0‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi s. M. MahKamov, K. S. Mahmudjonova

Taranglik qaytishini aniqlash. 0.5 g massa diametri 10-11 mm li qoliplarda 80-320 MPa bosimda taxtakachlanadi. So'ng quyidagi tenglama bilan hisoblanadi:
<5_h =—100.
^л h
Bunda: Д/? - tabletka o'qi bo'yicha nisbiy taranglik qaytishi. mkm; h - tabletka balandligi. mm.
Tabletkaning g^bovakligini aniqlash. Tabletkaning fizik- mexanik xususiyatlaridan biri g'ovakliligi hisoblanadi. Bu xos- sa qattiqlik suv shimish xususiyati. parchalanuvchanlik kabi boshqa xossalarga bog'liq. G'ovakfik qancha katta bo'lsa, kapil- lar tarmoq shuncha rivojlangan. suv shimish xususiyati va unga bog'liq ravishda parchalanuvchanligi shuncha yaxshi bo'ladi. Tabletkaning g‘ovakligini bilish tmi tayyorlashni nazariy jihat- dan asoslashga yordam beradi. Aniqlash biz taklif qilgan juda oddiy asbob yordamida olib boriladi. Asbob rezina qopqog‘iga 0,02 ml ga teng mikropipetka o'rnatadigan 100 ml li kolbadan iborat. G'ovaklikni aniqlash uchun kolba suv bilan toMdiriladi. uning ichiga tabletka solib, kolbaning og'zi berkitiladi. Bunda suv pipetka ichida ma'lum balandlikkacha ko'tariladi. Bu asbob- ning „0“ nuqtasi bo*ladi. Kolba 20 °C da tabletka to‘liq parcha- lanib ketguncha ushlab turiladi. Tabletka parchalanayotganda g'ovaklikdan chiqayotgan havo pipetka orqali tashqariga chiqa- di, natijada pipetkadagi suvning balandligi pasayadi. Bu nuqta o‘zgarmas holga kelguncha kuzatiladi. Ishni tezlashtirish maqsa- dida kolba 15 daqiqa magnit tebratkichga qo‘yiladi. G‘ovaklik pipetkadagi suvning boshlang'ich va oxirgi balandligining farqi yordamida aniqlanadi. Buni quyidagicha aniqlash mumkin:
V-> -V-,
Hg-ovak =-SH-100,
- и
bunda: V₃ - tabletka hajmi. sm².
- V₃ - pipetkadagi suvning balandlik farqi.
Masalan, o‘g‘irligi 5 g, diametri 2,5 sm. balandligi 0.8 sm bo‘lgan va 120 MPA da taxtakachlangan glukoza tabletkasining g‘ovakligini aniqlash uchun quyidagi hisoblarni bajaramiz: