a h su lo tla ri  ta r k ib id a   p estitsid la r  q o ld i g ‘i, 
n itratlar,  k a d m iy , q o 'r g 'o s h in , sim o b ,  m a rg im u sh ,  rux, m is k a b i 
o g 4ir  m e t a lla r n in g   m iq d o r i  k o ' p a y i b   k e t a d i.  Bu  e s a   in s o n  
sa lo m a tlig i  u ch u n   k a tta   x a v f   tu g 'd ir a d i.  K u ch li  s a n o a tla s h g a n  
h u d u d la rd a   (Y e v r o p a ,  S h im o liy  A m e r ik a )  o ‘rm on lar va  b o s h q a  
0
‘ s im l i k l a r   h a v o   o ‘ ta   i f l o s l a n i s h i d a n ,   a y n iq s a ,  k i s l o t a l i  
y o m g ' i r l a r d a n   k a t t a   z a r a r   k o ‘ r a d i.  M a s a l a n ,  K a n a d a  
o ‘rm o n la rid a g i k ly o n  d a ra x tin in g  7 0 -8 0 % i h a v o n in g  iflo sla n ish i 
v a   k is lo t a li  y o m g 4ir la r   t u f a y li  q u r ib   b it m o q d a .  A h o l i   z ic h  
jo y la sh g a n   h u d u d la rd a  o 'sim lik la r ,  h a v o n in g  q u r u q lig i, iflo s lig i, 
ch a n g   va  b o sh q a   g a z la r n in g   k o ‘p lig i,  tu p r o q n in g   z ic h la sh u v i, 
n a m lig i  o r tiq c h a   b o 'lis h i,  ild izi  u ch u n  j o y   ta n q islig i,  turli  q a ttiq  
c h i q i n d i l a r i   k o fcp l i g i   v a   h a r   x i l   m e x a n i k   t a ’s i r l a r d a n  
z a r a r l a n a d i l a r .   0 ‘s i m l i k l a r g a   k u c h l i   v a   k a t t a   t a l a f o t  
y e tk a z a d ig a n   a n tr o p o g e n   t a ’sirla rd a n   y a n a   biri  bu  o 'r m o n   va 
y a y lo v la r d a g i  yong‘ in la rd ir.  Y o n g ‘ in  o 'sim lik la r n i  t o 'liq   y o k i 
q is m a n   q ir ib   y u b o r a d i,  o 'r m o n   e k o s is t e m a s i n i  t o ' l a   iz d a n  
ch iq a ra d i, ju d a   k a tta   e k o lo g ik   va  iq tis o d iy   ziy o n   y e tk a z a d i.  B ir 
m arta  g u lx a n   y o q ilg a n  j o y d a g i  tu p r o q n i  q a y ta   tik la n ish i  u ch u n
www.ziyouz.com kutubxonasi

6 - 7   yil  zarur  b o la d i .  O 'r m o n  y o n g 'in la r i  ik ki  x il sa b a b g a   k o 'r a  
y u z   b e r is h i  m u m k in .  B i r i n c h i s i ,   y a s h i n   t u s h i s h i ,   k u c h l i  
q u r g 'o q c h ilik   va  b o s h q a   t a b iiy   o m illa r   b o ' l s a ,   ik k in c h is i, 
a n tr o p o g e n   om illa r,  y a ’ni  texn ik   v o sita la r d a n   ch iq q a n   u ch q u n , 
ch ala  o 'c h ir ilg a n   g u lx a n ,  ch e k ib   ta sh la n g a n   sig a r et,  o 'r m o n d a n  
fo y d a la n u v c h i  so h a   x o d im la rin in g   e h tiy o ts iz lig i,  sh o x -sh a b b a , 
xazon larn i va turli organ ik  ch iq in d ilarn i o rtiq ch a  to 'p la n is h i k abi 
in son   f a o liy a ti  b ilan   b o g 'liq   sa b a b la rd ir.  M a ’lu m   b o 'lis h ic h a , 
hozirgi  p a y td a   yuz  b erad igan   o 'r m o n   y o n g 'in la r in in g   9 0 -9 7 %  
in s o n la m in g   n o t o 'g 'r i  f a o liy a t i,  y a ’ni  a n t r o p o g e n   s a b a b la r  
tufayli y u z  berar ekan.  Y o n g 'in la r  y a q in  o 'tm is h d a  va h o zir ju d a  
k o 'p la b , k a tta  m a y d o n la rd a  so d ir b o 'lm o q d a .  B irgin a A Q S H d a
10  yil  ( 1 9 8 0 - 9 0 )  ich id a  1  m ln .  d an   o r tiq ,  y a ’ni  k u n ig a   322  ta d a n  
k a tta -k ic h ik   y o n g 'in la r   y u z  b erg a n .  1981 —8 5 -y illa r   d a v o m id a  
R e s p u b lik a m iz d a   778  g ek ta r  m a y d o n d a   y o n g 'in   b o 'lib ,  385 
gek tar o 'r m o n   n ob u d   b o 'lish ig a   o lib   k eld i.
