0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

Z
= 
h! 2 dabo'ladi, 
tavrkesimli bo'¡gandaesa, Z = S ! A gateng,
buyerda: 
5 - devOT va belbog‘ning statik m om enti; .^-kestm yuzasi, 
Kesimning inersiya momenti uning qismlari inersiya momentlariga tengdir, 
ulaming har biri J = 
Jg=b¥fI2 xususiy inersiya momenti. Bmáa (añera
qoplamalarning inersiya m omentlari kichik boMganligi uchun hisobiashlarda uni 
hisobga olish shartem as.
Qo‘shtavr ko'rinishidagi qutisimon plitaning inersiya momenti:
( h- ^ / 2y . g a te n g
(4.6)
Qo'shtavr kesim ining qarshilik momenti, 
W= 2} !h ,
tavr kesim uchun esa, 
va 
( h - z j
Faneraqoplamanineytralo'qqanisbaian
statik momenti
5=¿>8 
(h~w2) yoki
5=¿>8 
fz-S/2J
ga teng.
Aniq hisoblashlarda yog‘och va faneraning elastiklik modullarini turh ekan- 
hgini hisot^a olish kerak va hisoUar keltirilgan geom etrik xarakteristikalari yorda­
mida bajarilishi zarur, bunda fanera yuzasiga keltirilganda 
; 
yog'och yuzasiga keltirilganda esa
J 
=J^+J^'E/E^ daniboTatdir(E^=¡OOOOMPa; E=9000MPa). 
Yelimfanerli plita kesim larini ketma-ket y aq in lash tin sh orqali aniqlanishi
L 
^ ,
mumkin. Bunda kesim b a l a n d l i g i - - ^ ^ / g a , A-balandligi; /-orahg‘i Phta 
fanerasining talab qilingan qalinligini quyidagi form uladan aniqlanadi,
^ ^ 0 , 6 - b ^ h R , . . . ) ’ 
buyerda: /r-kesim balandligi, 
-faneraning siqilishga hisobiy qarshiligi. 
Yuqon qoplam aning siqilishga va egilishdagi ustuvorligi quyidagi fn^mula 
yordamida hisoblanadi:
a = M l
 
■ 
W)
 
, 
(4.8)
buyerda: 
R^ = 12MPa,
faneraning ustuvorligi koeffitsiyenti, uni quyida­
gi formula va tengsizliklar yordamida aniqlanadi:
a 
1250
- > 5 0 d a ,
(4.9)
^ < 5 0 d a ,
(4.10)
S
 
5000
buyerda: o - bo'ylam a qobirg'alar orasidagi masofa, 
S~
fanera qalinligi. 
Quyi qoplamaning egilishdagi cho‘zilishi quyidagi formula yordamida hiso­
blanadi:

---

^s-rasm . reumianeni q o o i^ aji puia lo snamaiar: a - puia rejasi; 
d
• puia iceami;
V - hisobiy sxem a va kesimlar, 1,2 - bo'ylama va ko'ndalang yog'och qobiig'alar,
3 • shamollatish teshiklah; 4 - qurilish fanerasi; S • bug' saqlagich; 6 • ikki qoplamali 
qutisimon plita; 7 • issiqlik saqlagich; 8 - ustki qoplamali qobirg'ali plita; 9 • xuddi 
shunday, ostki qoplamali qobirg'ali plita.
< T = A / / ( ( f 'm , ) < ü „
(4.11)
buyerda : 
ch o'zilishdagi hisobiy qarshihk 
IS MPa); 
m —
0,6 - faneraning bir-birini Uriktihlgan didclaridagi zaifhkni hisobga 
oladigan koeffitsiyent.
Qq^iama yana to 'p la n g an kuchdan ikki bo'ylam a qobirg'alar orasidagi m a­
halliy egilishga ham tdcshiriladi.
(T = — < R f „  
W
(4.12)
bu yerda; 
R
=
6,5 M Pa • 1,2
=
7,8M P a
; W = b • 
8^f 6
ga teng.
Bu holda m aksim al eguvchi moment- A/ -
P I
8
(4.13)
bu yerda: 
P =1,2 kNg a
teng.
Q obirg'alarga yaqin fanera qatlami yelimli chokini egilishdagi ycrilishga 
urinma kuchlanishlar orqali tekshiriladi:

