01 умичт ўқув қул

12.2.Erituvchi bug’larini kondensatsiyalash va rekuperatsiyalash 
uskunalari 

---

190 
Moy ekstraktsiya jarayonida moyli mahsulotdan moyni ajratib olish uchun 
erituvchi bir necha marta ishlatiladi. Ishlatilayotgan aylanma erituvchining asosiy 
qismini qayta-qayta ishlatish uchun shrot va mistsella tarkibidagi erituvchi 
bug‘latiladi, hosil bо’lgan erituvchi bug’larini kondensatsiyalab ishlab chiqarishga 
qaytariladi. Erituvchi bug’larini kondensatsiyalashda hosil bо’lgan kondensat asosan 
erituvchi va qisman suv aralashmasidan iborat bо’lib, ularning zichliklari farqiga 
asosan, suv ajratgichda ikkita komponentga ajratiladi. Erituvchi uzluksiz qayta 
ishlatiladigan erituvchiga mо’ljallangan rezervuarga yuboriladi.
Erituvchi bug’larini kondensatsiyalab qaytadan suyuq holda yig’ib olish jarayoni 
regeneratsiya deb ataladi. Biroq kondensatorlarda erituvchi bug’lari tо’liq 
kondensatsiyalanmaydi va havo bilan aralashma hosil qiladi. Bundan tashqari, 
tarkibida kam miqdorda erituvchi bug’lari bо’lgan aralashmalar turli mistsella 
yig’gichlarda, erituvchi uchun rezervuarlarda ham hosil bо’ladi. 
Erituvchi bug’lari havo bilan hosil qilgan aralashmadan (erituvchi bug’lari 
konsentratsyasi 15-20% atrofida) erituvchini ajratib olish jarayoni rekuperatsiya deb 
ataladi.
Moy ekstraktsiya korxonalarida erituvchini suv, yog’, oqsillar, fosfatidlar, 
uglevodlar va qayta ishlanayotgan moyli urug’larning boshqa moddalari bilan hosil 
qilgan, о’ta turg‘un emulsiyalardan ham ajratish zarur. Erituvchini shlam deb 
ataladigan bunday emulsiyalardan ajratib olish nihoyatda qiyin va og’ir sharoitlarda 
shlambug’latgichlarda erituvchini bug‘latish bilan bajariladi.
Erituvchini regeneratsiya va rekuperatsiyasi erituvchining sarfini kamaytirish 
uchun asosiy omil hisoblanadi. 
Shunday qilib, erituvchi regeneratsiya jarayonini takomillashtirish uning sarfini 
kamaytirishga olib keladi, ishchi xodimlarning mehnat sharoitlari yaxshilanadi, ishlab 
chiqarishda yong’in va portlash havfi kamayadi va atrof-muhit muhofazasi 
yaxshilanadi.