5.4. O 'sim liklarni antropogen ta ’sirlardan muhofazalash
T a b ia tn in g  m uh im  k o m p o n e n tla r id a n  biri b o 'lg a n  o 'sim lik la r  
(flo r a )n i  m u h o fa z a la sh   v a   u la rd a n   o q ilo n a   f o y d a la n is h   h a m  
e k o lo g ik ,  h am  ijtim o iy -iq tiso d iy  jih a td a n  k a tta  a h a m iy a tg a  ega. 
Y u q o rid a g i b o'lim lard an  m a ’lu m  b o 'ld ik i, h o zir g a ch a  in so n iy a t 
o 'z in in g   tu rli  eh tiy o jla r in i  q o n d ir ish   m a q s a d id a   o 's im lik d a n  
h a d d a n   z i y o d   k o ' p   v a   n o o q i l o n a   f o y d a l a n i s h i ,   u la r n i 
m u h o fa z a la sh   va  q a y ta   tik la sh g a   yeta rli  e ’tib o r   b e r m a g a n lig i 
o q ib a t id a   s a y y o r a m iz n in g   o 's im lik   d u n y o s id a   j id d iy   s a lb iy  
o 'z g a r ish la r  sod ir b o 'lm o q d a .  K o 'p la b  o 's im lik  turlari y o 'q o lib , 
k a m a y ib ,  n o y o b  turlarga a y la n ib ,  o 'z la r in in g  ta b iiy  v a  iq tis o d iy  
a h a m iy a tin i y o 'q o tm o q d a . S hu  tu fa y li h o zir g a  kelib  o 'sim lik la r n i 
tu rli  s a lb iy   a n tr o p o g e n   t a ’sir la r d a n   m u h o f a z a la s h ,  u la r d a n  
t o ' g ' r i ,   o q i l o n a   f o y d a la n is h ,  u la r n in g   q a y t a   t i k l a n i s h i n i  
t a ’m in la sh   o la m sh u m u l  e k o lo g ik   m a sa la la r d a n   b iriga  a y la n ib  
q o l d i .  