---

Q S f
r g
^
,
J b
buyerda: Q-qirquvchi kuch 
0,8 M Pa,
qobirg‘alar kengligi
yig‘ indisiga teng; J - hisobiy kesim ning inertsiya m om enti, 
hisobiy kesim ning 
statik momenti.
Plitaning egilishi quyidagi fonnula yordamida hisoblanadi;
/ 
384 EJ
(4.15)
Hisoblashlarda yelimfimerli plita to ‘shamaning bikrligi (0,
7ET)
ga kamaytirib 
olinadi. Plitaning m e’y«'iy yuklamadan nisbiy egilishi 
U250
dan oshib ketmasligi 
kerak Yuqcridagi plitaning quyi va yuqori qoplamalari asbestsementli tekis listdan 
ham bo'lishi mumkin.
Yog'och to'sham alar bilan b ir qatorda plastm assa to ‘sham alar ham keng 
qo'llaniladi.
4.2. P lastm assa to ^ sh am a la r
Plastmassa to‘sh am alar - zavod sharoitida tayyOTlanadigan yirik plitalar hisob­
lanadi. Ular uch qatlamli yaxlitvacpbvg'ab, ikki qatlamli v a y ( » ^ ‘lik 0‘tkazadigan 
tiniq boiad i. Issiqlik saqlovchi to‘shamalar sifatida asosan uch qatlamli plastmas­
sa to‘shamalardan foydalaniladi. Uch (^tlam li to‘sham alar qobirg‘asiz yaxlito‘rta 
qatlamli plitadan iborat. Xorijiy mamlakatlarda ulam i sendvich deb ham atashadi. 
Bu plitaning qaUnligi 
10+20 sm,
kengligi 
J,5
m etrgacha, uzunhgi esa asosiy yuk 
ko'taruvchi konstruksiyalarning qadamiga teng b o iis h i v a
3
m etrgacha b o ig a n
bitta yoki ikkita ora yopma oralig‘ini yopishi mumkin. PHta qoplamalari metall yoki
29-rasm. Plastmassali y o ru g iik o'tkazadigan to'^shamalar: a- toiq in sim o n varoqlar, b - 
tekis plita; 1- toiqinsim on shisha plastik varoqlar, 2 - mahkamlash; 3 • yog'och to'sinlar, 
4 - tekis shisha plastik vantqiar, 5 - chorqiira kichik yog'och

---

metallmas varaqlardan tayycfflanishi mmnkin. M etall qoplama sifatida tekis yoki 
gofiili alum iniy list qo‘llanishi, metalmas qoplamalar sifatida tekis asbestsementli 
\i^\9x (qalinligi lOmm.gacha)
qo‘llanishim um kin.Plitaningo‘rta qatlami peno- 
plastdan tayyorlanadi. Bulardan tashqari qobirg'ali uch qatlamli plitalar ham
qo'llaniladi. U larning uzunligi dm g a c h a , kengligi 
1,5 m
gacha bo'lishi mumkin, 
Tiniq yonig‘ lik o 'tkazadigan plastmassa to' shama va devorlar, tiniq va yarim tiniq 
y w u g 'lik o 'tk a z a d ig a n plastm assalardan, poliefir stekloplastikadan, organik 
oynadan, viniplastlardan to' Iqinsimwi varaq ko'rinishida va uch qatlamli qilib tayy­
orlanishi m um kin 
(29-rasm).
T a k ro rla sh uchun s a v o lla r
1. T o 'sham alam ing qanday ttirlari bor?
2. T o'sham alarni hisoblashda qaysi yuklamalar hisobga olinadi?
3. T o'sham alar necha chegaraviy holatlar bo'yicha hisoblanadi?
4. Yelimfanerli to'sham alar qanday elementiardan tashkil topadi?
5. Yelimfanerli to'sham alam i hisoblash sxemasi qanday?
6. Plastmassa to'sham alam ing qaysi turlari mayjud?

---

5-BOB