1- ma’ruza kirish

materialga  kuch  bilan  ta’sir etish,  texnologik  jarayonlarni jadallashtirish  va 
materiallar tarkibini o‘rganish. 
     Qattiq va o‗ta qattiq materiallarga ishlov berishda, detallar yuzasidagi turli 
ifloslarni olib tashlashda ultra tovushning mexanik energiyasidan foydalaniladi. 
 
Qattiq va mo‗rt materiallar yuzasiga o‗yib ishlov berishda ishlov berayotgan 
asbob  ma‘lum  chastotali  tebranishlar  bilan  ishlash  zornasida  harakatlantiriladi. 
Bunda  ishlov  berilayotgan  yuzaga  asbob  va  ishlov  berilayotgan  jism  oralig‗iga 

---

65 
 
suspenziya  ko‗rinishida  kiritilgan  abraziv  kukunining  donachalari  orqali  zarbali 
ta‘sir qilinadi (11.1 – rasm). Asbob tebranishlari chastotasining yuqoriligi (16 – 30 
kGs)  va  abraziv  donachalarining  zichligi  katta  (20  –  100  ming/sm
2
)  ekanligi 
sababli  bunday  ultra  tovushli  ishlov  berish  ancha  samaralidir.  Bu  jarayonda 
abraziv  donachalari  katta  tezlik  bilan  harakatlanaib  ishlov  berilayotgan  yuzaga 
zarb bilan uriladi va natijada jismning mayda zarrachalari ushalib ajralib chiqadi. 
 
Ultra  tovushlarning  ikkinchi  keng  qo‗llaniladigan  sohasi  bu  texno-logik 
jarayonlarni 
jadallashtirishda 
foydalanishdir. 
Bu 
jarayon 
ultra 
tovush 
to‗lqinlarining suyuqliklar harakatidagi turbolentlikni oshirishiga asoslangan.    
 
 
11.1 – rasm. Ultra tovushli mexanik ishlov beruvchi qurilmaning tuzilishi: 
1 – detal, 2 – vanna, 3 – asbob, 4 – akustik tezlik transformatori, 5 – magnit – 
stirston o‗zgartgich, 6 – sovutiladigan korpus, 7 – generator, 8 – tirqich, 9 – 
abraziv donachalari 
 
  
     Ultra  tovush  tebranishlari  yordamida  laboratoriya  tahlilini  o‗tkazmasdan, 
muhit  fizik  xossalarining  ultra  tovush  ko‗rsatkichlariga  bog‗liqligini  oldindan 
bilgan holda,  texnologik jarayonning o‗tishini uzluksiz nazorat qilish mumkin.