1-§ dintaniw pániniń maqseti hám waziypalari j

21-§ XRISTIANLIQ DININIŃ BÓLINIP KETIW SEBEPLERI

Xristianlıq dininiń tiykarǵı táliymatların túsiniw hám basqada sebeblerge kóre bul din bir neshe aǵımlarǵa bólingen. Bólinip ketiw sebepleri birinshi náwbette Rim imperiyasındaǵı siyasiy awxal, dúnyalıq tártipler menen belgilengen bolsa. Xristianlıqtıń bólinip ketiwiniń diniy sebepleri de bar, biraq dúnyalıq sebepleri birinshi orında turadı. Tariyxtan belgili 395-jılda, ishki kelispewshilikler hám sırtqı hújimler nátiyjesinde Rim imperiyası Batıs (Rim) hám SHıǵıs(Vizantiya) bolıp ekige bólinedi. 476-jılı bolsa Batıs Rim imperiyası tolıǵı menen qulaydı. Rim imperiyasınıń qulawı, tábiyiy ráwishte, xristianlıqtıń keyingi táǵdirine tásir etpey qalmadı. Batıs Rim imperiyası ıdıraw nátiyjesinde oraylasqan hákimiyat joqqa shıqtı. Payda bolǵan mámleket ele hálsiz edi. SHirkew úlken baylıq toplap, siyasiy kúshke aylanıp barǵan. Nátiyjede bul awxal Rim shirkew basshısınıń abırayınıń sheksiz dárejede ósiwine alıp keldi.

SHıǵıs Rim imperiyasında awxal basqasha edi. Bul jerde kúshli imperator hákimiyatiniń saqlanıp qalǵanlıǵı shıǵıs imperiya shirkewiniń (Konstantinopol shirkewi) sheklenbegen huqıqqa iye bolıw mumkinshiligin bermedi. Vizantiyada shirkew imperatorǵa boysındırıldı. Nátiyjede Rim shirkew Konstantinopol shirikewin ózine boysındıra almadı. Bunnan basqa diniy táliymatlarda bayan etiwde hám jańa dúzilgen shirkewlerdi qadaǵalaw máselesine hám taǵıda dáramatlardı bólistiriwde de bul eki shirkew ortasında kelispewshilikler kelip shıqtı. Nátiyjede xristian shirkewiniń ekige: katolik (imperianıń batıs bólimi) hám p ravoslav (imperianıń shıǵıs bólimi) shirkewlerine bóliniwlerine alıp keldi. 1054-jılı Rim papası Lev IX hám Konstantinopol patriarxı Kirudariy bir birine anafema jasadı. Xristianlıq dininiń bul bóliniwi 1054-jılda rásmiy belgilengen bolsa da, biraq bul process XIII ásirdiń baslarında juwmaqlandı. Olardıń biri Rim papasına boysınıwshı katolik (dúnyalıq) shirkew, al ekinshisi Konstantinopol patriarxına boysınıwshı pravoslavie (shin isenim) shirkew dep ataladı.