O ' s i m l i k l a r n i  
m u h o f a z a l a s h  
a t r o f - m u h i t n i  
m u h o fa z a la s h g a   o id   c h o r a -ta d b ir la r   m a jm u a s id a g i  m a r k a z iy  
m a sa la la r d a n   biri  b o 'lib ,  u ni  q u y id a g i  b ir-b iri  b ila n   b o g 'liq  
y o 'n a iish ia r d a   am aiga  osh irish   zarur:
www.ziyouz.com kutubxonasi

1 .T e x n o lo g ik   y o 'n a lis h d a g i  c h o ra -ta d b irla r.  Bu  g u r u h g a  
0
‘s im lik   va  o ‘sim lik   x o m a sh y o la r in i  q a y ta   ish la sh   so h a la r id a g i 
i s h l a b   c h i q a r i s h   t e x n o l o g i y a l a r i n i   e k o l o g i k   j i h a t d a n  
ta k o m illa s h tir ish   v a   u larga  q a t ’iy  a m a l  q ilin ish in i  t a ’m in la sh g a  
d o ir   c h o r a - t a d b ir la r   k ir a d i.  B u   t a d b ir la r   a s o s id a   o ‘s im lik  
x o m a s h y o s i d a n   t o ‘ liq   v a   k o m p le k s   f o y d a l a n i s h ,   o ‘ s im lik  
m a h s u l o t l a r i  
o ‘ r n ig a  
b o s h q a  
t u r d a g i 
x o m a s h y o  
v a  
m a h s u lo t la r d a n   f o y d a la n is h ,  is h la b   c h iq a r is h n in g   b o s h q a  
k o ‘p la b   so h a la r id a g i  te x n o lo g ik   j a r a y o n la m in g   o ‘sim lik la r g a  
b oM gan  s a lb iy   t a ’sirin i  m in im u m g a   tu sh ir ish   k a b i  m a s a la la r  
y o ta d i.  B u y o ‘n a lish d a g i  tad b irlar o 'sim lik la r n i m u h o fa z a la sh d a  
en g   y e ta k c h i  o ‘rin  tu ta d i,  ch u n k i  o ‘sim lik   x o m a s h y o s i  sarfin i 
ta y y o r   m a h su lo t  b irligiga  n isb a ta n   k a m a y is h i  v a   turli  so h a la r  
t e x n o lo g iy a s in i  t a k o m illa s h u v i  t u f a y li  o ‘sim lik la r g a   k a m r o q  
z iy o n   y e tk a z ilish i  o ‘z - o ‘z id a n   k o ‘p r o q   o ‘sim lik la r n i  s a q la n ib  
q o lin ish ig a   va  u la m in g   o ‘sish   sh a r o itla r in i  y a x sh ila n ish ig a   o lib  
k e la d i.  B u   o ‘r in d a   m u lo h a z a   u c h u n   q u y id a g i  m a ’lu m o t la m i 
k e l t i r i s h   m u m k i n .  H o z i r g i   z a m o n   y o g ‘ o c h   t a y y o r l a s h  
t e x n o lo g iy a s ig a   k o ‘ra,  d a r a x tla r n i  k e s ib ,  y o g ‘o c h in i  a jr a tib  
o lish n i o ‘zid a   1  gek tar m a y d o n d a  o ‘rta h iso b d a  3 0 - 5 0  m 3 y o g ‘och  
o ‘rm o n d a  q o lib  k etadi.  S h u  y o ‘sin d a  ajratib  o lin g a n  y o g ‘o c h n in g  
y a n a  47 fo izi turli q a y ta  ish la sh  ja r a y o n la r id a  c h iq in d ig a , q ism a n  
ik k ila m c h i a h a m iy a tsiz m a h su lo tg a  a y la n a d i.  A g a r ta y y o rla n g a n  
y o g ‘o c h   su v d a   o q iz ish   y o ‘li  b ila n   ta sh ila d ig a n   b o ‘lsa,  u n in g   1/3 
q ism i  su v  o stig a   c h o ‘k ib   k eta d i  va  su v  h a v z a la r in in g   e k o lo g ik  
h o la tin i  y a n a d a   o g ‘ir la s h tir u v c h i  o m ilg a   a y la n a d i.  B u n d a n  
ta sh q a r i,  yirik   sa n o a t,  a y n iq s a ,  k im y o   s a n o a ti,  m e ta llu r g iy a . 
