0‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi s. M. MahKamov, K. S. Mahmudjonova

Spirtning quwatini (konsentratsiyasi) metall spirtomer yordamida aniqlash. Bu spirtomer ancha ixcham, ko'rsatkichi aniqdir. Spirtomer jezdan tayyorlanib, yuqorigi va pastki o'simta hamda tanadan tashkil topgan. ustiga oltin yugurtirilgan. Yuqori- gi o'simta 10 ta darajaga. o'z navbatida har bir daraja yana 10 ga bo'iingan bo'ladi (19-rasm).

17. 
    rasm. Metall spirtomer.
    

Pastki o'simta yuqoridan pastga yo’g‘onlashib boradi va yuqo- rigi ingichka qismidan toshlar osiladi. Toshlaming raqamlari: 00. 10, 20, 30. 40. 50. 60. 70. 80, 90. Agar metall spirtomer tosh- siz eritmaga botmasa, tosh osiladi. Bunda tosh raqamiga daraja ko‘rsatkichini qo'shib. keyin jadvaldan hajmiy foizi topiladi. Spir- tomer spirt-suvli aralashmaga toshsiz botsa, daraja ko'rsatkichiga 100 raqami qo'shiladi. Masalan:

1. 
   toshning raqami 90, daraja ko'rsatkichi 8, harorat 20 °C boTsa, spirtning 20 °C dagi quvvati DSTning 4-jadvaliga binoan 94.2 % ga teng boTadi;
   
2. 
   metall spirtomer toshsiz 20 °C haroratda daraja koTsatkichi raqamgacha botadi. Bunda spirtomer ko‘rsatkichi 105 (100+5.0) ga. 20 °C dagi quvvati esa DSTning 4-jadvaliga binoan 97,1 % ga teng bo'ladi.
   

Metall spirtomerning 20 °C dagi koTsatkichi ham hajmiy foiz- ga to’g'ri kelmaydi. u faqat shartli quwatdir.
Hajmiy foiz DST ning 4-jadvali yordamida topiladi. Bu jadval- ning tuzilishi ham 3-jadvalga o'xshashdir.
Spirtning quvvatini zichligi
bo'yicha aniqlash
Zichlik:
_ ^m , , 3
P20=~kg/m .
v
Zichlik piknometr va areometrlar yordamida aniqlanadi. Pik- nometr yordamida spirtning quvvatini aniq o'lchash mumkin. Bun- da zichlik quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
(ти₂ ~ ^m >0,99703
p₂₀ = + 0.0012,
mi ~m
bunda: