0‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi s. M. MahKamov, K. S. Mahmudjonova

Qolip teshikchasidagi tabletkani itarib chiqarish uchun sarf- lanadigan kuchni aniqlash. Bu maqsadda quyidagi tenglamadan foydalaniladi:
y __ Лпап ' 26,4
c
°уоп
bunda: S_von - tabletkaning yon sathi, ya’ni

2. 
   nrh',
   

r - tabletka radiusi, sm;
h - tabletka balandligi, sm;
7i = 3,14.
TaxtaKachlanadigan massaning xossalarini aniqlash
Taxtakachlash murakkab jarayon bo‘lib, unda taxtakachlana- yotgan moddaning kristallik tuzilishi ko'pjihatdan massaning xos- salarini va tabletkaning sifatini belgilaydi.
Zarrachaning kristallik tuzilishini aniqlash. Moddalar amorf va kristailik tuzilishiga qarab 6 xil bo‘ladi:

1. 
   Kub holidagilar.
   
2. 
   Geksagenal.
   
3. 
   Tetragenai.
   
4. 
   Romba.
   
5. 
   Monoklinik.
   
6. 
   Triklinik.
   

Eng ko‘ptarqalgani-monoklinikshakldagisibo‘lib,40 % ni tashkil qiladi. Kristall tuzilishi mikroskop yoki elektron mik- roskoplarda aniqlanadi. Kristall tuzilishiga qarab moddalar uchun texnologik jarayon tanlanadi. Bu jihatdan taxtakachla- nadigan moddalar 3 guruhga bo'linadi (Ye. Ye. Borzunov, S. M. Mahkamov). Birinchi guruhga kiruvchi moddalar anizo- diametrik (ignasimon, tayoqcha. prizma) kristall shaklga ega bo'lib, ularning uzunligi balandligidan va enidan katta bo'ladi (analgin, efedrin gidroxlorid, salitsil kislotasi. rutin, sulgin va h.k.). Ular mayda va g'ovak bo'lib, yaxshi zichlanish xossasi- ga ega.
Ikkinchi guruhga kiruvchi kristall shaklidagi moddalar piastin- ka (qipiqsimon taxtacha) sochiluvchan. zichlanishi qiyin, kam g'ovakli bo ladi (amidopirin, anestezin, dimedrol. dibazol. papa- verin gidroxlorid. streptotsid. fenatsetin va hokazoJar).
Uchinchi guruhga kiruvchi moddalar izodiametriya (dumaloq yoki ko'p qirrali kub ko'rinishida) shaklida bo'lib. yirik. zichla- nishi va g'ovakligi kam bo'ladi (kalsiy karbonati, kalsiy bromidi, natriy xloridi. sut qandi. saxaroza va hokazolar).
Moddalaming kristallik shakli qancha murakkab bo'Jsa. uJar- ning bir-biri bilan yopishishi ancha oson bo'ladi. Shuning uchun bu xossalariga qarab, bog'lovchi modda va taxtakachlash jarayoni- ning bosimini tanlab olish mumkin.