s e m e n t  ish la b   c h iq a r ish   m a jm u a la r i,  k a tta   y o ‘lla r ,  b ir  n ech a  
k ilo m e tr   tev a r a k -a tr o fd a g i  m a y d o n la r d a   o ‘sa d ig a n   o ‘sim lik la r 
u ch u n   n o q u la y   sh a ro itn i  v u ju d g a   k eltir a d i.  Ju d a  k o ‘p la b   xalq  
x o ‘ja lig i  in sh o o tla r i  (k a n a lla r ,  su v  o m b o r la r i,  y o ‘llar)n i  q urish 
jarayon larid a tex n o lo g iy a n in g  n o m u k a m m a llig i y o k i b elg ila n g a n  
e k o lo g ik   ta la b la r g a   a m a l  q ilin m a s lig i  o q ib a t id a   h u d u d n in g  
o ‘sim lik Iari  a so ssiz   y o ‘q o tib   y u b o r ila d i.
2 . 0 ‘ s im lik   re su rslarid an   oq ilo n a  fo yd alan ish g a  asoslangan 
ta d b irla r.  Bu  g u r u h d a g i  ta d b ir la r   m a jm u a s i  o ‘s im lik la r d a n  
fo y d a la n ish ,  y a ’ni  k esish ,  o ‘rish,  m ev a la r n i  y ig ‘ish ,  d o r iv o r la rn i
www.ziyouz.com kutubxonasi

to 'p la sh ,  ch o rv a   h a y v o n la r in i  b o q ish ,  y e m -x a sh a k   ta y y o rla sh , 
dam   o lish ,  tu rizm ,  sa y o h a tla rn i  ta sh k il  etish  ja ra y o n la r in i  ilm iy 
jih a td a n   a s o s l a n g a n   r a v is h d a   o q i l o n a   a m a lg a   o s h ir i s h g a  
q aratilgan   b o 'la d i.  B u n d a y   ta d b irla rn i  t o 'g 'r i  va  o 'z   v a q tid a  
bajarish  o rq ali 
0
‘sim lik   d u n y o sig a   e n g   k a m   t a ’sir  y e tk a z ilish ig a  
erishiladi.  B u nd ay tadbirlarga o ‘rm on larn i y etilgan  m u d d atlarid a  
k e s is h ,  d a r a x t   t u r la r in i  m a q s a d g a   m u v o f i q   b o s h q a r i s h ,  
d a r a x t la r n i  y o s h i   b o ' y i c h a   m a y d o n l a r   m u t a n o s i b l i g i n i  
t a ’m in la s h ,  o ‘t lo q l a r d a n   u la r n in g   im k o n i y a t i   d a r a j a s id a  
fo y d a la n ish .  u larn i  b o 'la k la r g a   b o ‘lib ,  v a q ti-v a q ti  b ila n   d a m  
old irish ,  m e v a la r   v a   d o r iv o r la r   y ig ‘ish d a   o ‘sim lik la r n i  q a y ta  
tik la n is h ig a   s h a r o it  y a r a tish ,  d a m   o lis h   va  s a y o h a t   d a v r id a  
o 'sim lik la r g a  m e ’yo rid a n   o rtiq ch a z iy o n   y e tk a z m a slik  k a b ila rn i 
kiritish  m u m k in .  B u n d an   tash q ari,  o 'sim lik la r n i  h im o y a   q ilish  
b o ‘yicha  ilm iy  ta d q iq o tla r n i  y a n a d a   riv o jla n tirish g a   q a ra tilg a n  
tadbirlarni  h am   sh u   gu ru h ga  k iritish   m u m k in .
3.  0 ‘ s im lik la rn i  qayta  tik lash   va  k o ‘paytirish g a  qaratilg an  
tadbirlar.  B ularga tabiiy o 'sim lik la rn i x o ‘ja lik la rd a  k o 'p a y tir ish , 
o ‘sim lik m a y d o n la r in i k en g a y tirish , y a n g id a n  s u n ’iy  o 'r m o n la r , 
o 'tlo q la r, x iy o b o n  va d am  olish  m ask a n la ri  tash k il etish .  yerlarni 
re k u ltiv a tsiy a la sh ,  q im m a tli,  k a m a y ib   b o r a y o tg a n   va  x o 'ja lik  
a h a m iy a tig a  ega  o 'sim lik la r n i  m a x su s  k o 'p a y tir ish .  se le k siy a   va 
g e n e tik a   y o 'lla r i  b ila n   m a h a lliy   s h a r o it g a   m o s   va  c h id a m li 
n a v la rn i  y a r a tish ,  iq lim la s h tir is h   k a b i  ta d b ir la r   m a jm u a s in i 
kiritish  m u m k in .
