0‘zbekiston respublikasi qishloq уа suv xo‘jaligi vazirligi
Download 3.51 Mb.
|
portal.guldu.uz-QISHLOQ XO‘JALIK MELIORATSIYASI FANIDAN AMALIY MASHG‘ULOTLA
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tuproqning hajmiy massasi
|
m3/ga;
novegetasiya davrida suvning bug'lanishga sarf boiishi — 1100 m3/ga. Yechish: Sizot suvlari sathi odatda tuproqning toiiq dala nam sigimigacha namlangandan so‘ng yuqoriga ko'tarila boshlaydi,i ya'ni tuproqqa ortiqcha tushgan suv sizot suvlarga qo'shiladi. Shuni hisobga olgan holda tuproqqa tushgan umumiy suv miqdorini (yogin miqdori, sho‘r yuvishda, ekishdan oldingi sug'orishda, sug'orish tarmoqlarda filtrasiya boiishda) aniqlash kerak. Tuproqga tushgan suvning umumiy yoki kirim qismi quyidagi tartibda hisoblanadi. Topshiriqning shartiga ko‘ra, novegetasiya davrida 168 mm yoki 1680 m3/ga (1 mm qalinlikdagi suv bir gektar maydonda 10 m3/ga teng) yogin tushgan va uning tuproq tomonidan o'zlashti- rilish koeffisienti 0,60 teng. Yog‘in-hisobiga tuproqda to‘plangan suv miqdori quyidagi tenglik orqali hisoblanadi. 100% — 1680 m3/ga 60% - x 1680x60 100 = 1008m3 / ga Demak, yogingarchilik hisobiga tuproqqa 1008 m3/ga suv tushgan. Sho‘r yuvish va ekishdan oldingi sug‘orish evaziga gektariga 2400 m3 hamda sug‘orish tarmoqlardan tuproqning ostki qatlamlariga shimilishi tufayli 920 m3 suv tushgan. Bunda umumiy suvning kirim qismi 1008+2400+920=4328 m3/ga bo‘ladi. Endi tuproqning to‘liq dala nam sig'imigacha namiqtirish uchun sarflanadigan hamda sizot suvlar sathini ko'tarilashiga olib keluvchi suv sarfi aniqlanadi. Dastlab tuproqning to‘liq dala nam sig'imi va amaldagi namligi orasidagi farq hisoblab chiqiladi. Bu ko'rsatkich qo‘yidagiga 22,4-18,2=4,2 % teng. Demak, shu namlik farqiga (4,2%) teng keladigan suv sarfi quyidagi formula yordamida aniqlanadi. W=100.hd(Vdn.s-Va.n), m3/ga bu yerda:h — hisobiy chuqurlik, m; d — tuproqning hajmiy massasi, t/m3; Vd.n.s. — tuproqning dala nam sig‘imi, %; Va n — amaldagi namligi, %. 6
Suvning tuproq sathidan bugiangan miqdori 1100 m3/ga ekanligini inobatga olsak, sizot suvlar ko‘tarilishida ishtirok etmay- digan miqdori ikkalasining yigindisiga teng boiadi: 1199+1100=2299 m3/ga. Sizot suvlar sathini ko'tarilishga olib keluvchi suv miqdori kirim va chiqim qismi farqiga teng boiadi: AW=4328-2299=2029 m3/ga. Sizot suvlar sathining ko'tarilish balandligi Ah=AW/5 formula bo'yicha hisoblanadi, m; bu yerda: Ah—sizot suv sathining koiarilish balandligi, m AW — sizot suv ko'tarilishga olib keluvchi suv miqdori, m3/ga; 5 - tuproq hajmiga nisbatan erkin g'ovaklik, %. Tuproqning erkin g‘ovakligi uning umumiy g'ovakligi va chegaraviy dala nam sig‘imi (hajmga nisbatan hisoblangan: 22,4-1,36=30,4) orasidagi farqqa tengdir: 46,7-30,4=16,7%. Demak, sizot suvlar hisobiy davr oxirida: 709Q д/,- =1214 sra 8а ko‘tarilar ekan. 16.7 ’ Shu ma'lumotlar asosida ekin ekish arafasida sizot suvlar sathining joylashish chuqurligi hisoblab chiqiladi va u quyidagi formula yordamida amalga oshiriladi: H,=H0-Ah bu yerda: Hj - ekin ekish arafasida sizot suvlar sathining joylashish chuqurligi, sm. H0 - sizot suvlarning dastlabki hisobiy davr boshidagi chuqurligi, sm Ah—sizot suvlarining hisobiy davr oxiridagi chuqurligi, sm Hj=Ho-Ah=210-121,4=88,6 sm=87 m. Sizot suvlar sathini ko'tarilishi shu jadallikda davom etsa, tuproqlarning meliorativ holati yomonlashadi. Ana shuni hisobga olib sug'oriladigan yerlarda meliorativ tadbirlar ishlab chiqiladi. Topshiriq: 1-jadvaldagi ma'lumotlar bo‘yicha sug‘orila-digan zovurlashtirilgan va zovurlashtirilmagan yerlarida sizot suvlar sathini ko‘tarilish balandliklarini hisoblang. 7
Download 3.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||