4.  T u rli  tab iiy  va  antropogen  obyektlarni  tashqi  ta ’sirlard an 
himoya qiluvchi m ikroiqlim  yaratuvchi o‘sim liklarn i m uhofazalash. 
Bu g u ru hd agi tadbirlar suv rejim ini tartib ga so lish d a ,  tu p roq larn i 
e r o ziy a d a n ,  q u m lik la rn i  d e fly a ts iy a d a n ,  d a r y o   va  k a n a lla rn i, 
ish lab   ch iq arish   va  y a sh a sh   b in o la rin i  turli  sa lb iy   t a ’sirlard an  
h im o y a la sh d a  va m ik r o iq lim  y a ra tish d a  m u h im  a h a m iy a tg a  ega 
b o 'lg a n   ih o ta   d a ra x tzo r la ri.  y a sh il  x iy o b o n   va  to 's iq la r   k ab i 
o ' s i m l i k   m a y d o n la r i n i  m a x s u s   t a r t ib d a   m u h o f a z a l a s h g a  
q a ratilgan   c h o ra -ta d b irla rn i  o 'z   ich iga  o la d i.
5.  T a b iiy   o‘ sim lik la rn i  tu rli  zararkunanda  va  k a sallik la rd a n  
h im oyalash.  Bu  g u ru h d a g i  ta d b irla rg a   -   ta b iiy   o 's im lik la r n i 
za ra rk u n a n d a   va  k a sa llik la r d a n   h im o y a la sh d a   fizik  (h a r o ra t.
www.ziyouz.com kutubxonasi

n u r la n tir ish ,  y o r u g 'lik ,  elek tr,  to v u sh ;  m e x a n ik ,  y ig 'ib   o lis h , 
o 'ld ir ish ,  turli  m o sla m a la r g a   to 'p la sh ,  so 'r ib   olish );  k im y o v iy  
(p e stitsid ,  g erb itsid ,  in sek titsid ,  fu n g itsid ,  repellent,  a ttr a k ta n t, 
rod en sid  va b.); b io lo g ik  (k a sa llik  va zarark u n an d alarn i o 'z  tabiiy 
k u sh a n d a la r id a n   f o y d a la n ib   y o 'q o tis h );  ta sh k iliy   (k a sa llik   va 
zarark u n an d alarn in g tarq alish in i k aran tin  y o 'li b ilan o ld in i olish ) 
k ab i  ch o ra -ta d b irla r  k irad i.
6 .  0 ‘ s im lik la r n i  y o n g ‘ in la rd a n   h im o y a la s h .  O 's im lik la r  
d u n y o s i n i n g   y o n g ' i n d a n   z a r a r l a n i s h i   k o ' p r o q   o ' r m o n l i  
h u d u d la rd a  k u z a tila d i.  S h u n in g  u ch u n   bu gu ru h d agi  tad b irlarga 
q u y id a g ila r n i  k iritish   m u m k in :
•  o 'r m o n  y o n g 'in la r i ch iq ish i xa v fi u stidan  d o im iy   n azoratn i 
a m a lg a   osh irish;
•   y o n g 'in la r d a n   h im o y a   q ilu v c h i  ta s h k iliy   tu z ilm a la r n i 
tash k il  etish;
•   y o n g 'in   x a v fi  y u q o r i  b o 'lg a n   m a y d o n la r n i  an iq la sh ;
•   o 'r m o n z o r la r n in g   y o n g 'in g a   c h id a m lilig in i  o sh irish ;
Download 3.71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling